Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Síða 53

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Síða 53
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS52 með líkamshita sínum alla nóttina? Það er umhugsunarefni og kannski rannsóknarefni. En er ekki ósennilegt að Íslendingar hafi tekið upp á því að nota jarðhýsi sem baðhús þegar þeir könnuðust við að slík hús voru notuð til alls annars í öðrum löndum? Svo mikið er víst að það er sérkenni íslenskra jarðhýsa að í þeim eru nánast alltaf eldstæði (taf la 1, bls. 62-63). Eins og málin standa nú lítur helst út fyrir að Íslendingar hafi fundið upp þann sið að nota byggingarlag jarðhýsa til að koma sér upp baðhúsum. Þegar jarðhýsin eru sögð hafa hýst böð og innanhússiðju er nauðsynlegt að hafa fyrirvara um einstök tilfelli. Hér á undan var minnst á Hólm í Hornafirði sem er óráðin gáta. Í Sveigakoti í Mývatnssveit var grafin upp forn bæjarrúst á árunum 1999-2006. Eins og nefnt er hér að framan reyndist jarðhýsið P1 hafa verið reist eftir landnámsgos en þó verið notað svo mikið og lengi fyrir gosið sem er kennt við ártalið 940 að þar fundust sjö aðgreinanlegar gólfskánir. Það sýnir bæði að húsið hefur ekki verið reist löngu eftir 870 og að nýting þess hefur verið á einhvern hátt breytileg frá einu skeiði til annars. Giskað er á að það hafi lengst af verið íbúðarhús en þó endað sem búr vegna þess að þar hefur verið grafið sáfar í gólfið.56 Engin skálarúst hefur fundist í Sveigakoti frá því fyrir ~940; sá elsti (kallaður S4 í uppgraftarskýrslum) er reistur á gjóskulaginu V~940 óhreyfðu. Orri Vésteinsson ályktaði því að líklega hefði ekki verið byggður skáli í Sveigakoti fyrr en allt að þrjár kynslóðir fólks höfðu búið þar í jarðhýsi og öðrum þröngum vistarverum.57 Einnig leiddi hann af þessu þá niðurstöðu að jarðhýsi hefðu ekki verið sérstakur notkunarf lokkur húsa og skrifaði: „sunkenness per se is not a useful base for classification.“58 Þetta er gagnleg og tímabær áminning, en þó virðist ekki ósennilegt að f lest jarðhýsanna hafi haft eitt eða tvö aðalhlutverk, að til hafi verið eins konar erki-jarðhýsi. Og finnst mér enn standast nokkuð vel að þau hlutverk hafi verið að hýsa fólk við böð eða ullarvinnu. Þá má spyrja hvort hafi fremur verið upprunalegt hlutverk jarðhýsanna á Íslandi, böðunin eða ullarvinnan. Ef rétt er sú tilgáta Harðar Ágústssonar, sem áður var nefnd, að jarðhýsin hafi verið dyngjur, hús sem stundum eru nefnd í Íslendingasögum að konur sátu í við vinnu sína, bendir það til þess að ullarvinnan sé upprunalegri. Hér ályktar Hörður væntanlega einkum af því að giskað hafði verið á að dyngjur hefðu verið neðanjarðarhús sem 56 Guðrún Alda Gísladóttir og Orri Vésteinsson ritstj. 2008, bls. 18, 27, 30-31. 57 Orri Vésteinsson ritstj. 2005, bls. 10, 51-53. V~950 í heimildinni er sama gjóskulagið og síðar var kallað V~940. Sbr. Gunnar Karlsson 2016b, bls. 29-30. 58 Guðrún Alda Gísladóttir og Orri Vésteinsson ritstj. 2008, bls. 68.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.