Fréttablaðið - 06.02.2021, Blaðsíða 28

Sumir feður eru fjarver-andi frá upphafi en aðrir ala barnið upp í einhvern tíma áður en þeir kjósa að láta sig hverfa,“ segir Dagný Rut Haraldsdóttir,
sem starfaði um árabil sem lögfræð-
ingur hjá Félagi einstæðra foreldra.
„Í öllum tilfellum sem bárust á
þeim tíma sem ég starfaði þarna
voru þetta mæður sem komu til
okkar vegna þess að feður kusu að
umgangast ekki börnin sín,“ segir
Dagný. Nokkur slík mál hafa að
jafnaði ratað til félagsins ár hvert. Í
f lestum tilvikum voru það mæður
með eitt eða tvö börn en í einstaka
tilvikum hafi börnin verið fleiri.
Algengara en talið er
Þegar Dagný hóf störf hjá félag-
inu bjóst hún ekki við að mál af
þessu tagi væru algeng. „Tálmun á
umgengni hefur verið mun hávær-
ara mál, en síðar kom í ljós að það
var minna um það og meira um
feður sem ekki höfðu samband
við börnin sín, sem kom mér mjög
mikið á óvart.“
Í svörum Sýslumannsins á höfuð-
borgarsvæðinu við fyrirspurnum
Fréttablaðsins kom fram að engin
úrræði væri að finna fyrir foreldri
í þessari stöðu. Slík mál eru ekki til
meðferðar hjá embættinu og er þar
af leiðandi enga skrá eða tölfræði
að finna um þau. Vissulega berist
sýslumanni þó fyrirspurnir um
slík mál.
Barnauppeldi tekur sinn toll á
öllum vígstöðvum, ekki síst fjár-
hagslega. Í úttekt Hagstofunnar
kemur fram að árið 2013 hafi 30,8
prósent einstæðra foreldra verið
undir lágtekjumörkum og 25 pró-
sent barna þeirra skort efnisleg
gæði. Til samanburðar má nefna
að 6,2 prósent barna sem deildu
heimili með tveimur fullorðnum
sem voru undir lágtekjumörkum
og 4,1 prósent skorti efnisleg gæði.
Skökk umræða
Barn á lögum samkvæmt rétt á
forsjá foreldra sinna, annars eða
beggja. Foreldrar hafa það hlut-
verk að hlúa að barni sínu, sýna því
umhyggju, virðingu og sinna for-
sjár- og uppeldisskyldum sínum á
viðeigandi hátt með hag barnsins
að leiðarljósi. „Þessi umræða er oft
svolítið skökk hvað það varðar,“
segir Dagný. „Það setur hlutina í
annað samhengi að hugsa um rétt
barnsins.“
Í barnalögum eru þó engar reglur
um það hve mikil umgengni á að
vera við foreldra. „Það er ekki hægt
að skylda fólk til að umgangast
börnin sín, þú vilt heldur ekki að
foreldri sem hefur engan áhuga sé í
umgengni við barnið þitt,“ útskýrir
Dagný.
Engar rannsóknir hafa verið gerð-
ir á fjarverandi feðrum hér á landi
en niðurstöður erlendra rannsókna
hafa leitt í ljós að fjarvera feðra hafi
neikvæð félags- og sálfræðileg áhrif
á börn.
Dagný telur að ef hægt væri að ná
sambandi við fjarverandi feður og
sýna þeim fram á hvaða áhrif fjar-
vera þeirra hafi á börnin til framtíð-
ar, yrði mögulega hægt að viðhalda
tengslum þeirra á milli.
Engin ein skýring
á samskiptarofi
Valgerður Halldórsdóttir, félags-
og fjölskylduráðgjafi, hefur mikla
reynslu af því að vinna í samskipt-
um milli bæði foreldra og barna.
Hún tekur fram að það sé yfirleitt
engin ein skýring á því að sam-
skipti milli föður og barns rofni.
Langf lestir foreldrar vilji vera í
samskiptum við börnin sín en utan-
aðkomandi áskoranir geti gert það
flóknara.
Ástæður sem feður hafa gefið
fyrir fjarveru í samtali við Valgerði
eru oft að þeir telji barnið betur sett
án sín eða að samskipti við móður
séu erfið. „Stundum átta feður sig
ekki á mikilvægi sínu í lífi barnanna
og stundum verða erfið samskipti
til þess að feður láta sig hverfa."
Fréttablaðið ræddi við  fjórar
mæður sem hafa alið börn sín upp
einar og óstuddar og birtum hér
sögu tveggja þeirra. Börnin eru í
leik- eða grunnskóla. Í einu tilviki
hafði faðirinn aldrei hitt barn sitt,
en í hinum tilvikunum höfðu feð-
urnir hitt barnið einu sinni eða
oftar, en aldrei viðhaldið umgengni
til lengri tíma.
Byrjaði að beita
líkamlegu ofbeldi
Ein þessara mæðra bjó með barns-
föður sínum þegar sonur þeirra
fæddist en sleit sambandinu þegar
sonurinn var mánaðargamall. „Við
vorum búin að vera saman í tvö
ár en ég var samt bara nítján ára
þegar ég eignaðist strákinn minn.“
Sambandið hafi ekki verið mjög
heilbrigt vegna andlegs of beldis en
versnaði til muna eftir getnaðinn.
„Hann var svo glaður þegar ég
sagði honum að ég væri ólétt en svo
byrjaði hann að beita mig líkam-
legu ofbeldi á meðgöngunni.“ Mán-
uði eftir að sonurinn fæddist f lutti
móðirin út. Hún kveðst hafa vonað
að sambandsslitin hefðu ekki áhrif
á samband föðurins við son þeirra.
Það reyndist þó raunin. „Þegar
strákurinn var orðinn átta mánaða
voru engin samskipti frá föður þar
til hann var fimm ára.“
Erfitt að útskýra fyrir syninum
Ástæða fjarverunnar leikur enn á
huldu. „Ég er búin að reyna að finna
svar við þessari spurningu í nærri
áratug en er ekki enn þá komin með
svar.“ Móðirin segir erfitt að útskýra
aðstæðurnar fyrir syninum. „Ég hef
aldrei logið að syni mínum en börn
fara náttúrulega í gegnum ákveðin
þroskastig og maður reynir bara
að útskýra þetta fyrir þeim út frá
því. Maður vill vera hreinskilinn.”
Hvorki megi þó segja of mikið né of
lítið.
„Ég segi honum líka að fjölskyld-
ur séu ólíkar og við séum heppin að
vera tveggja manna teymi.“ Tilfinn-
ingarnar bera móðurina ofurliði og
hún viðurkennir að það sé erfitt að
tala um þetta. „Við köllum okkur
tvö alltaf fjölskyldu og hann sér það
alveg að hann hefur það ekki verra
þó að hann eigi bara mömmu,“ segir
hún og brestur í grát.
Í fyrsta skipti að heyra
orðið pabbi daglega
Áhersla á hefðbundna kjarnafjöl-
skyldu er þó viðtekin í samfélag-
inu og sérstaklega í leikskólum að
mati móðurinnar. „Í leikskóla fór
sonur minn í fyrsta skipti að heyra
orðið pabbi daglega.“ Móðirin hafði
áhyggjur af því að drengurinn yrði
fyrir aðkasti í leikskólanum fyrir að
eiga ekki föður.
„Ég upplifði alltaf rosalegan kvíða
og streitu í kringum feðrakaffi og
mér leið eins og strákurinn minn
væri út undan af því að hann átti
ekki pabba.“ Á sínum tíma spurði
móðirin leikskólann hvort hægt
Feður sem yfirgefa börnin sín
Mörg dæmi eru um að feður kjósi af fúsum og frjálsum vilja að taka ekki þátt í lífi barna sinna. Engin úrræði
standa börnum og barnsmæðrum þessara manna til boða, enda ekki gert ráð fyrir svona málum í félagskerfinu.
Börn og einstæðar mæður súpa seyðið fjárhagslega, félagslega og sálfræðilega þegar feður kjósa að taka ekki þátt í lífi barna sinna, en slíkt er algengara en almennt er talið. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
HANN HEFUR ALLTAF
VITAÐ AF HONUM OG ÉG
HEF ALLTAF SAGT HONUM
AÐ HANN EIGI PABBA.
Kristlín Dís
Ingilínardóttir
kristlin@frettabladid.is
6 . F E B R Ú A R 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R26 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð