Bæjarins besta - 20.12.2001, Blaðsíða 16

16 FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2001
fangadag þar sem okkur var
boðið upp á súkkulaði og kök-
ur. Ég tel það mjög mikilvægt
að ala börnin upp við fasta
siði og ákveðnar hefðir þar
sem það veitir þeim öryggi og
gefur þeim einnig fallegar
minningar.
Í byrjun aðventu hengjum
við upp í eldhúsinu tvíreykt
hangikjöt frá Jólahúsinu í
Eyjafirði, sem gefur dásam-
legan jólailm. Það er mjög
freistandi að fá sér bita annað
slagið með laufabrauði. Mér
finnst mjög mikilvægt að vera
snemma búin að hinum hefð-
bundna undirbúningi til þess
að geta notið alls þess skemm-
tilega sem er á boðstólum í
desember. Sérstaklega finnst
mér þó mikilvægt að geta gert
eitthvað skemmtilegt með
börnum eins og að baka og
föndra. Eftir að við fluttum
vestur eyðum við Sigrún mág-
kona mín vanalega einum
eftirmiðdegi með börnunum
og gerum með þeim pipar-
kökuhús okkur öllum til mik-
illar ánægju.
Hér fyrr á árum skreyttum
við á Þorláksmessu en í seinni
tíð hefur orðið mikil breyting
á því hjá okkur, sérstaklega
eftir að börnin fæddust. Fljót-
lega í desember erum við nán-
ast búin að skreyta í öllum
skúmaskotum og það eina
sem þá er eftir, er að skreyta
sjálft jólatréð. Hvað jólabakst-
ur varðar er það breytilegt hve-
nær hann fer fram á heimilinu.
Ætlunin er að sjálfsögðu að
ljúka honum snemma en það
tekst nú því miður ekki alltaf.
Fjöldi smákökusorta er mis-
jafn. Sumar baka ég ár eftir ár
en hef jafnframt mikla þörf
fyrir að prófa einhverja nýja
og gómsæta fyrir hver jól.
Uppáhaldskökurnar eru Söru
Bernhardtskökur sem þó eru
stundum bakaðar milli jóla og
nýárs.
Sá atburður á aðventunni
sem ég hlakka einna mest til
er skötuveislan á Þorláks-
messu á heimili Gumma bróð-
ur míns og Ásu konu hans.
Þar hittumst við fimm bol-
vískar fjölskyldur og snæðum
saman skötu og tilheyrandi.
Um verkun skötunnar sjá
bræður mínir Hrólli og
Gummi af mikilli snilld. Mikil
spenna ríkir ætíð um það hvort
skatan sé nógu sterk eða jafn-
vel alltof sterk. Þeim hefur að
sjálfsögðu ávallt tekist vel til.
Það sem gerir þó útslagið að
skatan smakkist vel eru góm-
sætu kartöflurnar og flotið frá
ömmubróður okkar, Hálfdáni
Einarssyni.
Nonni, yngsti bóðir minn,
mætir svo með íslenskt
brennivín í forláta ullarsokk
en Runólfur Pétursson, frændi
okkar, sér um að gæða okkur
á koníaki með kaffinu. Okkar
hlutverk er svo að sjá um kon-
fektið. Eftir skötuveisluna á
Þorláksmessu er svo fyrsta
eiginlega jólaboðið þar sem
öll fjölskyldan, u.þ.b. 30
manns, hittist á heimili Nonna
bróður og Sigrúnar konu hans
í tilefni afmælis Sigrúnar.
Margar góðar minningar
eru úr foreldrahúsum enda
systkinahópurinn stór og mik-
ill spenningur fyrir jólin. Það
var t.d. stór stund á aðfanga-
dag í lífi okkar systkinanna
þegar Gummi afi, Hrólfur
bróðir hans og Geiri föður-
bróðir minn komu með gjafir-
nar af Grundunum. Þeir komu
ávallt um kaffileytið og við
biðum spennt úti í glugga og
horfðum á þá bera stóra ferða-
tösku inn með gjöfunum til
okkar.
Á jóladag borðar svo fjöl-
skylda mín saman í hádeginu.
Áður fyrr var það hjá foreldr-
um okkar en núna í seinni tíð
höfum við systkinin tekið við
og bjóðum þeim. Í ár eru það
systur mínar á Ísafirði, Jó-
hanna og Þóra, sem halda boð-
ið.
Við erum frekar vanaföst
varðandi jólamatinn á að-
fangadag, sérstaklega aðal- og
eftirrétt, og má segja að við
séum nánast með það sem var
á æskuheimilum okkar begg-
ja. Hvað forréttinn varðar höf-
um við þó verið tilbúin að
breyta til. Mig hefur alltaf
langað mikið til að gera Ris à
L´manda þar sem mér finnst
hann ljúffengur en ég veit að
það fæst ekki samþykki fyrir
því að skipta á honum og
heimatilbúna ísnum. Ég hef
þó í huga að hafa hann á borð-
um í hádeginu á aðfangadag.
Bestu óskir um gleðilega
jólahátíð.
Rækjur með gráð-
osta- og perusósu
(uppskrift miðuð við sex manns)
600 g rækjur
safi úr einni sítrónu
120 g gráðostur
150 g majónes
150 g sýrður rjómi
4 niðursoðnir peruhelmingar
3 msk svartur kavíar
Hellið sítrónusafanum yfir
rækjurnar og setjið þær í sex
skálar. Bræðið gráðostinn og
kælið hann. Hrærið majónesi
og sýrðum rjóma saman við
ostinn. Saxið perurnar smátt
og bætið þeim saman við sós-
una. Hellið sósunni yfir rækj-
urnar og skreytið með kavíar
og sítrónusneið. Gott er að
setja salatblað með.
Léttreyktur
lambahryggur
Hryggurinn látinn í kalt vatn
í pott og kalt vatn látið fljóta
yfir hann. Soðinn við vægan
hita í ca. 30 mínútur á kg.
Sykurgljái
út á hrygginn
1 bolli strásykur
50 g smjörlíki
2-3 msk sætt sérrý
4-5 msk tómatsósa
Allt brætt saman á pönnu og
hellt yfir hrygginn rétt áður
en hann er borinn fram.
Meðlæti
brúnaðar kartöflur
soðið grænmeti
rauðkál og sulta
brún sósa að vild
ananasrjómasósa
appelsín og maltöl
rauðvín
Ananasrjómasósa
¼ l rjómi, þeyttur
1 msk majónes
niðursoðinn ananas í litum
bitum
Vanilluís
með möndlu
½ l rjómi
3 msk sykur
3 stk egg
2 tappar vanillrdropar
1 afhýdd mandla
(brytjað suðusúkkulaði)
Egg og sykur þeytt vel
saman. Rjóminn er þeyttur sér
og síðan öllu blandað saman
með sleif. Að síðustu eru van-
illudroparnir settir út í. Sett í
skálar og möndlunni laumað
út í eina. Mikilvægt er að setja
skálarnar strax í frysti svo að
ísinn verði ekki gulur neðst.
Sýð hangikjötið á Þorláksme
yfir gólfin – og svo mega jó
– segir Helga Guðný Kristjánsdóttir,
húsfreyja í Botni í Súgandafirði
skreyta tréð. Ævinlega er farið
í messu kl. 18 í Suðureyrar-
kirkju þar sem við Björn
syngjum bæði með kirkjukór-
num og eftir messu er síðan
er haldið heim að borða. Á
jóladag í fyrra fórum við í
Holt í messu og það vona ég
að verði að hefð. Sjálf var ég
vön að fara í messu heima í
Ölfusinu á jóladag.
Yfir jólin fáum við venju-
lega töluvert af góðum gestum
í heimsókn, ýmist í mat eða
kaffi, og alltaf er einhver hjá
okkur í hangikjöti á jóladag.
Daginn fyrir gamlársdag held
ég svo Agöthu Christie partí
en nafnið kemur til vegna þess
að stundum gerast undarlegir
hlutir þegar þetta boð er hald-
ið. Hefur það t.d. gerst að hús-
freyjan hefur þurft að bíða óra-
tíma eftir gestunum sem koma
þá jafnvel í kolrangri röð mið-
að við það sem vænta mátti.
Það eru sem sagt þrjár vinkon-
ur mínar sem koma með fjöl-
skyldur sínar en ég ber fyrir
þau kjötsúpu og kaffi, smá-
kökur og tertu á eftir.
Á gamlársdag fer fjölskyld-
an í messu kl. 18 á Stað og
eftir að búið er að skjótast
heim til að borða er haldið
aftur út á Suðureyri til að vera
við brennuna sem byrjar þar
kl. 20. Þegar fer að draga úr
bálinu höldum við heim að
nýju til að borða desertinn,
horfum á áramótaskaupið og
förum svo á Ísafjörð til að
horfa á flugeldana um mið-
nættið. Heimsækjum þá gjar-
nan vini okkar í Kjarrholtinu
og erum komin heim einhvern
tímann um nóttina. Á nýárs-
dag fáum við gesti til okkar í
Bakkárholti í Ölfusi og á
sína fjölskyldu þar. Hún
flutti vestur árið 1982
eftir að leiðir þeirra
Björns höfðu legið
saman á Bændaskólan-
um á Hvanneyri. Flestir
sem til þekkja vita að
Helga Guðný situr aldrei
auðum höndum og er
virk í margvíslegu fé-
lagsstarfi, auk þess sem
hún er mikil handvinnu-
og föndurkona. En
hvernig er jólaundirbún-
ingnum háttað hjá
henni?
Í Botni í Súgandafirði
búa hjónin Helga Guðný
Kristjánsdóttir og Björn
Birkisdóttir ásamt
fjórum börnum sínum,
Fanný Margréti, Sindra
Gunnari, Aldísi og
Hólmfríði Maríu. Þar
stunda þau búskap
ásamt foreldrum Björns
og bróður, þeim Birki
Friðbertssyni og Guð-
rúnu Fanný Björns-
dóttur, sem búa ásamt
Svavari syni sínum í
Birkihlíð.
Helga Guðný er frá
Fljótlega í byrjun desember
reyni ég að finna tíma fyrir
smá bakstur hér og smá bakst-
ur þar. Ég baka alltaf svona
tíu til fimmtán tegundir – van-
illuhringi, hálfmána, gyðinga-
kökur og spesíur og svo prófa
ég einhverjar nýjar uppskriftir.
Þannig geta fjölskylda og vin-
ir nartað í smákökur allan
mánuðinn. Ég baka ekki mjög
margar tertur fyrir jólin en allt-
af hvíta og brúna lagköku.
Einn sunnudag í desember
kemur vinkona mín í heim-
sókn með börnin sín, vinir
krakkanna koma líka og við
bökum piparkökur og skreyt-
um þær. Þetta er mjög gaman,
tekur auðvitað dálítinn tíma
og eldhúsið í rúst á meðan, en
alveg þess virði.
Ég þríf ekki mikið fyrir jólin
þar sem ég tel miklu gáfulegra
að gera það á vorin. Ég reyni
alltaf að finna mér tíma til að
búa sjálf til jólagjafirnar handa
systkinum mínum og vinkon-
um. Og jólakortin – núna læt
ég ljósprenta fyrir mig myndir
og texta (smá annáll fyrir árið)
og þarf þá bara að skrifa á
umslögin.
Elsta barnið, Fanný Mar-
grét, er núna au pair í Belgíu
þannig að það eru ýmsar
breytingar á heimilinu. Hún
hefur alltaf sett upp jólaserí-
urnar innanhúss en það verk-
efni fær nú sonurinn, Sindri
Gunnar. Fjölskyldan er meira
og minna í tónlistarskóla og í
nokkrum kórum þannig að
það fer mikill tími í æfingar
fyrir tónleika í desember og
aðventufagnaði. En auðvitað
er mjög gaman að taka þátt í
þessu öllu. Svo eru sauðfjár-
sæðingar og tilhleypingar til-
heyrandi í desember. En það
er meira deildin hans Björns.
Á Þorláksmessu sýð ég hangi-
kjötið, renni yfir gólfin og svo
mega jólin koma.
Á aðfangadag förum við
hjónin í trjálundinn hér rétt
hjá og náum okkur í grenitré
en svo taka krakkarnir við og
Einn diskur til viðbótar
fyrir þá sem eiga ekkert
– Barbara Gunnlaugsson segir frá því hvernig
jólahaldi er háttað í hennar heimalandi, Póllandi
Barbara Gunnlaugs-
son er fædd í Gdynia í
Póllandi árið 1970 en
hefur búið á Íslandi
síðan 1994. Hún er gift
Einari Gunnlaugssyni og
eiga þau saman Kolfinnu
Brá sem er á fjórða ári
en fyrir á Barbara
dótturina Patriciu sem er
tólf ára. Barbara hefur
undanfarin ár rekið
Efnalaugina Albert á
Ísafirði og er eigandi
þess fyrirtækis. Aðspurð
um jólahald í Póllandi
segir hún að það sé
nokkuð mismunandi eftir
landshlutum en í helstu
megindráttum mjög svipað
víðast hvar. Varðandi
vatnakarpann í upp-
skriftinni sem Barbara
leggur fram skal þess
getið, þar sem ekki mun
auðvelt að afla sér þess
fiskjar hérlendis, að vel
má nota í staðinn t.d. lax
eða silung og fleiri fisk-
tegundir.
Fyrir aðventuna eru búin til
ljósker sem krakkarnir fara
með til kirkju kl. 6 á morgnana
alla daga aðventunnar og
kveikja þau á ljóskerunum í
kirkjunni. Þegar 5. desember
rennur upp, þá pússa öll börn
skóna sína og setja þá síðan
út í glugga enda er þá von á
heilögum Nikulási sem kemur
og gefur þeim eitthvað gott í
skóinn. Ólíkt því sem gerist á
Íslandi, þá er þetta er eini
dagurinn sem krakkarnir fá í
skóinn. Jólatré er keypt nokkr-
um dögum fyrir jól og fá
krakkarnir að velja það með
foreldrum sínum.
Um svipað leyti fara menn
að huga að matnum á aðfanga-
dag en þá er vaninn að hafa
karp (vatnakarpa) og ýmsar
aðrar fisktegundir í matinn,
svo sem lax, silung, þorsk,
síld og fleiri. Vatnakarparnir
eru keyptir nokkrum dögum
fyrir jól og geymdir lifandi
heima fram að 23. desember.
Þá eru búnir til tólf fiskréttir
sem eru borðaðir á aðfanga-
dag en kjöt er aldrei borðað
þennan dag.
Þegar lagt er á borð á að-
fangadag er haft einum disk
meira en þarf og er það gert
fyrir þá eiga hvorki mat né
fjölskyldu. Þegar fyrsta stjarn-
an sést á himni gefur fólk hvert
öðru oblátur og lætur fylgja
með óskir um gleðileg jól.
Síðan er byrjað að borða og á
eftir fiskréttunum er vanaleg-
ast frómas í eftirmat. Þegar
borðhaldi er lokið kemur jóla-
sveinninn í heimsókn og færir
öllum gjafir. Síðan er drukkið
kvöldkaffi með kökum og
smákökum en síðan er farið í
messu á miðnætti. Á jóladag
er yfirleitt borðuð fyllt önd
með eplum, sveskjum og
brúnkáli.
Barbara bætir því við að
appelsínur, mandarínur og
hnetur í skál séu meðal þess
sem einkenni jólin í Póllandi
og ein þeirra hefða sem þykja
ómissandi. En hvernig heldur
hún upp á jólin á Íslandi – eru
51.PM5 19.4.2017, 09:5216