Vinnan - 01.12.1976, Qupperneq 41

Neðri myndin er tekin á Vífilsstöðum árið 1911.
eða varð jafnvel enn meiri. Tímakaup
verkakvenna í Reykjavík 1926 var 90
aurar en karla kr. 1,40. Kaup kvenna
var 65% af tímakaupi karla. Árið
1927 hafði kaup kvenna minnkað um
20 aura, var 70 aurar; kaup karla
hafði einnig minnkað um 20 aura,
1926—1927, var kr. 1,20 á klst.
Kvennakaupið minnkaði því hlutfalls-
lega meira en kaup karla og var árið
1927 58% af kaupi karla. Þetta hlut-
fall hækkaði síðan um 1% árið 1930,
þegar kaup karla varð kr. 1,36 á klst.
en kaup kvenna 80 aurar eða 59% af
kaupi karla“.
í kaflanum um réttinn til vinnu
kcmur fram, að í lok þriðja áratugsins
samþykktu atvinnurekendur yfirleitt
ekki þá kröfu verkalýðsfélaga, að fé-
lagsbundnir verkamenn hefðu meiri
réttindi til atvinnu en ófélagsbundnir
verkamenn.
Kaflinn um félagatölu verkalýðsfé-
laga endar svo:
„Árið 1930 voru allmörg verkalýðs-
félög utan ASÍ, sérstaklega á Norð-
urlandi, en flest voru þau fámenn og
höfðu ekki starfað nema í fáein ár.
Það ár voru 15 verkalýðsfélög á Norð-
urlandi, frá Hvammstanga til Húsa-
víkur, með 1500 félaga í Verkalýðs-
sambandi Norðurlands, sum þeirra
utan ASl. Samkvæmt skýrslu þings
ASÍ árið 1930 var fjöldi félagsmanna
þeirra verkalýðsfélaga á Norðurlandi,
sem voru innan ASl 771. Frekar ó-
sennilegt er, að niðurstöður um hlut-
fall félagsbundinna verkamanna mið-
að við heildarfjölda verkafólks breytt-
ust verulega, þótt betri heimildir lægju
fyrir um verkalýðsfélög, sem stóðu
utan við ASl á þessum árum.
Af athugun þessari er hægt að draga
tvær ályktanir:
1) Árin 1920—1930 var félagsbundið
verkafólk mikill minnihluti als
verkafólks í landinu.
2) Félagsbundnu verkafólki fjölgaði
hlutfallslega; var um l/ verkafólks
árið 1920 en l/ árið 1930.
I raun var mikill fjöldi verkafólks
utan ASl allan þann tíma, sem Al-
þýðuflokkurinn og ASl voru ein skipu-
lagsheild árin 1916-1942.1 Vinnumála-
löggjöfinni 1938, sem lögfesti nokkur
af baráttumálum verkalýðshreyfing-
arinnar, voru ekki ákvæði um, að
verkafólk skyldi vera í verkalýðsfé-
lögum, heldur er kveðið á um, að
sögn Alþýðublaðsins, „að atvinnurek-
endum sé óheimilt að stuðla að því
að afstýra verkföllum með aðstoð fé-
lagsbundinna manna. Á það auðvitað
að vera hlutverk verkalýðsfélaganna,
að ekkert ófélagsbundið verkafólk sé
ti'“. Um 1950 hafði ástandið hins
vegar gjörbreyst. Þá var mikill meiri-
hluti verkamanna í félögum ASl eða
24579 en samanlagður fjöldi verka-
fólks í öllum atvinnugreinum utan
landbúnaðar var 31357 manns“.
Síðar í ritinu fjallar höfundur um
verkföll og segir þar m.a.:
„Ef verkföllin eru flokkuð eftir því
hvert tilefni þeirra var, er niðurstaðan
sú, að þau voru einungis fagleg þ.e.
einskorðuðust við kaup og kjör verka-
fólks og réttindi samtaka þeirra. Til-
gangur verkfallanna var tvenns konar:
1) Verkföll sem snerust fyrst og fremst
um viðurkenningu atvinnurekenda
á samningsrétti verkalýðsfélaga.
Dæmi: Hnífsdalsverkfallið 1924,
Baldursverkfallið á Isafirði 1926.
2) Verkföll er vörðuðu aðallega kaup
og kjör verkafólks.
VINNAN 41