Stefnir - 01.12.1981, Blaðsíða 49

Eriend málefni
Hannes H. Gissurarson ræðir við James Prior:
„Bretar gegnaskyldu sinni á
Noröur-írlandi”
Fangar í Maze-fangelsinu efndu til hungurverkfalls síðastliðið haust. Pessi 400 manna stuðningshópur
þeirrafór ífjögurra daga göngu, frá landamœrum írska lýðveldisins til Dublin, til að vekja athygli á
málstað fanganna.
Það er ekki heiglum hent að vera ráð-
herra í Bretlandi. Arlega reynir fjár-
málaráðherrann að fá samráðherra sína
til þess að lækka fjárkröfur í örvænt-
ingarfullri tilraun til að bjarga áætlun
stjórnarinnar um lækkun ríkisútgjalda,
ársfjórðungslega eru birtar nýjar tölur
um atvinnuleysið, sem er óskaplegt,
nokkrum sinnum á ári eru einnig birtar
tölur um stórkostlegan taprekstur ríkis-
fyrirtækjanna, og mánaðarlega að-
minnsta kosti sprengja I.R.A.-menn ein-
hverja meðbræður sína í tætlur. Ráð-
herrunum þykir sennilega verst, að þeir
eiga minnsta sök á öllu þessu. Það voru
ekki þeir, sem töfðu hagræðingu í
rekstri, heldur verkalýðshreyfingin. Það
voru ekki þeir, sem þjóðnýttu stórfyrir-
tæki, heldur stjórn Verkamannaflokks7
ins. Það voru ekki þeir, sem ollu vand-
ræðunum í Norður-írlandi, heldur Crom-
well og allir þeir, sem á eftir honum
komu. Ég hafði tækifæri til þess ásamt
nokkrum öðrum útlendum gestum á
landsfundi Breska íhaldsflokksins í októ-
ber 1981 að ræða um vandræðin á
Norður-írlandi við einn þessara þrekuðu
ráðherra. Hann var James Prior, sem
hefur nýlega tekið við írlandsmálum í
stjórn Margrétar Thatchers.
Prior er meðalmaður á hæð, fremur
feitlaginn, minnir jafnvel stundum á
Kristinn Hallsson söngvara. Hann er
rjóður í andliti og heldur góðmannlegur
að sjá, tungulipur eins og flestir aðrir
breskir stjórnmálamenn, sem hafa haft
tækifæri til þess að þjálfa sig í orðsins list
á óteljandi málfundum í Oxford eða
Cambridge. Hann hefur verið talinn einn
af heybrókunum í stjórn Thatchers (,,the
Wets”, eins og þeir eru kallaðir), sem
leggja ekki sama ofurkapp og forsætis-
ráðherrann á að draga úr ríkisafskiptum,
auka atvinnufrelsi og Iækka skatta. Sagt
er, að Thatcher hafi fengið honum þetta
verkefni, af því að henni hafi ekki þótt
hann nægilega herskár í starfi verkalýðs-
ráðherra, sem hann gegndi áður. Og
vera kann, að honum henti vel þetta nýja
starf, því að hann virðist vera laginn
samningamaður, orðvar og þó viðmóts-
þýður. En ekki sýndist mér gusta af
honum.
Prior hóf umræðurnar með því að
segja í stuttu máli forsögu átakanna í
Norður-írlandi. Kjarni málsins væri að
sjálfsögðu sá, að meiri hlutinn væri
mótmælendatrúar og kysi áframhaldandi
samband við Breta, en minni hlutinn
væri kaþólskrar trúar og kysi samband
við íra. í báðum hópunum væru öfga-
menn, sem beittu ofbeldi, þótt þeirra
gætti fremur í kaþólska minni hlutanum
en hinum hópnum, enda væru þeir, sem
ætluðu að breyta einhverju, að öllu jöfnu
herskárri en hinir, sem reyndu að halda
því óbreyttu. Hann sagðist þó ekki
halda, að I.R.A.-menn hefðu mikinn
stuðning kaþólska minni hlutans. En
vandinn væri sá, að ekki væri litið á þá
sem glæpamenn. Fólk væri tilbúið til þess
að skjóta yfir þá skjólshúsi og hylma yfir
með þeim, þótt það styddi þá alls ekki.
Prior sagði, að hatrið væri rótgróið,
það hefði verið vökvað í blóði margra
áratuga og jafnvel alda. Vandræðin
leystust, og átökunum linnti, þegar og ef
mönnum tækist að losna við þetta hatur.
Hann sagði, að eitt fyrsta verk sitt í hinu
nýja starfi hefði verið að ganga um
Mazefangelsið. Hann hefði rekist á tvo
unga menn, sem hefðu verið að vinna
sama í mesta bróðerni á einu verkstæði
49