Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1994, Side 46
3.6 Hjartasjúkdómar
Ef miðað er við fjölda einstaklinga sem leggjast inn á sjúkrahús, fjölda legudaga og
fjölda dauðsfalla eru sjúkdómar í blóðrásarfærum eitt af helstu heilsufarsvandamálum
íslendinga. Af hjartasjúkdómum eru kransæðasjúkdómar langalgengastir bæði meðal
karla og kvenna.
3.6.1. Kransæðasjúkdómar
Á síðustu 10-15 árum hafa kransæðasjúkdómar verið á hröðu undanhaldi hér á landi
sem og á öðrum Norðurlöndum en dánartíðni vegna kransæðastíflu hefur lækkað mest á
Islandi. Fækkun sjúkdómstilfella af völdum kransæðasjúkdóma hefur orðið mest í
yngstu aldursflokkunum en þáttur í þessum árangri er vafalaust árangur í baráttunni við
reykingar, bætt meðferð háþrýstings og lækkun blóðfitu. Framfarir í meðferð bráðrar
kransæðastíflu eiga án efa þátt í lækkun dánarhlutfalls vegna þessa sjúkdóms (Nikulás
Sigfússon, 1996, bls. 59-66). Frá árinu 1981 hefur Rannsóknarstöð Hjartavemdar
safnað upplýsingum um tíðni kransæðastíflu meðal Islendinga á aldrinum 25-74 ára,
áhættuþætti þessara sjúkdóma og meðferð. Þetta verkefni er hluti af umfangsmikilli
rannsókn Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, svokallaðri MONICA-rannsókn.
MONICA (multinational MONItoring of trends and determinants in CArdiovascular
disease) rannsókn Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar var komið á fót til þess að skýra
ástæður fyrir mismun á dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóms, en eftir 1970
minnkaði dánartíðni af völdum sjúkdómsins í nokkrum löndum, en stóð í stað eða jókst
í öðmm (1). Ástæður fyrir mismun dánartíðninnar vom ekki ljósar, þar sem breytingar
gátu hafa orsakast af fækkun tilfella sjúkdómsins eða bættum lífslíkum þeirra sem fengu
hann. Staðreyndin var að heimildir um dánarorsakir og áhættuþætti vom gloppóttar og
aðferðir við öflun heimilda lítt samræmdar.
Aðferðarfræðin sem þróuð var fyrir MONICA-rannsóknina (2) er talin mjög hentug
sem upplýsingakerfi við eftirlit og forvamir hjarta- og æðasjúkdóma og annarra
langvinnra sjúkdóma.
MONICA-rannsóknin er fjölþjóðleg rannsókn undir yfirumsjón Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar. Þátttökuríki em 27 talsins og rannsóknarstöðvar 41. Tilgangur hennar er
að kanna breytingar á tíðni kransæðasjúkdóma og meta að hve miklu leyti slíkar
breytingar tengjast breytingum á þekktum áhættuþáttum, daglegum lifnaðarháttum,
heilbrigðisþjónustu og félagslegum aðstæðum.
I þessu skyni em í alþjóðlegu MONICA-rannsókninni skráð öll tilfelli bráðrar
kransæðastíflu meðal fólks á aldrinum 25-64 ára (25-74 ára í sumum löndum) á 10 ára
tímabili til að kanna hvort breytingar verði á tíðni þessa sjúkdóms og fylgjast með
breytingum helstu áhættuþátta hans með þremur úrtakskönnunum, í upphafi
rannsóknartímabilsins, á miðju tfmabilinu og í lok þess og einnig em breytingar á
meðferð sjúkdómsins athugaðar með sérstökum könnunum í upphafi og við lok
rannsóknar.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin telur haldgóðar upplýsingar af þessu tagi mikilvægar til
þess að skipuleggja árangursríkar forvamir.
Samkvæmt beiðni heilbrigðisyfirvalda (Landlæknis) tók Hjartavemd að sér þessa
rannsókn hér á landi og hófst skráning kransæðastíflutilfella 1983 en undirbúningsvinna
42