Dagblaðið Vísir - DV - 26.02.2021, Blaðsíða 8

8 FRÉTTIR 26. FEBRÚAR 2021 DV
LENA DUNHAM SPRENGDI
UMRÆÐUNA UPP Á GÁTT
Fjöldi þekktra kvenna hefur stigið fram og lýst upplifun
sinni af endómetríósu, af þeim er leikkonan Lena
Dunham hvað þekktust en hún fór í legnám 31 árs.
Lena Dunham talar umbúðalaust. MYND/GETTY
L ena hefur skrifað og rætt mikið um sjúkdóm-inn og það á þeim tíma
þegar þættir hennar Girls
voru hvað vinsælastir. Þegar
Lena talar þá hlustar fólk og
skyndilega voru allir að ræða
endómetríósu.
Dunham ræddi opinskátt
um upplifun sína í einlægri
grein sem birtist í Vogue árið
2018. „Ég veit að eins mikið og
mig langar í barn, þá er eitt-
hvað að leginu í mér […] Ég
finn það bara á mér að legið
sem ég fékk er gallað,“ skrif-
aði hún.
Lena glímdi við endómet-
ríósu í áratug og legnámið
var níunda skurðaðgerðin sem
hún fór í tengt sjúkdómnum.
Hún lét fjarlægja bæði leg
og legháls í von um að binda
enda á sjúkdóminn og þær
miklu kvalir sem höfðu litað
líf hennar síðustu ár.
Öðruvísi sársauki
Nokkrum mánuðum áður en
hún fór í legnám upplifði hún
nýja tegund af sársauka. Eitt-
hvað sem hún hafði aldrei upp-
lifað áður og hún var orðin
ýmsu vön.
„Ég reyndi svo mikið að
glíma við sársaukann að það
varð að öðru starfi. Ég fór í
grindarbotnsnudd, nuddmeð-
ferð, sársaukameðferð, lita-
meðferð, nálastungur, jóga
og fékk stutta en skelfilega
kynningu á legganganuddi
frá ókunnugri manneskju,“
skrifar Lena með sínum hisp-
urslausa hætti.
Eftir ótal margar læknis-
heimsóknir og fá svör endaði
hún með því að fara á sjúkra-
hús og sagðist ekki ætla að
fara fyrr en þeim tækist að
fjarlægja sársaukann, eða
legið.
Betri móðir
Ákvörðunin um að fara í leg-
nám var erfið, þar sem Lena
hefur viljað verða móðir síðan
hún man eftir sér og langaði
að upplifa meðgöngu.
Lena reyndi tæknifrjóvgun
en hún hafði fryst fimm egg.
Það gekk ekki en Lena er þó
bjartsýn og jákvæð fyrir
framtíðinni. Hún elskar hug-
myndina um að verða móðir,
hvort sem það er í gegnum
ættleiðingarferli eða sem
fósturforeldri.
Lena sagði í viðtali við
People nýverið að hún hefði
leitað sér aðstoðar í formi sál-
fræðimeðferðar til að takast
á við nýjan veruleika. Líkami
hennar mun ekki gefa henni
börn en hún segist vel geta
orðið móðir með öðrum hætti
og það góð móðir. „Ég hef lært
að sætta mig við að við getum
ekki fengið allt. Það mun gera
mig að betri móður.“ n
Úr meistaraverkefni Lilju Guð-
mundsdóttur – „Það sem ég finn
núna er að þú vilt vera með sjúk-
dóm”: Áhrif endómetríósu á lífs-
gæði og upplifun kvenna af viðmóti
heilbrigðiskerfisins.

Ég mæti bara í jogging galla ef ég
get yfir höfuð mætt eða ég læt
keyra mig í vinnuna ef ég er búin
að taka ógeðslega mikið af verkja-
lyfjum. Maður er bara soldið búinn
að venjast svona lífi. Þess vegna
var covid svo geggjað. Ég var bara
jess, ég get þess vegna byrjað á
blæðingum á virkum degi og ég þarf
ekkert að vera með áhyggjur af því,
get bara verið heima að vinna.
Ég byrjaði alltaf að finna fyrir
verkjum, oftast á næturnar, en
vaknaði svo um nóttina og kastaði
upp og var grátandi og skjálfandi úr
sársauka, þetta var alveg virkilega
slæmt. Og degi eða tveimur eftir
það þá byrjaði ég á blæðingum en
þetta entist oft bara í 1-2 daga. Tvo
sólarhringa max.
Ég hef alveg upplifað það að langa
að vera með krabbamein af því að
skilningsleysið var svo rosalegt,
sérstaklega hjá læknum.
En þetta hefur líka haft mikil áhrif
á andlegu hliðina. Og maður fer oft
í þetta, já ég er náttúrulega bara
aumingi, en ég er ekkert þar lengur.
Enda myndi ég aldrei segja að þú
eða einhver annar væri aumingi af
því að þeir gætu ekki unnið fulla
vinnu af því að þeir væru með sjúk-
dóm. Þetta er ekkert öðruvísi en að
vera með einhvern annan sjúkdóm
sem er heftandi.
Ég fór fyrst til læknis 13 ára. Ég fékk
loksins greiningu, 39 eða 40 ára
eftir einhver 27 ár. Ég var rosalega
þakklát að fá greininguna, rosa-
lega fegin. Af því að ég var búin að
mæta svo rosalegum fordómum,
búið að segja við mig heilsukvíði,
þú ert ímyndunarveik og ég var
reyndar á þunglyndislyfjum en það
er kannski bara líka þegar maður
er að berjast við vindmyllur og
enginn vill hlusta á þig, það hlýtur
eitthvað að gefa undan
Eins og maðurinn minn skilur þetta
ekkert, ég fatta það þegar ég sit
hérna. Ég held að ég hafi ekkert
endilega átt miklar umræður um
þetta. En hann veit kannski alveg
76 núna þú veist eins og að kyn-
líf, það getur alveg drepið mann.
Drepast á eftir eða drepast í miðj-
unni og bara hætta núna eða eitt-
hvað sko.
Ég tók verkjalyf á hverjum degi í
tvö ár örugglega. Það var alltaf
paratabs og íbúfen, þetta fór nátt-
úrulega algjörlega með magann á
manni. Svo var ég að ræða þetta
við mömmu og hún segir, ég er
löngu hætt. Þú ert með verki og
þeir munu aldrei fara, en það er
að vakna og segja góðan daginn
við verkinn, þú ætlar að mæta
honum. Bara brosandi. Þetta er
bara svona, sættu þig við lífið.

Það bara hlustar enginn á mig,
hvorki innkir t lafræðingurinn,
geðlæknirinn eða heimilislæknir-
inn eða enginn sem hlustar á
þessa verki. Ég hef ekki fengið þá
læknaþjónustu sem ég á rétt á.
Nú tala ég bara fyrir mig, en ég
veit að við erum hundruð, þúsund-
ir, milljónir kvenna um allan heim
sem stöndum í þessu. Við erum
þarna allar með sömu söguna, ég
veit að ég er ekki ein, ég er ekki
lengur ein.
BROT ÚR REYNSLUSÖGUM ÍSLENSKRA KVENNA
Guðrún Ósk
Guðjónsdóttir
gudrunosk@dv.is
Ég reyndi
svo mikið
að glíma við
sársaukann
að það varð
að öðru starfi.
ekki líkamlegum einkennum
þegar þær leita sér aðstoðar
vegna verkja, og að þrátt fyrir
mikla verki séu einkennin oft
álitin léttvæg.
Hún tekur dæmi úr rann-
sókninni þar sem ung kona
leitar til sérfræðilæknis árið
2020 og hann gerir lítið úr
upplifun hennar. Lilja segir
þetta dæmi um „medical gas-
lighting“ eða gaslýsingu í
heilbrigðisþjónustu þar sem
læknir er í valdastöðu gagn-
vart sjúklingi.
Þá sé það ekki aðeins innan
heilbrigðiskerfisins sem kon-
ur mæta skilningsleysi heldur
sé fjöldi dæmi um það líka
jafnvel hjá vinnuveitendum og
aðstandendum. „Rannsóknin
varpar mikilvægu ljósi á stöðu
kvenna með endómetríósu
á Íslandi en hingað til hafa
raddir þessa stóra hóps ekki
fengið að heyrast,“ segir Lilja.
Hún nefnir einnig norska
rannsókn þar sem langveikar
konur ganga langt til að virka
trúverðugri þegar þær leita
læknis vegna endómetríósu.
„Þær setja ekki á sig varalit
því þær vilja ekki líta of vel
út en þær vilja heldur ekki líta
út fyrir að vera of veikar, og
þær vilja alls ekki að læknir-
inn haldi að þær séu andlega
veikar. Þær passa sig á því
hvernig þær klæða sig og
hvernig þær bera sig af ótta
við að vera ekki trúað. Það
er fín lína sem þær reyna að
feta.“
Lilja segir mikilvægt að
koma því á framfæri að endó-
metríósa er ekki tilkomin
vegna andlegra veikinda.
„Hins vegar getur sjúkdómur-
inn valdið andlegum veikind-
um, sérstaklega þegar manni
er ekki trúað. Það er samband
á milli þunglyndis og kvíða
og svo endómetríósu en þessi
andlega vanlíðan er afleiðing
en ekki orsök.“ n
Þær setja ekki
á sig varalit
því þær vilja
ekki líta of vel
út en þær vilja
heldur ekki
líta út fyrir að
vera of veikar.