Dagblaðið Vísir - DV - 26.02.2021, Blaðsíða 16

16 EYJAN
Á mannamáli
SALA RÍKISINS Á HLUT
Í ÍSLANDSBANKA
Fyrir hefur legið í lengri tíma að ríkið ætli sér að draga úr eign sinni í ís-
lenska bankakerfinu. Tekist hefur verið á um útfærslu á sölu hlutanna
og ljóst að ekki eru allir á eitt sáttir. Nú virðist niðurstaðan liggja fyrir.
Í slandsbanki eins og við þekkjum hann í dag varð til með svokölluðum
neyðarlögum haustið 2008.
Stóru viðskiptabankarnir þrír,
Kaupþing, Glitnir og Lands-
bankinn höfðu þá fallið hver á
fætur öðrum og íslenska fjár-
málakerfið í heild sinni með.
Á grunni Kaupþings var
Arion banki reistur. Lands-
bankinn hélt sínu nafni og úr
ösku Glitnis reis Íslandsbanki.
Utan um eignarhlut ríkisins
í þessum bönkum var ári síðar
stofnuð Bankasýsla ríkisins,
sérstök ríkisstofnun sem hef-
ur það eina hlutverk að halda
utan um bankaeignir hins op-
inbera. Stjórn bankasýslunnar
er sjálfstæð en heyrir undir
fjármálaráðuneytið.
Bankasýslan fer í dag með
100% eignarhlut ríkisins í Ís-
landsbanka, 98,2% eignarhlut
í Landsbankanum og 49,5%
hlut í Sparisjóði Austurlands.
Eitt meginhlutverk Banka-
sýslunnar hefur verið að
tryggja að samkeppni ríki á
milli banka þrátt fyrir að eig-
endur tveggja af þremur stóru
viðskiptabönkunum sé sami
aðili. Það er gert með því að
skipa ekki sömu aðila í stjórn
bankanna og mynda nokkurs
konar „múr“ á milli bankanna
innan Bankasýslunnar. Þó
hefur það legið fyrir lengi að
ríkið hyggst ekki eiga Íslands-
banka til frambúðar.
Lengi langað en lítið gengið
Raunar hefur það verið stefna
ríkisstjórnarinnar síðan 2015
að losa um eignarhlut sinn
í bönkunum. Í lögum um
Bankasýslu ríkisins er fjár-
málaráðherra veitt heimild
til þess að selja hluti ríkisins
í bönkunum að fengnu áliti
Bankasýslunnar auk fleiri
aðila og að fenginni heimild í
fjárlögum. Þegar ríkisstjórnin
sem nú situr var mynduð var
samið um það í stjórnarsátt-
málanum að draga úr eignar-
hlut ríkisins í bankakerfinu.
Farið var af stað í söluferli
bankans seint á árinu 2019 og
í febrúar 2020 sagði Bjarni
Benediktsson, fjármála- og
efnahagsráðherra, að sölu-
ferlið myndi hefjast innan
nokkurra vikna. Næstu vik-
urnar áttu auðvitað eftir að
leiða allt annað í ljós. Fregnir
um veirufaraldur frá borginni
Wuhan í Kína mögnuðust og í
lok febrúar greindist fyrsta
COVID-19 tilfellið hér heima.
Strax var ljóst í hvað stefndi
hvað efnahaginn varðaði og
reyndist verkefni bankasölu
sjálfdautt. Hugmyndin þá var
reyndar að selja meirihluta
hlutafjár í Landsbankanum
og allt í Íslandsbanka, en það
átti eftir að breytast.
COVID kom á óvart
Seint á síðasta ári lagði Banka-
sýslan aftur til að hluti Íslands-
banka yrði seldur. Í desember
féllst Bjarni fjármálaráðherra
á þær tillögur og í janúar lá
fyrir að farið yrði af stað með
Heimir
Hannesson
heimir@dv.is
26. FEBRÚAR 2021 DV
söluna „á vormánuðum“. Ekk-
ert lát hafði orðið á kóróna-
veiru faraldrinum og því ekki
nema von að margir spyrðu
sig hvað hefði breyst. Í minnis-
blaðið Bankasýslu ríkisins til
fjármálaráðherra mátti lesa að
áhrif faraldursins hefðu ekki
verið jafn alvarleg og fyrst var
talið og kannski bara þveröfug
við fyrstu spár. Hlutabréfavísi-
tölur höfðu hækkað og hluta-
fjárútboð Icelandair heppnast
með eindæmum vel. Umfram-
eftirspurn eftir hlutabréfum í
flugfélagi í alvarlegustu ferða-
þjónustukreppu frá seinni
heimsstyrjöld var vissulega
eitthvað sem fáir hefðu getað
séð fyrir.
Í minnisblaðinu sagði líka að
eignarhald ríkisins í fjármála-
kerfinu væri með því hærra
sem gerðist í heiminum. Lýsti
raunar formaður efnahags-
og viðskiptanefndar Alþingis,
Óli Björn Kárason, ástandinu
svona: „Það er aðeins í Rúss-
landi, Norður-Kóreu, nokkr-
um ríkjum Norður-Afríku og
Suður-Ameríku sem fyrirferð
ríkisins á fjármálamarkaði er
jafn mikil eða meiri en hér á
Íslandi.“
Grænar tölur á hlutabréfa-
markaði hérna heima og vel-
gengni útboðs hlutabréfa í
Icelandair virðist einnig hafa
orðið til þess að hætt var við að
setja hlutina á markað erlendis
samhliða skráningu á markað
á Íslandi. Nú er stefnan aðeins
sú að selja hlutina á markaði á
Íslandi.
Fern rök fyrir sölu
Helstu rök fjármálaráðherra
og Bankasýslu ríkisins fyrir
sölu á eignum í bankakerfinu
virðist vera að bankarekstur
sé mikill áhætturekstur, að
í dag sé góður tími til þess
að selja, það er, búast má við
hærra verði fyrir sama hlut
en áður, að bankabransinn í
heild sé í svo mikilli þróun
að hætt sé við að ríkisbankar
verði undir í þeirri hröðu sam-
keppni, og að það samrýmist
illa stefnu ríkisstjórnarinnar
að eiga bankana áfram.
Um síðasta atriðið er ekki
deilt, enda skoðun hægri
flokksins á þingi. Ekki eru
allir á eitt sáttir um hin rökin.
Daði Már Kristófersson, vara-
formaður Viðreisnar, benti til
dæmis á í Facebook-færslu
að bankar væru ekki eins og
önnur fyrirtæki hvað áhættu
varðaði. Oftar en ekki, eins
og sannaðist einna helst árið
2008, lendir tjón af taprekstri
og/eða gjaldþroti banka á al-
menningi. Með því að selja
banka án þess að hnýta fyrir
þann möguleika að framtíðar-
erfiðarleikar í rekstri lendi
eftir sem áður á skattgreið-
endum sé einfaldlega verið að
einkavæða hagnaðarvonina, en
áhættan situr enn á herðum al-
mennings.
Þá hafa meðlimir stjórnar-
andstöðunnar bent á að þótt
hlutabréfamarkaðir séu í
grænu og staða efnahags-
kerfisins góð, séu þó blikur á
lofti. Atvinnuleysi er áfram
hátt, ríkissjóður rekinn með
miklum hallarekstri og mikil
óvissa í framtíðarspám. Græn-
ar tölur úr kauphöllinni endur-
spegli ekki endilega góða stöðu
hagkerfisins í heild. Það sé því
hreinlega rangt að tala um
„heppilegan tíma“ til þess að
losa um eignir.
Þung saga einka-
væðingar flækir málin
Aðrir benda á að ekki verði
hjá því komist að rifja upp
sögu einkavæðingar í banka-
kerfinu hér á landi. Ekki eru
nema tveir áratugir liðnir
síðan bankakerfið var einka-
vætt í heild sinni og reyndist
þar ekki allt með felldu. Við
tóku mikil ævintýraár í ís-
lenskri efnahagssögu sem
lyktaði svo með ósköpum árið
2008. Auðvitað er málið ekki
svo einfalt, og veruleikinn í
dag allt annar en hann var á
fyrstu árum þessarar aldar. Á
Sala Íslandsbanka hefur staðið til í nokkur ár. Allt að 35% hlutur verður seldur á þessu ári. MYND/EYÞÓR