Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.2021, Blaðsíða 8

NETÖRYGGISFYRIRTÆKI VAKTA
ÓÆSKILEGA HEGÐUN BARNA
Afbrotafræðingurinn Guðrún Lund er búsett í Manchester þar sem hún
starfar við netöryggisgæslu og eftirlit. Hún segir eftirlit með börnum og
dæmdum afbrotamönnum gefa kost á að grípa inn í hættulegar aðstæður.
G uðrún starfaði fyrst eftir útskrift sem ráð-gjafi hjá góðgerðar-
samtökum í Manchester sem
sérhæfa sig í að koma ungum
konum úr gengjamenningu.
Gengjamyndun á Englandi er
mikil og flest gengin stunda
skipulagða glæpastarfsemi og
lokka til sín unga einstaklinga
og úthluta þeim verkefnum í
skiptum fyrir vernd, peninga
og fíkniefni.
„Samtökin unnu að því
að koma konunum sem eru
á aldrinum 15-19 ára út úr
þessari menningu með því að
efla þeirra innri styrk og sýna
þeim að þær eru ekki einar í
þessum aðstæðum. Það er
ekki auðvelt að losa sig undan
gengjamenningu þar sem
gengin verða oft á tíðum eins
og fjölskylda viðkomandi og
konurnar hafa jafnvel lokað á
fjölskyldu sína.“
Guðrún segir málið jafnvel
flóknara þegar konurnar eigi
börn og sumar kvennanna hafi
aðeins leitað til þeirra einu
sinni og líklega ekki treyst sér
til að rjúfa tengslin en aðrar
hafi náð að vinna sig mark-
visst út úr aðstæðum. „Unnið
var með að valdefla konurnar
og sýna þeim hvaða tækifæri
þær hefðu í námi og starfi og
hjálpa þeim að endurheimta
sjálfstæði sitt. Margar þeirra
voru algerlega háðar genginu
og jafnvel í skuld við það eftir
fíkniefnanotkun eða annað.
Þær sem fara aftur í gengið
koma kannski aftur seinna
og smám saman vinna sig í
burtu frá því. Aðrar sem snúa
aftur hafa vonandi lært leiðir
til þess að tryggja öryggi sitt
betur í erfiðum aðstæðum.“
Sía samskipti á netinu
Eftir átta mánaða starf hjá
samtökunum fór Guðrún að
vinna hjá netöryggisfyrir-
tæki sem sérhæfir sig meðal
annars í að aðstoða skóla við
að fylgjast með netumferð
innan veggja skólans.
„Reglurnar í f lestum
grunnskólum hér eru á þá leið
að börn skilja eftir síma sína
í læstum skápum og mega
ekki vera með þá inni í skóla-
stofunni. Þar af leiðandi eru
börn að nota tölvur og iPad-a
sem eru í eign skólans og því
skráðir inn á skólanetið sem
við fylgjumst með. Það sem
við sjáum þar er líklega bara
brot af því sem þau eru að
gera því frjálsræðið í eigin
símum er mun meira.“
Símabannið er þó ekki
bundið í lög heldur er á
ábyrgð hvers skóla að setja
sínar reglur og eru þær mis-
jafnar. Til að mynda hafa
símalausir föstudagar verið
teknir upp í sumum skólum
og metið í kjölfarið hvort taka
eigi alfarið út símtækin.
Guðrún segist halda að al-
mennt viti börnin ekki af því
að verið sé að fylgjast svo
grannt með hegðun þeirra
á netinu en foreldrunum sé
greint frá því. Hefðu börn
verið með eigin síma í skól-
anum hefði það reynst mun
erfiðara.
Hún segir að eftirlitinu
sé ætlað að skoða og sía
óæskileg orð, orðasambönd,
myndir og annað sem getur
talist óæskilegt. „Verið er
að reyna að koma í veg fyrir
neikvæða félagslega hegðun
á borð við einelti og áreiti.
Við fylgjumst líka með hvort
verið sé að ræða vímuefni,
eða hvort börn lýsi vanlíðan
eða ofbeldi. Sjálfsmorð er til
dæmis orð með hæsta við-
búnaðarstigi. Einnig er fylgst
með hvort verið sé að skoða
óæskilega síður og efni.“
Símar bannaðir
Guðrún segir að einnig sé
fylgst með hvort börn séu að
ræða það að hittast og hvort
um eðlileg samskipti sé að
ræða milli barna eða mögu-
lega verið að blekkja barn til
þess að hitta ókunnugan ein-
stakling.
„Ef við teljum barn vera
í hættu eða sýna óæskilega
hegðun er skólanum greint frá
því og hann grípur inn í.“
Hún segist ekki vita til
þess að öryggisfyrirtæki á
borð við það sem hún starfar
hjá sé starfrækt á Íslandi en
þörfin fyrir slíkt eftirlit mun
að hennar sögn aðeins vaxa.
„Það er hægara sagt en gert
að grípa inn í þegar til dæmis
eineltismál er farið af stað á
samskiptamiðlum og það er
verið að senda myndir á milli
og efnið er komið í mikla
dreifingu.“
Á Íslandi eru reglur um
símanotkun í grunnskólum
misjafnar milli skóla. Sumir
kennarar eru með kassa sem
þeir biðja nemendur að setja
símana í þegar þeir koma í
tíma en annars staðar er lítið
eftirlit. Á vefsíðu umboðs-
manns barna segir að skólinn
megi setja reglur um síma-
notkun sem nemendur eiga
að fara eftir en ekki megi
taka síma af barni með valdi,
nema það sé nauðsynlegt til að
vernda aðra.
Vinna fyrir lögregluna
Guðrún segir meginathyglina
í störfum hennar vera á börn-
in en það hefur líka komið fyr-
ir að starfsfólk hefur verið að
skoða efni sem er varhugavert
og skólinn sé þá látinn vita.
„Ég starfa í barnaverndar-
deild en fyrirtækið sem ég
starfa hjá er einnig með deild
sem starfar fyrir lögregluna
við eftirlit með dæmdum
kynferðisbrotamönnum. Þá
er fylgst með þeirra virkni á
netinu og lögreglan látin vita
ef eitthvað er óeðlilegt sem
viðkomandi er að gera.“
Guðrún ráðleggur foreldr-
um að fylgjast vel með hegðun
barna sinna á internetinu og
þá sérstaklega orðanotkun.
Það geta verið lítil merki sem
vert er að fylgjast með. Líkt
og samskipti við óþekkta aðila
eða inni á lokuðum síðum til
að tjá vanlíðan. „Ef barnið
vill frekar ræða vandamálin
á netinu en við foreldri getur
verið mikil vanlíðan.“
Guðrún bendir á að sökum
ástandsins séu minni sam-
göngur milli fólks en Bret-
land hefur farið mjög illa út úr
COVID-faraldrinum og hefur
útgöngubann þó nokkrum
sinnum verið við lýði og skól-
um lokað. „Á slíkum tímum
leitar fólk meira í samskipti í
gegnum netið og það þarf að
fylgjast með þeim. Það skiptir
miklu máli að sjálfsmyndin sé
sterk og samskiptin góð.“ n
Guðrún Lund
er afbrota­
fræðingur og
starfar í Man­
chester.
MYND/AÐSEND
Þorbjörg
Marinósdóttir
tobba@dv.is
Við fylgjumst með
hvort verið sé að
ræða vímuefni, eða
hvort börn lýsi van-
líðan eða ofbeldi.
Sjálfsmorð er til-
dæmis orð á hæsta
viðbúnaðarstigi.
8 FRÉTTIR 5. MARS 2021 DV