Fréttablaðið - 20.03.2021, Blaðsíða 18

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Það geta ekki
verið rök í
málinu að
ekki skuli
treysta á
bólusetning-
arvottorð því
þau gætu
verið fölsuð.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Eitt markverðasta skrefið í heimferðinni til þess lífs sem við þekktum eru áform stjórnvalda um að opna ytri landamæri og láta för ferðamanna hingað stjórnast af litakóðunarkerfi Evrópusambandsins og jafnframt að gilt bólusetningarvottorð
eða staðfesting á mótefni tryggi aðgang að landinu
án þess að fara þurfi í sýnatöku og sóttkví.
Þetta hefur verið ýmsum tilefni til gagnrýni og
upphrópana. Fölsuð vottorð gangi kaupum og sölum
á netinu, greið leið fyrir ýmis af brigði veirunnar
hingað verði til og svo framvegis. Þetta er eftir öðru
sem tengt er þessum faraldri. Allt er dregið í efa og
véfengt og farvegir fundnir fyrir þrætur.
Þrætur eru eins konar þjóðaríþrótt okkar. Við
finnum flöt á alls kyns þrætum um allt og ekki neitt.
Og þannig hefur það verið lengi.
Um þetta atriði segir Laxness í Innansveitarkron­
iku: „Því hefur verið haldið fram að íslendingar beygi
sig lítt fyrir skynsamlegum rökum, fjármunarökum
varla heldur, og þó enn síður fyrir rökum trúarinnar,
en leysi vandræði sín með því að stunda orðhengils­
hátt og deila um tittlingaskít sem ekki kemur málinu
við; en verði skelfingu lostnir og setji hljóða hvenær
sem komið er að kjarna máls.“
Takmarkanir á landamærum eru hins vegar ekki
tittlingaskítur. Hvernig við högum málum á landa­
mærunum ræður úrslitum um hraða efnahagslegrar
endurreisnar landsins.
Undanfarinn áratug hefur ferðaþjónusta landsins
vaxið og dafnað og var svo komið að efnahagslegur
ávinningur af atvinnugreininni var orðinn meiri
en af nokkurri annarri atvinnugrein. Þótt þetta sé
ferðamannakreppa ná áhrif hennar langt út fyrir
atvinnugreinina. Af sjálfu leiðir að þegar straumur
ferðamanna rofnar og hingað koma ekki tvær millj­
ónir ferðamanna árlega hefur það umfangsmikil
áhrif. Tugþúsundir ganga atvinnulausar og þúsundir
eru í skertu starfshlutfalli. Stórkostlegur halli er á
ríkisfjármálum.
Það er því í besta falli sérkennilegt að menn hrópi
sig hása þegar stigin eru varfærin skref út úr þessu
ástandi. Það geta ekki verið rök í málinu að ekki skuli
treysta á bólusetningarvottorð því þau gætu verið
fölsuð. Það er stöðugt viðfangsefni á landamærum að
kanna ferðaskilríki þeirra sem hingað koma og þar
með talið að þau séu gefin út á réttum forsendum.
Fjölmennustu hópar ferðamanna áður en faraldur­
inn skall á voru Bretar og Bandaríkjamenn. Staða
bólusetninga í löndum þeirra er betri en víðast.
Samkvæmt tölum sem aðgengilegar eru á netinu hafa
um 40 prósent Breta fengið einn eða tvo skammta
bóluefnis. Samsvarandi hlutfall Bandaríkjamanna er
um 33 prósent. Þá eru ótaldir þeir sem hafa mótefni í
blóði eftir að hafa sýkst af veirunni og náð sér.
Það er því ljóst að með því að leggja ekki íþyngj­
andi höft á þá sem hingað vilja koma og sýna fram
á mótefni í blóði standa líkur til að ferðaþjónustan
rétti smám saman úr sér og hjólin taki að snúast á ný.
Það er fagnaðarefni en ekki þrætuepli.
Þrætuepli
Hvernig má bæta bragðið af ódýru víni? Svar: Með því að ljúga að matargestum sínum að þeir drekki dýrt vín. Ný rannsókn sýnir að
mat fólks á gæðum léttvíns snarbreytist sé því sagt
að það sé að drekka dýrara vín en það gerir í raun.
„Vínframleiðendur eru snjallir,“ sagði Jens Gaab, við
Háskólann í Basel í Sviss, sem framkvæmdi rann­
sóknina. „Þeir vita að ef þeir hækka verðið á víni sínu
smakkast það betur.“
Ákvörðun stjórnar Orkuveitu Reykjavíkur um að
hækka mánaðarlaun forstjóra fyrirtækisins um 370
þúsund krónur og veita honum þriggja milljóna króna
eingreiðslu að auki vakti athygli á dögunum. Eftir
hækkunina nema mánaðarlaun forstjórans 2.872.669
krónum.
Ef forstjóri Orkuveitunnar væri vín bragðaðist hann
vafalítið vel. Mánaðarleg launahækkun hans slagar
upp í heildarlaun margra. Á vef Hagstofunnar kemur
fram að heildartekjur einstaklinga með grunnmennt­
un árið 2019 voru 4,6 milljónir króna á ári. Háskóla­
menntaðir voru með um átta milljónir í heildartekjur
og einstaklingar með starfs­ og framhaldsmenntun
voru með rétt rúma fimm og hálfa milljón.
Það hefur löngum talist almennur sannleikur að
tekjur endurspegli virði einstaklings, að laun séu
verðmiði verðleikanna, að rjóminn rísi upp á topp.
Svo kann þó að vera að verðleikar séu lítið annað en
tálsýn.
Þegar kórónaveirufarsóttin brast á fyrir ári blasti
við vandræðaleg staðreynd. Það voru ekki launa­
hæstu hóparnir sem reyndust mikilvægastir þegar á
reyndi. Við áttum skyndilega allt okkar undir heil­
brigðisstarfsfólki, starfsfólki í matvælaframleiðslu,
afgreiðslufólki verslana, fólki í umönnunarstörfum og
ræstingum. Skekkjan fólst þó í f leiru en launum.
Daginn áður en Martin Luther King var myrtur hélt
hann ræðu til stuðnings sorphreinsunarmönnum
í Memphis í Tennessee­fylki sem voru í verkfalli.
„Manneskjan sem fjarlægir ruslið eftir okkur er, þegar
öllu er á botninn hvolft, jafn mikilvæg og læknirinn,“
sagði King. „Því ef hún hættir að sinna verkum sínum
brjótast út alls konar sjúkdómar. Öll vinna á að njóta
virðingar.“
Í nýjustu bók stjórnmálaheimspekingsins Michael
Sandel, Kúgun verðleikanna (e. The Tyranny of Merit),
leitast metsöluhöfundurinn við að greina ástæður
þess pólitíska og samfélagslega klofnings sem sést
nú víða um heim. Sandel segir ójöfnuð vera hluta
skýringarinnar. Meginástæðuna segir hann þó trú á
tilvist verðleika. Þeir sem njóta velgengni líta svo á að
það sé þeim sjálfum að þakka að þeim vegni vel. Að
sama skapi sé það þeim sjálfum að kenna sem vegnar
illa. Sandel segir f lesta gleyma hlutverkinu sem
heppni leikur í lífi fólks. Hann telur hugmyndir um
verðleika ganga gegn hag fjöldans, leiða af sér hroka
meðal þeirra sem gengur vel og lítillækki þá sem eiga
erfitt uppdráttar. Hann hvetur til breyttra viðhorfa
til velgengni og viðurkenningar á að öll vinna njóti
virðingar.
Verðstýring á sjálfum sér
Það var ekki vínáhugi sem réði því að Jens Gaab fram­
kvæmdi fyrrnefnda vínrannsókn. Gaab er sérfræð­
ingur í lyfleysuáhrifum. „Fegurðin við mannshugann
er að við getum látið hlutina virðast öðruvísi en þeir
eru.“ Charles Spencer, sálfræðiprófessor við Oxford
háskóla, sagði niðurstöður rannsóknar Gaab renna
enn frekari stoðum undir þá kenningu að „verð hefur
áhrif á mat fólks á gæðum.“
Forstjóri Orkuveitunnar er eflaust ágætisstarfs­
kraftur. Laun hans eru hins vegar lyfleysa sem við­
heldur tálsýninni um að verð sé það sama og virði.
Þau eru tilraun þeirra sem njóta velgengni til að verð­
stýra sjálfum sér og telja öðrum trú um að í vínglasinu
sé Château Margaux en ekki ósköp venjulegt borðvín
eins og í glösum okkar flestra.
Ef forstjóri OR væri vínflaska
2 0 . M A R S 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN