Rit Mógilsár - 2019, Blaðsíða 40

40 | F a g r á ð s t e f n a 2 0 1 9

Ranaskógur á Héraði – saga skógarins lesin úr árhringjum trjánna
Ólafur Eggertsson* og Nandini V. Hannak
Mógilsá, rannsóknasvið Skógræktarinnar
*olie@skogur.is
Útdráttur
Talið er að Ranaskógur hafi haldist allt frá landnámi, en rétt fyrir aldamótin 1900 var
skógurinn samkvæmt lýsingum samtímamanna aðeins lágvaxinn kjarrskógur. Líklegt
er að hann hafi fylgt hinni almennu hrörnun skóga á Héraði sem náði hámarki um
1860-1870 (Helgi Hallgrímsson 1989). Nú er eystri hluti Ranaskógar stæðilegur, frekar
opinn birkiskógur með hávöxnum trjám. Efst í skóginum, á flatanum sem liggur að
Gilsárgljúfri, er talsvert um reyniviðartré. Flest eru þau margstofna en inn á milli má
finna einstofna tré. Reyniviðurinn er á svipuðum aldri og birkið en ívið hávaxnara.
Þegar komið er vestar í skóginn er hann mun þéttari og talsvert yngri. Aldursgreiningar
á trjánum með borkjörnum sýnir að skógurinn byrjað að vaxa upp frá fræi eða
stubbaskoti á tímabilinu 1870-1935. Ekki er mikið af ungplöntum birkis í skóginum en
þó nokkuð um fræplöntur reyniviðar. Mörg trjánna eru orðin frekar feyskin vegna
aldurs og mikið um stubbaskot frá rótum þeirra. Talsvert er af liggjandi trjám í skógi-
num sem fallið hafa vegna aldurs. Fylgni árhringjagilda í reynitrjám var hæst við
meðalhita í júlí og águst en fyrir birki var fylgni hæst fyrir júní og júlí.
Inngangur
Ranaskógur er einn fegursti birkiskógur landsins að margra mati og tilheyrir hann
Jörðinni Vallholti sem er nýbýli úr Hrafnkelsstöðum. Hann vex á vestari gljúfurbarmi
Gilsár fyrir botni Lagarfljóts (1. mynd). Í skóginum er mikið um hvítstofna, frekar bein-
vaxin birkitré og er töluvert af háum reyniviði innan um birkið á vissum stöðum.
Skógurinn er frekar opinn og er skógarbotninn vel gróinn grasi og ýmsum blómplönt-
um. Lítið er um ungplöntur af birki í skóginum en talsvert af sjálfsánum reynivið. Fyrir
miðjum skógi er um eins hektara gróðursettur reitur með barrtrjám, aðallega rússa-
1. mynd. Staðsetning rannsóknarsvæðis. Borkjörnum var safnað úr trjám á skyggða svæðinu.