Rit Mógilsár - 2019, Blaðsíða 51

R i t M ó g i l s á r | 51

100 ára friðun Þórsmerkur
Hreinn Óskarsson1* og Björn Traustason2
1Skógræktin; 2Mógilsá, rannsóknasvið Skógræktarinnar
*hreinn@skogur.is
Útdráttur
Þórsmörk og Goðaland eru fyrrverandi afréttir Fljótshlíðinga norðan Eyjafjallajökuls og
Mýrdalsjökuls. Áður var Þórsmerkursvæðið þakið birkiskógi og nytjað um aldir til
skógarhöggs, kolagerðar og beitar allt árið. Í upphafi 19. aldar voru skógar að mestu
horfnir og jarðvegseyðing útbreidd. Úttekt á skógum á svæðinu árið 1899 sýndi að
aðeins 350 ha af lágu kjarri voru eftir á svæðinu.
Árið 1920 afsöluðu bændur í Fljótshlíð og Oddakirkja sér beitarrétti á Þórsmörk og
gerðu samning við Skógræktina um umsjón með svæðinu. Kirkjan á Breiðabólstað
gerði sams konar samkomulag um beitarfriðun Goðalands árið 1927. Stór hluti Þórs-
merkur og Goðaland voru beitarfriðuð með girðingum á þriðja áratug 20. aldar. Ný-
græður af birki breiddust út á næstu áratugum og eldri skógar þéttust og hækkuðu.
Örfoka svæði voru grædd upp í samvinnu við Landgræðsluna, ferðafélög og sjálfboða-
liðahópa. Mikill áfangi náðist árið 1990 með samningum Landgræðslunnar og bænda
um tímabundna beitarfriðun Almenninga frá 1990-2012.
Í fyrirlestrinum verður kynnt kortlagning á birkiskógum á Þórsmerkursvæðinu árið
1960 og 2011. Flatarmál birkiskóga hefur margfaldast á Þórsmerkursvæðinu frá því
svæðið var beitarfriðað. Friðun Þórsmerkur er eitt af merkilegustu náttúruverndar-
verkefnum Íslands á 20. öld.