Rit Mógilsár - 2019, Blaðsíða 59

R i t M ó g i l s á r | 59

Rökstuðningur fyrir vali á klónum
Þegar kynbótaverkefninu var hrundið í framkvæmd vorið 2002 var hvatinn að því einkum
þörfin á að fá fram klóna með góða ryðmótstöðu. Enn er það eitt mikilvægasta atriðið í vali
klóna til fjölgunar. En fleira kemur þó til. Vaxtarhraði, kalleysi og vaxtarform eru allt mikilvægir
eiginleikar. Margir af þeim klónum sem hafa til að bera góða ryðmótstöðu falla á prófinu vegna
þess að þá skortir aðra mikilvæga eiginleika. En sumir þeirra klóna sem ryðga standa sig vel
varðandi ýmsa æskilega eiginleika. Þrátt fyrir ryðið kelur þá lítt og vaxtarhraði og vaxtarform
er með ágætum.
Fyrsti vandinn varðandi ryðþolið var að engar afkvæmatilraunir voru á svæðum þar sem ryð
fannst að einhverju marki. Reynt var að smita tilraunina á Sóleyjarbakka með því að planta í
hana lerkiplöntum árið 2005. Smitunin varð svo misjöfn að ómögulegt reyndist að byggja á
henni varðandi val á ryðþolnum einstaklingum. Því var sú ákvörðun tekin við valið 2009-2010
að velja tré sem vaxið höfðu vel og ekki höfðu orðið fyrir sýnilegum áföllum. Ryðþolið skyldi
svo metið síðar í safninu eða í gróðurhúsi. Sami háttur var hafður á næstu árin við val á öllum
hinum tilraunastöðunum. En fyrir bragðið er varla við því að búast að hátt hlutfall af ryðþolnum
trjám sé í safninu.
Annar annmarki er auðvitað hve ungar tilraunirnar voru þegar valið var úr þeim. Fimm eða sex
ár eru stuttur tími í lífi trjáa til þess að geta metið frammistöðu þeirra með nokkurri vissu. En tré
sem vex vel fyrstu árin er líklegt til þess að vaxa vel framvegis þótt tré sem er lengi af stað geti
hugsanlega náð hinum vaxtarmeiri síðar. Lifun getur líka verið betri hjá þeim sem vaxa hratt
fyrstu árin en þeim sem lengi eru af stað. Þar skiptir samkeppni við gras og annan gróður oft
sköpum.
5. mynd. Hluti klónasafnsins vorið 2018. (Mynd: Halldór Sverrisson)