Bændablaðið - 25.03.2021, Blaðsíða 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 25. mars 202122
Tilraunaverkefni í Rangárvallasýslu um bokashi-jarðgerð fyrir lífrænan heimilisúrgang:
Nýting á mikilvægu hráefni
fyrir hringrásarhagkerfið
– Talið að þetta sé með fyrstu verkefnum sinnar tegundar í heiminum
Í Rangárvallasýslu, á Strönd í
Rangárþingi ytra, stendur nú yfir
tilraunaverkefni þar sem lífrænn
heimilisúrgangur er jarðgerður
með svokallaðri bokashi-aðferð.
Um samstarfsverkefni er að
ræða á milli Jarðgerðarfélagsins,
Sorpstöðvar Rangárvallasýslu og
Landgræðslunnar.
Frumkvæðið að þessari tilraun
sem hófst sumarið 2020 á Björk
Brynjarsdóttir, stofnandi Jarðgerðar­
félagsins, sem er frumkvöðlafyrir­
tæki og vinnur með hringrásarlausnir
í bokashi­jarðgerð fyrir sveitarfélög,
fyrirtæki og einstaklinga.
Nýting á auðlind
heimilisúrgangsins
Hugmyndafræðin gengur út á að
fullvinna og nýta þá auðlind sem
lífrænn heimilisúrgangur er. Helstu
kostir aðferðarinnar eru að um stað­
bundna aðferð er að ræða, hún er
orkunýtin, dregur úr losun gróður­
húsalofttegunda og lokaafurðina má
nota til landgræðslu, skógræktar og
endurheimt vistkerfa.
Bokashi­aðferðin er gerjunarað­
ferð sem er loftfirrð, hún er hraðvirk­
ari en hefðbundin moltugerð; tekur
einungis fáeinar vikur en að molta
tekur gjarnan nokkra mánuði að lág­
marki – og nánast engin lyktarmeng­
un er af bokashi­aðferðinni. Dýr
dragast ekki að lífræna úrganginum,
auk þess sem hann er óaðgengilegur.
Niðurbrotsferlinu er komið af stað
með örverum sem blandað er saman
við lífræna úrganginn.
Björk og samstarfskona hennar,
Julia Miriam Brenner, standa að
Jarðræktarfélaginu og tilraunarver­
kefninu. Björk segir að Rangárþing
ytra hafi verið ákjósanlegur upphafs­
reitur fyrir verklega starfsemi
Jarðræktarfélagsins og því hafi
hún hafi ákveðið að athuga hljóm­
grunninn hjá sveitarfélaginu. „Það
var þegar til staðar ákveðin grunn­
flokkun á lífræna úrganginum og svo
eru höfuðstöðvar Landgræðslunnar
auðvitað staðsettar innan sveitar­
félagsins, í Gunnarsholti.
Við erum mikið að fókusera á
þetta með lífkerfi í forgangi, það er
að segja bæði mannleg eða samfé­
lagsleg lífkerfi og lífkerfi í jarðvegi
– en ég er menntuð í samfélags­
hönnun og teymisþjálfun og Julia
er jarðvegsfræðingur. Gott viðhorf
og rökrétt, umhverfisvæn og stað­
bundin meðhöndlun á lífrænum hrá­
efnum er svo frábært verkfæri til að
byggja upp hringrásarsamfélög og
hringrásarhugsun hjá fólki – og það
er svo ótrúlega skýr ávinningur af
því,“ segir Björk og telur að líklega
sé þetta með fyrstu verkefnum sinnar
tegundar í heiminum.
Góður skóli
„Við fórum svo inn í þetta verk­
efni þannig að við vildum læra
sem mest, bæði hratt og ódýrt.
Lykilspurningin var hvort þetta
væri fýsileg leið fyrir sveitarfélög
til að nýta þennan ónýtta lífræna
úrgang – eða „hráefni“ sem ég kýs
frekar að kalla þetta. Við unnum
innan þess ramma sem þegar var
til staðar í sorpflokkun og ­söfnun í
sýslunni; þar sem lífrænt er flokkað
í maíspoka og sótt á tveggja vikna
fresti. Íbúarnir hafa verið að flokka
lífræna úrganginn frá 2019, í þeim
tilgangi að hann fari síðan í iðnaðar­
jarðgerð hjá Terra í Hafnarfirði.
Ein af niðurstöðunum núna var til
dæmis að maíspokarnir virka ekki
til niðurbrots í bokashi­jarðgerð –
og það kemur fram í niðurstöðum
skýrslu um fyrsta fasa verkefnisins
sem við vorum að klára.
Við erum svo nýlega komnar aftur
af stað að leita eftir áhugasömum
íbúum í Rangárvallasýslu sem væru
til í að taka þátt í öðrum fasa verk­
efnisins, til að prófa aðeins öðruvísi
flokkunarferli sem er sérstaklega
hugsað fyrir bokashi­jarðgerð, en
ekki iðnaðarjarðgerð. Þegar þeim
fasa lýkur, vonandi í sumar eða
snemma í haust, verður komin
heildarniðurstaða fyrir verkefnið
og sýslan fær þar með tækifæri til
að ákveða hvort þau vilji innleiða
bokashi­meðhöndlun að fullu á
Strönd og stuðla þannig að staðbund­
inni hringrás,“ segir Björk.
Hún vonast til að fleiri sveitar­
félög fylgi í kjölfarið og Ísland geti
orðið leiðandi í þessum málum í
nánustu framtíð. „Sérstaklega held
ég að þetta sé vænlegt fyrir sveitar­
félög á landsbyggðinni því það er
bæði dýrt að reisa og reka iðnað­
arjarðgerð. Flutningar á þessu hrá­
efni eru líka kostnaðarsamar – fjár­
hagslega og loftslagslega – og auk
þess missa þau þessi verðmæti út
úr sveitarfélaginu. Svo getur lífræn
áburðargjöf aukið hreysti jarðvegs,
en hraustur jarðvegur hefur betri
getu til að binda kolefni en eyddur
jarðvegur.“
Tilraunin bar árangur
Í skýrslunni um fyrsta fasa verk­
efnisins kemur fram að þrjú tonn
af lífrænu hráefni hafi verið gerjuð
í fimm 660 lítra fiskikörum til að
kanna hvort aðferðin gæti virkað
innan núverandi ramma sorpflokk­
unar og ­söfnunar í sýslunni. Þar með
var kannað hvort maíspokar væru
efniviður til gerjunar og reyndust
þeir ekki henta í slíkt. Pappírspokar
reyndust hins vegar ákjósanlegri.
Gerðir voru tilraunareitir þar sem
birkigræðlingar voru gróðursettir
með jarðgerðinni til að meta áhrif
hennar á áburðarnotkun, að gerjun
lokinni. Í skýrslunni kemur fram að
bokashi­aðferðin hafi heilt yfir borið
árangur, þar sem háefnið í fjórum
af fimm körum var full gerjað að
átta vikum loknum. Mun skemmri
tíma tekur gerjunin í heimajarðgerð.
Næringargildi jarðgerðarinnar var
hátt. Hlutfall kolefnis og niturs var
15,7 sem gefur til kynna hátt inni­
hald niturs miðað við kolefni. Lágt
sýrustig var í jarðgerðinni eða 5,46,
sem hefur bælandi áhrif á virkni
metanógena og mögulegra sýkla
og sjúkdómsvaldandi örvera.
Er dregin sú ályktun að þessar
niðurstöður gefi til kynna að um sé
að ræða bæði örugga og hverfisvæna
meðhöndlun á lífrænu hráefni. Er
aðferðin talin efnileg og skilvirk
en tækifæri séu til að breyta örlítið
heimaflokkun og meðhöndlun­
ina á sorpstöð til að gera ferlið í
Rangárvallasýslu enn skilvirkari og
stöðugra. Með því að nýta hakkara,
bæta heimilisflokkun og nota ekki
maíspoka megi auka endurvinnslu­
getu bokashi­jarðgerðar í sýslunni.
Hlutverk Landgræðslunnar
að prófa áburðinn
Fulltrúi Landgræðslunnar í verk­
efnisstjórn verkefnisins er Magnús
H. Jóhannesson. „Landgræðslan
leggur áherslu á að auka notkun líf­
rænna efna til uppgræðslu. Lífrænn
áburður hentar langtímamarkmiðum
uppgræðslu vel þar sem áburðarefnin
brotna hægt niður og verða aðgengi­
leg plöntum til lengri tíma. Það er
líka í anda aukinnar sjálfbærnihugs­
unar að nýta allan lífrænan úrgang
til góðra hluta í stað þess að urða
hann eða farga með öðrum hætti.
Næg eru tækifærin úti um allt land
að nýta þetta efni til uppgræðslu eða
ræktunar,“ segir hann.
„Hlutverk Landgræðslunnar í
þessu verkefni er að prófa bokashi
moltuna sem áburð til uppgræðslu.
Gerðar verða samanburðartilraun­
ir á bokashi moltunni og öðrum
lífrænum áburði á rofnum melum
í næsta nágrenni sorpstöðvarinn­
ar. Tilraunirnar verða settar upp í
vor og gróðurmældar í haust og
svo árlega í a.m.k. tvö ár,“ segir
Magnús. /smh
Björk og pabbi hennar Brynjar að sigta jarðgerðina í kjölfar gerjunar. Í fyrsta
fasa tilraunarinnar var lagt upp úr því að læra bæði hratt og ódýrt og því
minniháttar tækjabúnaður nýttur til að jarðgera fyrstu þrjú tonnin.
Frá gróðursetningu birkigræðlingana í tilraunarreit við sorpstöðina Strönd
síðasta haust, þar sem jarðgerðin var nýtt. Myndir / Jarðgerðarfélagið
Björk Brynjarsdóttir og Julia Miriam Brenner, stofnendur Jarðgerðarfélagsins.
LÍF &STARF