Morgunblaðið - 01.07.2021, Blaðsíða 45

UMRÆÐAN
45
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. JÚLÍ 2021
Bláu húsin v/Faxafen • Sími 553 7355
Vefverslun selena.is
Vefverslunselena.is
Sumarið er tíminn!
Mix & Match sundföt
Frábær snið og fjölbreyttar stærðir
Í Morgunblaðinu
þann 25. júní sl. birtist
grein eftir Björn
Bjarnason, fyrrv. ráð-
herra, þar sem m.a. er
fjallað um sérstöðu ís-
lensks landbúnaðar. Í
henni kveður um
margt við nýjan tón sé
litið til þess að Björn
hefur nú nýverið lokið
sérstöku verkefni
vegna undirbúnings nýrrar land-
búnaðarstefnu, fyrir sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra, og birtist
í skjalinu „Ræktum Ísland“.
Hagsmunaaðilar í landbúnaði
hafa síðastliðið ár tekið höndum
saman í margháttuðu starfi sem
varðar starfsumhverfi hans. Í því
starfi hefur verið bent á þann að-
stöðumun sem er til staðar milli ís-
lensks landbúnaðar og landbúnaðar
innan ESB. Opinber gögn hafa
staðfest þetta en þar ber einna
hæst skýrsla Lagastofnunar Há-
skóla Íslands sem birt var þann 9.
desember 2020 [1].
Undanþágur fyrir landbúnað
Í skýrslu Lagastofnunar kemur
m.a. fram að EES-samningurinn
gildir í grunninn ekki nema að tak-
mörkuðu leyti um landbúnað. Um-
fjöllun um samkeppnisreglur ber
að skoða í því ljósi. Engu að síður
gilda ákvæði samkeppnislaga nr.
44/2005 um atvinnustarfsemi á sviði
landbúnaðar hér á landi að því
marki sem sérlög, t.d. ákvæði bú-
vörulaga nr. 99/1993,
taka þeim fram.
Af skoðun á und-
anþágureglum innan
ESB verður ráðið að
skilyrði þeirra virðast
almennt séð vera
rýmri en þau sem sett
eru í 15. gr. sam-
keppnislaga nr. 44/
2005, sbr. einnig 3.
mgr. 53. gr. EES-
samningsins og 3.
mgr. 101. gr. Samn-
ingsins um starfshætti
Evrópusambandsins (SSE). Í 1.
mgr. 39. gr. sáttmálans eru mark-
mið sameiginlegu landbúnaðar-
stefnunnar listuð. Meðal þeirra eru
markmið um að tryggja viðunandi
lífskjör í landbúnaði, einkum með
því að auka tekjur þeirra ein-
staklinga sem stunda landbúnað og
að sjá til þess að stöðugleiki ríki á
mörkuðum. Af þessu leiða m.a.
margvíslegar undanþágur frá sam-
keppnisreglum sem Björn Bjarna-
son víkur að í grein sinni.
Norskar samkeppnisreglur
og landbúnaður
Skýrsla Lagastofnunar fer nokk-
uð ítarlega yfir þær samkeppnis-
reglur sem gilda um landbúnað í
Noregi. Tollvernd er þar nýtt í
þágu samkeppnishæfni og fellur
þetta vel að þeim sjónarmiðum sem
augljóslega lágu að baki við kynn-
ingu norskra stjórnvalda á við-
skiptasamningi við Bretland í byrj-
un júní.
Þar sem Noregur er EFTA-ríki
og aðili að EES-samningnum hvíla
ýmsar skyldur á ríkinu á þeim
grundvelli. Samkvæmt 2. mgr. 19.
gr. EES-samningsins ber samn-
ingsaðilum að leitast við að auka
„smám saman frjálsræði í við-
skiptum með landbúnaðarafurðir“.
Þrátt fyrir þetta hafa norsk stjórn-
völdu engu að síður hafnað auknu
frjálsræði í viðskiptum Noregs og
ESB með landbúnaðarvörur þar
sem ekki sé tryggt að slíkt sam-
komulag yrði „hagstætt hverjum
aðila“, en sú afstaða Norðmanna
byggir á 4. mgr. 19. gr. EES-
samningsins. Í þessu sambandi má
vísa til þess að tollkvótar sem voru
veittir Bretlandi til handa í nýjum
fríverslunarsamningi milli landanna
voru að einhverju leyti háðir því að
tollkvótar ESB yrðu lækkaðir.
Íslensk stjórnvöld gerðu hins
vegar tollasamning við ESB þar
sem heimildir til innflutnings land-
búnaðarafurða framleiddra innan
ESB hafa stóraukist. Í ljósi íbúa-
fjölda landanna má furðu sæta að
fyrir einstaka landbúnaðarvörur sé
nánast sami tollfrjálsi kvóti fyrir
ESB inn á markað hvors lands um
sig.
Í Noregi eru hærri tollar lagðir
á innfluttar óunnar landbúnaðar-
afurðir en hér á landi, auk þess
sem framleiðsla óunninna landbún-
aðarafurða í Noregi er niður-
greidd, til þess að styrkja sam-
keppnisstöðu þeirra sem framleiða
unnar landbúnaðarvörur þar í
landi.
Bæta þarf starfsumhverfi land-
búnaðar
Eins og vikið var að í upphafi er
Björn Bjarnason annar tveggja
höfunda umræðuskjalsins „Rækt-
um Ísland“.
Í skjalinu er að finna sérstaka
kafla, annars vegar um markaðs-
vernd og samkeppnisumhverfi og
hins vegar framkvæmd EES-
löggjafar. Í báðum þessum köflum,
sem og í grein hans í Morgun-
blaðinu, kemur skýrt fram að
EES-samningurinn gefur mun
meira svigrúm til þess að búa land-
búnaðinum sérstakt samkeppnis-
umhverfi en oft hefur verið látið í
veðri vaka. Þá er ekki síður mikil-
væg sú niðurstaða að þetta svig-
rúm nýta aðrir aðilar að samn-
ingnum, þ.e. ESB og Noregur.
Síðan gerir hver aðili um sig sína
fríverslunarsamninga sem eins og í
tilviki Íslands og Noregs lúta ekki
sameiginlegri landbúnaðarstefnu
ESB.
Lokaorð í grein Björns geri ég
því gjarnan einnig að mínum: „Ís-
lensk landbúnaðarstefna á að
styðja við innlendan landbúnað inn-
an fríverslunarsamninga.“ Tæki-
færi til að gera þar betur eru
margvísleg og þau ber að nýta.
[1] https://www.stjornarradid.is/
efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2020/
12/09/Skyrsla-lagastofnunar-um-
samkeppnisreglur-buvoruframleid-
enda/?fbclid=IwAR3IZ5NE6R-
NYF3bbSXrgme3k-
nVP_4SQpbUao08sTM9TfVx1hXs
HFzwzRw
Breytum starfsskilyrðum
landbúnaðarframleiðslu
Eftir Ernu
Bjarnadóttur » Íslensk stjórnvöld
gerðu hins vegar
tollasamning við ESB
þar sem heimildir til
innflutnings landbún-
aðarafurða framleiddra
innan ESB hafa stór-
aukist.
Erna Bjarnadóttir
Höfundur er hagfræðingur og verk-
efnastjóri hjá Mjólkursamsölunni.
ernab@ms.is
Veistu um góðan
rafvirkja?
FINNA.is