Saga - 2013, Blaðsíða 134

Þessi niðurstaða minnir óneitanlega á það sem eitt sinn var sagt
um Afríku: að hún ætti sér ekki sögu því um hana hefðu ekki varð -
veist ritaðar heimildir. Það virðist alltént þurfa skrifaðan lyfseðil til
að sanna að sjúklingar hafi fengið lyf í Skriðuklaustri. Brotið lyfja-
glas, frækorn af útlendri lækningajurt eða ryðgaður bíldur sem koma
upp á sama stað og bein tuga sjúklinga virðast ekki næg ástæða til
að álykta sem svo að þarna hafi lækningar í það minnsta verið
reyndar, því slík niðurstaða samræmist ekki viðtekinni söguskoðun
á íslenskum klaustrum.
Fornleifar sem subaltern10
Deilan um gildi fornleifa og ritheimilda við rannsóknir á fortíðinni á
sér augljóslega margar hliðar, eins og dæmin hér að framan sýna.
Hún snýst ekki aðeins um hlutverk og stöðu fornleifafræðinnar út
frá sjónarhorni fornleifafræðinga eða sagnfræðinga heldur einnig
um deilur fornleifafræðinga innbyrðis. Þá er ekki með öllu ljóst af
hverju hefð textafræðinnar — fílólógíunnar — hefur orðið svo rík
hér á landi meðal sagnfræðinga að hinar þöglu heimildir, fornleif-
arnar, hafa lengst af verið taldar lakari en þær rituðu nema þær
hljóti staðfestingu í fornum texta. Auðvitað getur það verið að sagn -
fræðingum finnist túlkanir fornleifafræðinga hreinlega of glanna -
legar, að heimildarýni þeirra sé afar takmörkuð og að þeir lesi sögur
út úr öllu sem fyrir augu ber. Þetta gerist aftur á móti einatt þegar
fornleifarnar veita upplýsingar sem ganga í berhögg við hina rituðu
heimild. Þá er því gjarnan haldið fram að fornleifarnar séu í raun
ekki heimildir sem hægt sé að treysta, að þær séu rangar og hinar
rituðu réttar.
Í grein sem Þóra Pétursdóttir fornleifafræðingur birti árið 2012 í
tímaritinu International Journal of Historical Archaeology tekur hún
sumpart undir það sem Bjarni sagði grein sinni í Skírni fyrir tæpum
tuttugu árum, að hin opinbera saga kunni oft að vera fornleifafræð-
ingum fjötur um fót því hún geti auðveldlega litað hugmyndir
þeirra um fortíðina og haft þannig áhrif á niðurstöður rannsókna,
meðvitað eða ómeðvitað. Í greininni líkir Þóra afstöðunni til hinnar
opinberu söguskoðunar við einskonar blæti eða átrúnað (fetish);
henni megi ekki fyrir nokkurn mun hagga og þeir fræðimenn sem
steinunn kristjánsdóttir132
10 Subaltern hefur gjarnan verið þýtt sem undirsáta en hér kosið að nota hugtakið
óþýtt.
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 132