Fréttablaðið - 19.03.2022, Blaðsíða 16

Fólk gat tyllt sér í
stúkusæti í óvanalega
mikilli nálægð við
eldspýjurnar á hæfi-
lega vindasömum
slóðum sem bægðu
burtu eiturgufunum.
Gosið var hannað til
áhorfs.
Tómas
Guðbjartsson
Eitt ár er í dag síðan gjósa fór í
Geldingadölum á Reykjanesi.
Gosið var smátt og afllítið en
kærkomið fyrir ferðaþjónust-
una.
Eldar hófu að teygja sig upp úr Geld-
ingadölum fyrir réttu ári, þann 19.
mars 2021, en þar með rumskaði
Reykjanesskagi af áttahundruð
ára dvala og minnti á mátt sinn í
þessum efnum.
Óhætt er að segja að eldgosið hafi
verið landsmönnum hjartfólgið, svo
og þeim ótölulega fjölda útlendinga
sem þangað lagði leið sína að vori,
sumri og fram á haust, en jarðhrær-
ingarnar voru um margt óvenjulegar,
þótt ekki væri sakir annars en að
höfuðborgarbúar áttu þess margir
kost að horfa á eldtungurnar út um
stofuglugga sinn. Sá bjarmi sem þar
sást yfir landi er öllum þeim ógleym-
anlegur sem virtu hann fyrir sér.
Til hæginda fyrir ferðamenn
Þorvaldur Þórðarson, prófessor í
eldfjallafræði, fylgdist manna gerst
með framvindu gossins, en hann
lýsir því frá sjónarhorni fræðanna
sem frekar smáu og af llitlu gosi.
„Þetta var kurteist gos sem var til
hæginda fyrir ferðamenn,“ bendir
hann á og bætir því við að varla hafi
það getað komið sér fyrir á hentugri
stað á milli fjalla og hæðardraga í
hæfilegri fjarlægð frá Grindavík og
Suðurstrandarvegi.
„En auðvitað má líka segja að
jarðeldarnir hafi bent okkur vin-
samlega á hvaða áhrif eldgos geta
haft á okkur íbúa suðvesturhorns-
ins. Við höfum ekki vanist því á
okkar lífsleið að vera vakin og sofin
yfir eldsumbrotum í bakgarðinum
hjá okkur,“ segir Þorvaldur enn
fremur. „En eldgosið var okkur ein-
mitt áminning um að við búum á
jaðri gosbeltis.“
Bjargaði okkur í faraldrinum
Tómas Guðbjartsson, leiðsögu-
maður á vegum Ferðafélags Íslands,
fer fyrir stórum hópi göngufólks í
afmælisgöngu í Geldingadali í dag,
en fráleitt er það fyrsta ferð hans
að gosstöðvunum suður með sjó.
„Ætli ég hafi ekki gengið um það
bil fimmtán sinnum upp að gos-
stöðvunum, á öllum árstíðum, þar
á meðal á ferðaskíðum yfir snævi
þakta jörð,“ segir fjallalæknirinn
kunni, en svo fór að lokum að hann
gerði göngukort af svæðinu til að
auðvelda fólki umgengni við við-
kvæma náttúruna á staðnum „og
ekki síst til að minna fólk á hvað
þetta var fjölfarin þjóðleið á milli
höfuðbólanna Grindavíkur og
Eyrarbakka í árdaga,“ segir Tómas.
Hann segir gosið hafa verið kær-
komið. „Það má heita að það hafi
bjargað okkur í miðjum heims-
faraldri, enda dró það þúsundir út
undir bert loft og kom þeim upp úr
sófanum. „Ætli fjöldi göngufólks á
einum og sama staðnum hafi verið
meiri í annan tíma?“ spyr Tómas að
vonum.
„Og aðstæður á staðnum voru
auðvitað til fyrirmyndar í miðju
gosinu. Fólk gat tyllt sér í stúkusæti
í óvanalega mikilli nálægð við eld-
spýjurnar á hæfilega vindasömum
slóðum sem bægðu burtu eiturguf-
unum. Gosið var hannað til áhorfs,“
segir hann jafnframt.
Á stærð við hálft Kleifarvatn
Eldgosið í Geldingadölum jós
Kurteisa eldgosið sem
fór sínar eigin leiðir
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
hraunelfunum úr allnokkrum
gígum fram á nýjan vetur, en Þor-
valdur Þórðarson metur það svo
að því hafi lokið endanlega með
stórum skjálfta á milli jóla og nýárs,
en nokkrum mánuðum fyrr var þó
síðasti gígurinn hættur að láta á
sér kræla við yfirborðið, þótt undir
niðri hafi kvikan ólgað.
Eftir situr 70 metra þykkt hraun í
jaðri gígsins sem er fagurlega mosa-
gulur af brennisteinsútfellingum
svo enn er unun á að horfa. Sjálft
hraunið er fimm kílómetrar að
f latarmáli, álíka víðeðmt og hálft
Kleifarvatn nokkru austan við Geld-
ingadali, en hraunmagnið nemur
0,1 rúmkílómetra, sem er tíundi
hluti þess sem vall upp á yfirborðið
í Holuhrauni.
Það sem kom fræðimanninum
Þorvaldi mest á óvart á meðan á
jarðeldunum stóð, er hvað byrjun
gossins var stóísk. „Það er eins og
smá gat hafi komið á uppblásna
blöðru og svo hafi lekið rólega úr
henni,“ útskýrir Þorvaldur.
„Eins var það óvanalegt við þetta
huggulega gos að hegðun þess og
efnasamsetning breyttist ekki á
meðan á því stóð. Það hélt sínu
striki og karakter allt til loka, sem
er úr takti við fjölda gosa sem breyta
hegðun sinni eftir því sem tíma
þeirra vindur fram,“ segir Þorvaldur
að lokum. n
Þorvaldur
Þórðarson,
prófessor í eld-
fjallafræði og
bergfræði
Eldgosið varði frá 19. mars 2021 og því lauk endanlega með stórum skjálfta á milli jóla og nýárs, að sögn Þorvaldar Þórðarsonar eldfjallafræðings. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Sjálft hraunið er
fimm kílómetr-
ar að flatarmáli,
álíka víðfeðmt
og hálft Kleifar-
vatn nokkru
austan við
Geldingadali, en
hraunmagnið
nemur 0,1 rúm-
kílómetra, sem
er tíundi hluti
þess sem vall
upp á yfirborðið
í Holuhrauni.
Ariel Sensitive
er komið!
HORFT UM ÖXL FRÉTTABLAÐIÐ 19. mars 2022 LAUGARDAGUR