Fréttablaðið - 28.05.2022, Blaðsíða 16

stafstrú er auðvitað ógn við konur
sama í hvaða formi hún birtist eða
í hvaða landi hún birtist,“ segir hún
og nefnir sem dæmi nýlega aðför í
Bandaríkjunum gegn þungunarrofi.
Milljónir við hungurmörk
Skert mannréttindi eru langt því
frá eina ógnin sem steðjar að íbúum
Afganistan. Í vetur stóð landið á
barmi hungursneyðar og alvar-
legur matar- og birgðaskortur hafði
áhrif á líf milljóna Afgana. Með
mannúðaraðstoð tókst að afstýra
allra verstu hörmungunum en Sam-
einuðu þjóðirnar áætla að fjöldi
þeirra sem muni standa andspænis
fæðuóöryggi í sumar og haust séu
18,9 milljónir, nærri helmingur 40
milljón íbúa Afganistan.
Afganar telja einn stærsta hóp
flóttamanna á alþjóðavettvangi en
áætlað er að um 5,7 milljón Afgana
séu á flótta í öðrum löndum og 3,4
milljónir innanlands. Flóttamanna-
stofnun Sameinuðu þjóðanna áætl-
ar að 24 milljónir Afgana þarfnist
bráðrar mannúðaraðstoðar. 78
afganskir f lóttamenn þáðu boð
Íslenskra stjórnvalda um vernd í
kjölfar valdatöku Talibana og alls
hafa um 106 Afganar fengið alþjóð-
lega vernd hér á landi frá ágúst 2021.
Í mars heimsótti Filippo Grandi,
yfirmaður Flóttamannastofnunar
SÞ, Afganistan og biðlaði til heims-
byggðarinnar að gleyma landinu
ekki í skugga stríðsins í Úkraínu.
Brynja Huld tekur í sama streng og
segir ólík viðhorf gagnvart f lótta-
mönnum frá Úkraínu og öðrum
löndum vekja upp spurningar um
kerfislæga kynþáttafordóma.
„Vandinn liggur að hluta til í
því að Afganistan er fjær, bæði í
menningarlegu og landfræðilegu
samhengi. Afganistan er einhvern
veginn orðin gleymda krísan og það
er erfitt að ná henni aftur upp á yfir-
borðið. Það er rosalega erfitt að sjá
einhverja lausn,“ segir hún og bætir
við að fjármunir hafi verið frystir,
enginn vilji fjármagna ríkisstjórn
Talibana og engin alþjóðleg sendi-
ráð séu eftir í landinu.
Hryðjuverk og rafmagnsleysi
Talibanar eru langt því frá eini öfga-
hópurinn innan Afganistan. ISIS-K,
armur hryðjuverkasamtakanna
sem kenna sig við íslamskt ríki,
hefur hreiðrað um sig í landinu og
eldað grátt silfur við Talibana með
ítrekuðum hryðjuverkaárásum. Í
Kabúl hefur ISIS-K undanfarið beint
spjótum að raforkukerfi borgarinn-
ar og sprengt upp háspennulínur.
„Það hefur valdið því að Kabúl
hefur að meira og minna verið raf-
magnslaus og var alveg rafmagns-
laus þar til núna um miðjan maí. Þá
var allt í einu komið betra rafmagn,
en viku seinna þá sprengdu þeir
upp tvær stöðvar,“ segir Árni Arn-
þórsson, aðstoðarrektor American
University í Kabúl.
Fimm hundruð bjargað
Undanfarna mánuði hefur Árni
staðið að umfangsmiklum björgun-
araðgerðum fyrir nemendur háskól-
ans og áætlar hann að alls hafi tekist
að koma um 500 manns úr Afgan-
istan til yfir fimmtíu landa. Árni fór
sjálfur til Kúrdistan í Írak í janúar og
febrúar til að aðstoða um hundrað
nemendur sem eru staddir þar.
„Það er ekkert auðvelt. Fólk er
náttúrlega jafn misjafnt þar eins og
annars staðar, sumir virðast geta
höndlað pressuna betur en aðrir.
Við höfum lent í einni tilraun til
sjálfsmorðs, við höfum verið með
fólk sem að hefur gert og sagt ýmis-
legt sem er afskaplega ljótt og hræði-
legt og það er búið að saka mig um
allan andskotann sem hægt er að
hugsa sér,“ segir Árni, spurður um
hvernig fólki hafi farnast.
Mórallinn hræðilegur
Þótt American University sé ekki
lengur með viðveru í Afganistan
eru enn margir nemendur og starfs-
menn staddir þar. Boðið hefur verið
upp á fjarnám undanfarið en raf-
magnsskortur f lækir hlutina og
stundum getur fólk aðeins unnið í
tölvum í 1-2 klukkutíma á dag.
„Þetta gerir hlutina rosalega
erfiða. Það má segja að undanfarna
mánuði sé smám saman búið að
drepa niður vonina og drepa niður
lífið. Eins og við myndum segja:
mórallinn er hræðilegur,“ segir Árni.
Brynja Huld segir einnig erfitt að
halda í vonina: „Staða landsins eins
og hún er í dag er skelfilega vonlaus,
því miður. Auðvitað er ég mikið að
einblína á konur en það er líka verið
að hefta fjölmiðlafrelsi og fólk er
að hverfa í mannránum, það eru
aftökur, gífurlegt hungur, landið er
í rauninni ekki fúnkerandi.“ n
Parket
Gríðarlegt úrval af viðarparketi ásamt vatnsþolnu harðparketi
og vínylparketi má finna í sýningarsal okkar á Dalvegi 10-14.
Komdu við og ræddu við sérfræðinga
Parka og fáðu faglega ráðgjöf
Dalvegi 10-14, 201 Kópavogi • 595 0570
Rúmir níu mánuðir eru síðan
Afganistan féll aftur í hendur
Talibana. Gífurleg aftur-
för hefur orðið hvað varðar
mannréttindi og stór hluti
Afgana lifa við hungurmörk.
Þann 15. ágúst 2021, á sama tíma
og vestrænt herlið var í óða önn að
yfirgefa Afganistan eftir tuttugu
ára hersetu, lögðu Talibanar undir
sig höfuðborgina Kabúl. Þúsundir
f lúðu land í kjölfarið og síðan þá
hefur hvert áfallið á fætur öðru
dunið á Afganistan. Talibanar hafa
kerfisbundið brotið aftur mann-
réttindi og lýðræðisleg réttindi og
landið stendur mjög höllum fæti.
„Það er búið að vera ömurlegt að
fylgjast með þróun mála í Afgan-
istan undanfarna níu mánuði síðan
Talibanar tóku yfir. Það er alveg
hægt að segja að allar verstu spár
eru að annaðhvort búnar að rætast
eða eru að rætast og þá sérstaklega
fyrir konur og kvenréttindi,“ segir
Brynja Huld Óskarsdóttir, öryggis-
og varnarmálafræðingur.
Ein af birtingarmyndum aftur-
haldsins sem Talibanar hafa boðað
sást þegar ríkisstjórn þeirra ákvað
nýlega að kvenkyns fréttaþulir þurfi
framvegis að hylja andlit sitt í sjón-
varpi. Á kvörðunin var tekin í kjöl far
tilskipunar Talibana í byrjun maí
um að allar konur þurfi hér eftir að
klæðast chadori, búrkum sem hylja
líkamann frá toppi til táar.
Ekki til neitt milt kvenhatur
Þegar Talibanar voru síðast við völd
í Afganistan árin 1996-2001 voru
réttindi kvenna gífurlega skert.
Konur máttu ekki ganga í skóla,
ekki vinna og ekki yfirgefa heimili
sitt án karlmanns. Talibanar hafa
lofað umbótum frá fyrri stjórnar-
háttum og jafnvel þótt ástandið sé
enn ekki orðið jafn slæmt og á 10.
áratugnum er ljóst að kvenrétt-
indi hafa verið skert til muna. Þær
mega nú til að mynda ekki ferðast
í f lugvél án fylgdar karlmanns og
stúlkur eldri en 12 ára mega ekki
ganga í skóla. Konur sem fylgja ekki
þessum reglum og ættingjar þeirra
geta átt yfir höfði sér harða refsingu.
Þá þykir Brynju orðræða Talibana
um milda útgáfu sjaría laga nokkuð
þversagnakennd enda sjaría strang-
asta túlkunin á Íslam, bókstafstrú
sem boðar mikla kvennakúgun.
„Talibanar hafa sagt ætla að inn-
leiða milda útgáfu af sjaría. Hvernig
er milt kvenhatur? Það er það sem
er að gerast í Afganistan. Bók-
Gleymda
krísan
Afganskar konur
klæddar í cha-
dori sækja sér
mannúðarað-
stoð í höfuð-
borginni Kabúl.
FRÉTTABLAÐIÐ/
GETTY
Brynja Huld
Óskarsdóttir,
öryggis- og
varnarmála-
fræðingur
Þorvaldur S.
Helgason
tsh
@frettabladid.is
Árni Arnþórs-
son, aðstoðar-
rektor Ameri can
University í
Kabúl
16 Fréttir 28. maí 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐFRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 28. maí 2022 LAUGARDAGUR