Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2012, Blaðsíða 22

22 – Sjómannablaðið Víkingur
til Filippseyja og sökkti spænska flotanum og neyddi Spánverja
til að afsala sér eyjunum gegn 20 milljón dollara skaðabótum.
Panama hafði verið hluti af Columbíu og undu þeir hag sínum
ekki alltof vel. Bandaríkjamenn gerðu samning um skurðinn
við stjórnvöld í Columbíu, en þau undirrituðu hann ekki, m.a.
vegna þess, að þau vildu fá hlut í þessum 40 milljónum dollara,
sem Frakkar áttu að fá fyrir allt sitt strit. Þá bentu Bandaríkja-
menn Panamabúum á, að ef þeir gerðu uppreisn, ættu þeir
vísan stuðning. Svo fór og án alls vopnaskaks. Hinn 23 janúar
1903 fengu Bandaríkjamenn yfirráð yfir skurðstæðinu og
landræmu beggja vegna fyrir 10 milljónir dollara.
Bandaríkjamenn tóku formlega við eignum og verkum
Frakka 4. maí 1904. Eitt af því fyrsta, sem gera varð, var að
koma upp viðunandi húsnæði fyrir verkamennina. Húsin, sem
Frakkar höfðu reist, alls 2.148, voru flest í niðurníðslu, sum
voru rifin, enda ónýt, önnur endurbyggð og tækjabúnaður
Frakkanna var nær allur dæmdur ónothæfur, enda verktækni
Bandaríkjanna miklu meiri, vélarnar stórvirkari og tækni-
þekking stórum betri. Það var mikið verk að afla stórvirkra
vinnuvéla og koma þeim á staðinn við báða enda eiðisins, ráða
vinnuafl og huga að aðbúnaði þess.
Verkið
Verkinu var skipt í þrennt. Karíbahafsteymið sá um gerð varn-
argarðs við Limonflóann, til að tryggja gott skipalægi, Gatun
stigann og innsiglinguna að honum. Kyrrrahafsteymið var
ábyrgt fyrir aðkomunni Kyrrahafsmegin ásamt nærri 5 kílómetra
varnargarði og skipastiganum þeim megin, sem er í tvennu lagi.
„Miðteymið“ var ábyrgt fyrir öllu þar á milli, þ.á.m. erfiðasta
verkhlutanum, að brjóta sér leið í gegnum fjallið, sem gengur
þvert á skurðinn og er hluti fjallakeðju, sem tengir álfurnar
saman. Fjallið var „aðeins“ 110 metra hátt en Frakkarnir höfðu
lækkað það þar sem skurðurinn átti að fara í gegn niður í 59
metra en efst var alltof mjótt á milli fjallshlíðanna beggja vegna
eða aðeins um 225 metra, sem urðu að lokum um 600 metrar.
Þetta er talið eitthvert mesta verkfræðiafrek þessara tíma, því
skurðurinn varð alls 13 kílómetra langur og á endanum aðeins
12 metra yfir sjávarmáli. Hann er kenndur við Boise de Gaill-
ard, verkfræðinginn, sem stýrði verkinu, en hann lést skömmu
áður er skurðurinn var opnaður. Um 6 þúsund manns unnu
þar, boruðu holur í bergið, sprengdu og fluttu grjótið burtu
með lestum og voru nýir teinar lagðir eftir því sem verkinu
fleytti fram. Til þessa voru notuð 27 þúsund tonn af dýnamíti
og allt að 160 lestar voru í notkun þegar mest var. Við þetta
bættust svo mörg skriðuföll úr hlíðunum. Alls fluttu Banda-
ríkjamenn 76 milljónir rúmmetra í burtu, af þeim voru um 23
þúsund vegna skriðufallanna.
Stíflur voru gerðar að vestan við Miraflores og að austan við
Gatun. Smíði sjálfs skipastigans að austan hófst í ágúst 1909.
Þrepin eru þrjú, 110 fet á breidd og 1000 á lengd og dýptin er á
við 6 hæða byggingu. Veggir og botn eru steyptir og sú steypa
heldur enn, rúmum 100 árum síðar! Þrepin eru fyllt með vatni
í Gatunvatni og er þyngdaraflið notað til að fylla þau. Vatnið
flæðir um 100 fjarstýrðar pípur í botninum og það lyftir skip-
unum hægt upp uns hæðinni á næsta þrepi er náð, þá eru lok-
urnar milli þrepanna opnaðar og skipið dregið inn í næsta þrep,
það fyllt á sama hátt af vatni. Ekki má hreyfa skrúfu og eru
skipin dregin af 6 rafknúnum vögnum, þrem á hvort borð, sem
ganga eftir brautum og bera nafnið „Múldýrið“. Það tekur um
10 mínútur að fylla hvert þrep.
Panamaskurðurinn var formlega tekinn í notkun árið 1914
Um 14000 þúsund skip, stór og smá, fara um Panamaskurð-
inn ár hvert. Vatnið sem hvert skip þarf í skipastigana eru 200
þúsund tonn og það kemur úr Gatunvatni, sem Chagres áin
myndar, en hún er vatnsmikil og hefur alveg sérstaklega úr-
komumikið vatnasvið. Gatunvatn er um 462 ferkílómetrar að
stærð og var á sinni tíð stærsta manngerða vatn í heimi og er
85 fet ofan sjávarborðs. Það er ekki ókeypis að sigla um Pan-
amaskurðinn. Infinty, skipið, sem skrifari fór með og er 91.000
tonn að stærð, þurfti að greiða 328.000 dollara fyrir ferðina.
Stækkunin
Þegar á 4. áratug síðustu aldar komu upp hugmyndir um að
stækka skipastigana, m.a. vegna þess, að það var miklum er-
fiðleikum bundið að koma stærstu herskipum Bandaríkjamanna
þar í gegn. Þessum hugmyndum var slegið á frest um sinn, en
1939 ákvað Bandaríkjaþing að hefjast handa og bæta einum
stiga við hvoru megin. Þetta verks hófst svo 1940 og unnið var
í skamman tíma, en þá voru gerð verkalok.
Árið 2006 var ákveðið að hefjast handa á nýjan leik og nota
þá skurði, sem grafnir höfðu verið 1940. Verkið hófst svo fyrir
alvöru árið 2007 og á því að ljúka 2014, en þá verða eitt hundr-
að ár liðin frá því skurðurinn var opnaður. Nýju þrepin verða á
allan hátt miklu stærri en þau, sem fyrir eru. Lengd þeirra verð-
ur 427 metrar, það eru 4 fótboltavellir enda í enda, meir en 100
metrum lengri en hin gömlu og þau verða bæði breiðari og
dýpri.
Í stað „Múldýranna“ munu dráttarbátar draga skipin. Við
hliðina á hverju þrepi verða 3 vatnsgeymar, sem tæmt er úr til
að lyfta skipunum og lokurnar á milli þrepanna verða fljótvirk-
ari en þær gömlu. Ennfremur verður innsiglingin að stiganum
dýpkuð verulega beggja vegna og við Gaillardskurðinn sömu-
leiðis. Þá verður að hafa í huga, að skip eru miklu stærri en var
fyrir hundrað árum og það eitt réttlætir stækkunina.
Panamabúar eignast skurðinn
Allar götur frá 1904 höfðu Bandaríkjamenn ráðið landspildu
umhverfis skurðinn, en höfðu um langt árabil greitt Panama-
búum myndarlegar fjárhæðir í leigu. Árið 1977 gerði Jimmy
Carter, Bandaríkjaforseti, samning við yfirvöld í Panama um að
sest yrði niður og samið um afhendingu skurðarins. Það varð
svo að raunveruleika á síðasta degi ársins 1999 og síðan hefur
skurðurinn lotið stjórn heimamanna. Árlegar tekjur af skurð-
inum eru nú um 1500 milljónir bandaríkjadala og hafa tvöfald-
ast á nokkrum árum, en kostnaður hækkað óverulega. Panama-
búar hafa sýnt og sannað, að þeir hafa bolmagn til að reka
skurðinn og gera það með prýði.
Framkvæmdir við nýjan stiga, Kyrrahafsmegin. Panamaskurðurinn er tæpir 80 km að lengd. Fyrsti skipastiginn, þegar komið er í skurðinn af Kyrrahafi, er
Miraflores – þangað er rúmlega 13 km sigling.