Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2012, Blaðsíða 29

Sjómannablaðið Víkingur – 29
var framhjá strandstaðnum.
Margt hefur verið rætt og
ritað um Goðafossstrandið í
áranna rás og þarflaust að
endurtaka það hér. Forráða-
menn Eimskipafélagsins hófu
þegar í stað leit að nýju skipi
í stað Goðafoss og snemma
árs 1917 festi félagið kaup á
þrettán ára gömlu norsku
flutningaskipi. Það hlaut
nafnið Lagarfoss og var í
þjónustu félags-ins til 1949
er það var selt til niðurrifs.
Millistríðsár
og heimsstyrjöld
Millistríðsárin voru upp-
gangsskeið í sögu Eimskipa-
félags Íslands. Þörfin á vöru-
flutningum til og frá landinu
fór vaxandi á 3. áratugnum
og jafnframt dró úr sigling-
um erlendra skipa hingað til
lands. Við því varð að bregð-
ast með fjölgun skipa og á
árunum 1921 til 1930 bætt-
ust fjórir nýir fossar í flota
félagsins. Hinn fyrsti var
Goðafoss (II), sem smíðaður
var í Danmörku árið 1921
og var 1.542 brúttólestir að
stærð. Sex árum síðar, 1927,
bættist nýtt skip af svipaðri
stærð í flotann. Það var nefnt Brúarfoss
og var fyrsta íslenska flutningaskipið
sem búið var kælibúnaði í lest og gat
þannig flutt frystar vörur, fisk og kjöt.
Árið 1930 flutti Brúarfoss fyrst íslenskra
skipa frystan fisk til útlanda. Árið 1928
keypti Eimskipafélagið skipið Willemoes
af ríkissjóði og hlaut það þá nafnið Sel-
foss. Tveimur árum síðar kom Dettifoss
nýr frá Danmörku og allan 4. áratuginn
gerði félagið út sex skip. Á árum síðari
heimsstyrjaldarinnar bættust enn tvö ný
skip í flotann, annað reyndar um það bil
er styrjöldinni lauk. Árið 1941 keypti
Eimskipafélagið öll hlutabréf í Eimskipa-
félaginu Ísafold og sömuleiðis skipið
Eddu, sem Ísafold átti. Það var skírt Fjall-
foss við eigendaskiptin. Fjórum árum
síðar keypti Eimskipafélag Íslands Kötlu
af Eimskipafélagi Reykjavíkur og var hún
þá skírð Reykjafoss.
Skip Eimskipafélagsins héldu uppi
reglulegum ferðum til Evrópu og Norð-
ur-Ameríku, auk þess sem þau sigldu á
flestar helstu hafnir hér innanlands. Á
stríðsárunum reiddi þeim misvel af. Gull-
foss var staddur í Kaupmannahöfn þegar
Þjóðverjar hernámu Danmörku og fékk
ekki leyfi til að sigla heim. Skipið lá í
Kaupmannhöfn allt til stríðsloka en var
þá selt til Færeyja. Þar fékk það nafnið
Tjaldur og var lengi í förum á milli Þórs-
hafnar og Kaupmannahafnar. Á hinn
bóginn sluppu skip Eimskipafélagsins
við árásir allt þar til þýskur kafbátur
sökkti Goðafossi út af Garðskaga 10.
nóvember 1944. Með skipinu fórust
fjórtán skipverjar og tíu farþegar. Rúm-
um þremur mánuðum síðar biðu sömu
örlög Dettifoss. Þýskur kafbátur sökkti
skipinu undan vesturströnd Skotlands
21. febrúar 1945 og fórust þar fimmtán
manns, tólf skipverjar og þrír farþegar.
Eimskipafélag Reykjavíkur og
Eimskipafélagið Ísafold
Á 2. og 3. áratug 20. aldar sáu einstakir
saltfiskverkendur sjálfir um útflutning
afurða sinna á líkan hátt og tíðkaðist á
19. öld. Þá var algengast að hver útflytj-
andi leigði erlend skip til að flytja
fiskinn beint til markaðslandanna suður
við Miðjarðarhaf. Árið 1932 voru stofn-
uð Sölusamtök íslenskra fiskframleið-
enda (SÍF) og komst þá útflutningurinn
á eina hendi. Þá þótti fýsilegt að kaupa
skip til saltfisksflutninga og á árunum
1932 og 1933 voru stofnuð í Reykjavík
tvö félög í þessu skyni. Hið fyrra hlaut
nafnið Eimskipafélag Reykjavíkur. Það
keypti árið 1932 liðlega 1200 brúttólesta
skip, sem hlaut nafnið Hekla.
Það flutti saltfiskfarma frá Ís-
landi og ýmiss konar varn-
ing, salt, kol og margskyns
stykkjavöru heim. Eimskipa-
félag Reykjavíkur seldi
Kveldúlfi hf. í Reykjavík
Heklu árið 1940, en þá var
saga skipsins brátt öll.
Árið 1941 var það á leið til
Ameríku og þá sökkti þýskur
kafbátur því suður af Græn-
landi. Tíu menn fórust með
skipinu. Árið 1934 keypti
Eimskipafélag Reykjavíkur
annað skip nokkru stærra en
Heklu. Það hlaut nafnið Katla
og var lengst af í sams konar
flutningum og Hekla. Katla
var seld Eimskipafélagi Ís-
lands árið 1945 eins og áður
sagði og átti Eimskipafélag
Reykjavíkur þá ekkert skip
um hríð.
Eimskipafélagið Ísafold
var stofnað 1933. Það keypti
sama ár skip, sem hlaut
nafnið Edda. Edda strandaði
og eyðilagðist á Bakkafjöru
vestan við Hornafjörð árið
1934 og þá keypti félagið
annað skip, sem hlaut
sama nafn. Það var í eigu
Ísafoldar til 1941 er Eim-
skipafélag Íslands keypti
félagið eins og áður var frá sagt.
Skipaútgerð ríkisins
Strandsiglingar voru veigamikill þáttur í
samgöngum á Íslandi á fyrri tíð og hafið
í flestum tilvikum greiðfærasta leiðin á
milli byggða og landshluta. Á 19. öld og
allt fram að fyrri heimsstyrjöld héldu
dönsk skip, sem fóru áætlunarferðir á
milli Danmerkur og Íslands, uppi strand-
siglingum hér við land, en þær lögðust af
eftir að styrjöldin braust út. Árið 1916
veitti landsstjórnin Eimskipafélagi Ís-
lands fjárstyrk til að halda uppi strand-
ferðum, en eftir strand Goðafoss treystist
félagið ekki til þess að halda þeim fer-
ðum áfram sökum skorts á skipum. Þá
var horfið að því ráði að landssjóður
keypti á árinu 1917 þrjú gufuskip til
strandsiglinga, Sterling, Borg og Wille-
moes. Eimskipafélagi Íslands var falið að
annast útgerð skipanna gegn sérstöku
fjárframlagi og stóð svo allt til ársins
1929. Útgerð skipanna þriggja stóð hins
vegar ekki svo lengi. Sterling strandaði í
Seyðisfirði árið 1922 og Borg þótti aldrei
sérlega hentug til strandsiglinga. Af þeim
sökum var afráðið að láta smíða nýtt
skip til strandferðanna. Það var byggt í
skipasmíðastöð Flydedokken í Kaup-
Hinn 15. október 1940 kom Esja til Reykjavíkur frá Petsamo í Finnlandi. Myndin er
líklega tekin við það tækifæri. Eigandi: Árni E. Valdimarsson