Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2012, Page 4

4 – Sjómannablaðið Víkingur
Fimmtudaginn 14. nóvember árið 1946 var útgerðarfélagið
Gjögur hf. stofnað á Grenivík. Keyptir voru tveir svo-
nefndir Landsmiðjubátar og útgerð strax hafin 1947. Bátarnir,
sem hlutu nöfnin Vörður TH-4 og Von TH-5, voru 67 brl.
stórir og knúnir áfram af um 190 hestafla Allen díselvélum.
Í upphafi annars áratugar útgerðarinnar varð félagið fyrir
miklu áfalli sem hér skal sagt frá.

Áhöfnin
Mikið áfall reið yfir útgerðarfélagið Gjögur hf. 19. mars 1958
þegar Von ÞH-5 strandaði við Reykjanes en þá var skipið búið
að vera rúman áratug í þjónustu félagsins. Þar fór á einu bretti
helmingur af skipaeign félagsins og tekjur þess drógust saman í
svipuðu hlutfalli.
Ástæðulaust kann að þykja að halda þessu óhappi eða álíka
uppákomum á lofti en læra má af því sem miður fer. Saga
mannkyns er vörðuð óhöppum og margskonar mistökum, sem
þróað hefur tegundina til þess sem hún eru í dag. Frásögn af
strandi Vonar er byggð á samtíma dagblöðum og viðtölum við
Svavar Gunnþórsson, Gylfa og Þorvald Baldvinssyni og Gunnar
Stefánsson en allir þessir menn voru á skipinu er það strandaði.
Frá því að skipið var tekið í rekstur og fram að þessari vertíð
hafði skipstjóri verið Haraldur Halldórsson en vegna veikinda
hans var ráðinn til skipsstjórnar Valdimar Einarsson. Vélstjóri
var Ingólfur Reynald Halldórsson, fæddur að Grímsnesi á Látra-
strönd 1920 og nýfluttur frá Grenivík er atburðir þessir áttu
sér stað. Skipshöfnin taldi ellefu menn og voru þrír þeirra frá
Grenivík, þeir Svavar Gunnþórsson, Steingrímur Vilhjálmsson
og Gunnar Stefánsson. Tveir bræður, Þorvaldur og Gylfi Bald-
vinssynir voru af vesturlandinu en svo kalla Grenvíkingar
ströndina handan Eyjafjarðar.
Strandið og eitt neyðarkall
Dagana fyrir strandið var veiðisvæði skipsins á Víkunum norð-
vestan við Reykjanestána. Aflinn hafði verið fremur tregur, svo-
na 6 til 10 tonn, og því var farin stysta leið til lands og aflanum
landað í Sandgerði en þaðan var honum ekið á einum til tveim-
ur bílum til Grindavíkur þar sem að honum var gert.
Óhappadaginn var aflinn með besta móti, eða rúmlega 20
tonn, og því var ákveðið að sigla suður fyrir Reykjanesið og
landa í Grindavík. Of mikið þótti í lagt að keyra þetta magn á
bílum frá Sandgerði til Grindavíkur og því var þessi ákvörðun
tekinn.
Að netadrætti loknum var skipið statt grunnt á Víkunum en
svo eru Sandvíkurnar kallaðar í daglegu tali. Komið var fram á
kvöld og myrkur skollið yfir þegar stefnan var sett suður fyrir
Reykjanesið. Veður var gott en gild úthafsalda. Alda sem verður
að ólgandi brimi þegar hún mætir fyrirstöðu lands. Skipstjórinn
kallaði til Svavars og bað hann að koma að stýrinu en þann
starfa hafði Svavar oft og mörgu sinnum innt af hendi þegar
skipstjórinn þurfti að sinna einhverju öðru við stjórn skipsins.
Í þetta sinn lét Svavar sem hann heyrði ekki fyrirmæli skip-
stjórans en að stýrinu stökk háseti sem oft var búinn að hafa
orð á að óréttlátt væri að velja alltaf sama manninn til að standa
inni í hlýju stýrishúsinu á meðan aðrir ynnu að frágangi á þil-
fari.
Sett var á fulla ferð til lands en ekki liðu nema örfá andartök
frá því að maðurinn greip um stýrishjólið þegar mikill hnykkur
kom á skipið og það renndi upp á flúðir 40 til 60 metrum und-
an landi. Klukkan var þá rúmlega 9.30 að kvöldi.
Meirihluti skipshafnar var á þilfari aftan hádekks að bjástra
við veiðarfæri þegar skipið renndi upp á flúðina. Í því brimi
sem þarna var þá veltist skipið á bæði borð en dýpra á stjórn-
borða og lagði þá möstur í sjó þegar undan því fjaraði á útsog-
inu. Með ólíkindum má telja að enginn skyldi hrökkva fyrir
borð þá skipið lagðist og dekkið undir fótum manna varð allt í
einu lóðrétt.
Það varð mönnunum til happs að skipstjórinn kom einu
neyðarkalli út á ljósvakann áður en rafmagnið yfirgaf talstöðina.
Í skipinu var svo nefnd Landsímatalstöð en þessar stöðvar voru
lengi að hitna en köld sendi stöðin ekki frá
sér. Svo vel vildi til að skipstjórinn var að
slökkva á talstöðinni eftir að hafa tilkynnt
komutíma skipsins til Grindavíkur, þegar
það tók niðri, og var hún því heit þegar
hann smellti rofanum til baka sem kveikti
á henni aftur.
Hann sendi þegar út neyðarkall en fleiri
en eitt urðu þau ekki þar sem rafmagnið
datt út. Líkur eru á að þetta eina neyðar-
kall hafi skilið á milli lífs og dauða því að
það heyrðist í Reykjavík og um borð í
björgunarskipinu Sæbjörgu sem statt var
við Stafnnesið.
Sjö komust í björgunarbátinn
Ingólfur Reynald, vélstjóri reyndi að kom-
ast niður í vélarúmið til að gangsetja loft-
kælda ljósavél sem staðsett var í bakborðs-
síðunni. Hann varð þó frá að hverfa þar
sem skipið hentist svo á bæði borð að úti-
lokað var að athafna sig í vélarúminu.
Seinna var eftir Ingólfi haft að þegar hann
Árni Björn Árnason
Von við bryggju á Grenivík.