Fréttablaðið - 05.10.2022, Blaðsíða 42

Bæði skáld eiga það
sameiginlegt að fjalla
um samtengingu nátt-
úru, líkama og nautnar.
tsh@frettabladid.is
Rithöfundasamband Íslands og
Hagþenkir standa fyrir málþingi
um höfundarrétt og siðferði í Þjóð-
minjasafninu í dag en mikil umræða
hefur verið undanfarið um höfund-
arrétt, brot á honum og gráu svæðin
sem höfunda lög ná ekki yfir.
Bergsveinn Birgisson rithöfundur
er einn þeirra sem staðið hafa í eld-
línunni í þessum umræðum eftir
að hann sakaði Ásgeir Jónsson
seðlabankastjóra um að hafa stolið
hugmyndum sem settar voru fram
í bók Bergsveins Leitinni að svarta
víkingnum og notað þær án þess
að geta heimilda í bókinni Eyjunni
hans Ingólfs. Bergsveinn fagnar því
að málþingið eigi sér stað en segist
ekki ætla að mæta.
„Ég hafði beðið Rithöfundasam-
bandið um að gera eitthvað slíkt,
þeir gerðu það en þeir höfðu reyndar
hvorki samband við mig né Kristínu
Eiríksdóttur sem höfum staðið svo-
lítið á vígvellinum,“ segir hann.
Vísar Bergsveinn þar til þess að
rithöfundurinn Kristín Eiríksdóttir
hefur einnig staðið í deilum um höf-
undarrétt eftir að hún sakaði höf-
unda þáttanna Systrabanda um að
byggja á leikriti hennar Hystory.
„Mér finnst nú að það hefði alveg
verið pláss fyrir eina litla reynslu-
sögu af vígvellinum en það er ein-
hvern veginn svona heimspeki
þessa lands, það á aldrei að tala við
fólkið sem reynir eitthvað. Það er að
segja ef þú ætlar að leggja veg ein-
hvers staðar þá hlustarðu aldrei á
heimamenn og ef þú ætlar að bæta
heilbrigðiskerfið þá hlustarðu aldrei
á fólkið sem er að vinna þar. Þannig
að ég hugsa að ég nenni nú ekki að
mæta á þetta,“ segir hann.
Bergsveinn bætir þó við að
honum þyki gott að málþingið fari
fram og sé ánægður með áfram-
haldandi umræður um málefni höf-
undarréttar.
Finnst þér Rithöfundasambandið
vera að taka á þessum málum af lin-
kind?
„Þeir náttúrlega bara svöruðu
mér með einni setningu: „Þú getur
prófað að tala við Hagþenki og gangi
þér vel.“ Maður er náttúrlega alltaf
að taka þetta bara einhvern veginn
einn á kassann. Það er enginn að
bakka þig upp.“
Að sögn Bergsveins vantar kerfis-
lægan stuðning fyrir höfunda og
fræðimenn sem lenda í ritstuldi og
eitthvert kerfi sem barist getur fyrir
þeirra hagsmunum. Bergsveinn birti
grein um sína upplifun af ritstuldar-
málinu í tímaritinu Sögu í vor og
vinnur nú að framhaldsgrein. n
Ætlar ekki að mæta á málþing um höfundarrétt
Bergsveinn sakaði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra um ritstuld í fyrra.
Fréttablaðið/Valli
tsh@frettabladid.is
Ljóðskáldin Beinir Bergsson og Sofie
Hermansen Eriksdatter koma fram
á höfundakvöldi í Norræna húsinu
í kvöld þar sem þau ræða skáldskap
sinn. Bæði skáld eiga það sameigin-
legt að fjalla um samtengingu nátt-
úru, líkama og nautnar í lýrískum
kveðskap.
Beinir Bergsson (f. 1997) er fær-
eyskt ljóðskáld sem vakti athygli
fyrir fyrstu bók sína Litli drengur-
inn og beinagrindin árið 2017.
Önnur ljóðabók hans Sólgarðurinn
kom út á þessu ári og er tilnefnd
til Bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs. Í Sólgarðinum skrifar
Beinir um persónulegan þroska
og ástarlíf sitt í bland við texta um
plöntur, mold og skordýr.
Sofie Hermansen Eriksdatter (f.
1986) er danskt ljóðskáld og búsett
á Íslandi. Hún sendi nýlega frá sér
sína fyrstu bók sem ber titilinn
Lady Dawn synger vuggeviser
(Lady Dawn syngur vögguvísur) þar
sem hún skrifar um mörkin á milli
sköpunarverka manns og náttúru. Í
nóvember er von á annarri ljóðabók
Sofie, sem ber titilinn Bedstemor
Newton (Amma Newton).
Myndlíkingar og myndbreyt-
ingar á milli manna og náttúru eru
umfjöllunarefni beggja skálda sem
þau nota til að varpa fram ljóðræn-
um spurningum og vangaveltum
um hinar fjölmörgu hliðar erótísks
skáldskapar.
Umræðurnar fara fram á skand-
inavísku og stjórnandi höfunda-
kvöldsins er Erling Kjærbo, yfir-
bókavörður Norræna hússins.
Viðburðurinn hefst klukkan 19.30
og er aðgangur ókeypis. n
Höfundakvöld í
Norræna húsinu
Sofie Hermansen Eriksdatter og
Beinir Bergsson koma fram í Nor-
ræna húsinu í kvöld. Mynd/aðsend
Michal Iwanowski sneri
fordómafullu veggjakroti
upp í umfangsmikið þriggja
mánaða listrænt verkefni og
gekk 2.000 kílómetra þvert
yfir Evrópu.
tsh@frettabladid.is
Pólsk i ljósmy ndarinn Michal
Iwanowski hefur verið búsettur í
Cardiff í Wales í 22 ár og er með tvö-
faldan ríkisborgararétt. Þegar hann
sá veggjakrot nálægt heimili sínu
árið 2008 þar sem sagði „Go Home
Polish“ eða „Farið heim Pólverjar“
tók hann það því nokkuð nærri sér
en þessi fordómafulla yfirlýsing átti
þó eftir að verða innblástur fyrir eitt
umfangsmesta verkefni hans.
„Ég er fæddur í Póllandi en hef
búið í Wales lengi og finnst ég eiga
heima þar. Þannig að þegar ég sá
þetta í hverfinu mínu þá truflaði
það mig nokkuð og hugmynd mína
um hvað heima er. Er ég heima eða
er ég ekki heima? Af því mér leið
eins og ég væri það,“ segir Michal.
Það var þó ekki fyrr en tæpum ára-
tug síðar sem Michal ákvað að gera
eitthvað með þetta og snúa merk-
ingu skilaboðanna við. Með bresku
og pólsku vegabréfin sín í hendi,
klæddur í stuttermabol sem á stóð
Polska lagði Michal af stað fótgang-
andi frá heimili sínu í Cardiff með
stefnuna að heimabæ sínum Mokr-
zeszów í Suðvestur-Póllandi. Ferða-
lagið var tæpir 2.000 kílómetrar í
gegnum átta lönd: Wales, England,
Frakkland, Belgíu, Holland, Þýska-
land, Tékkland og Pólland.
„Ég vissi ekki alveg hvað ég var að
gera í upphafi en þegar ég var hálfn-
aður með verkefnið myndi ég segja
að ég hafi áttað mig á því að heima
er miklu stærra hugtak en að vera
pólskur, velskur eða hvað eina. Ég
var bara innan um náttúruöflin og
áttaði mig á því að við erum öll með
nákvæmlega sama stóra kjarna-
kljúfinn sem skín á okkur,“ segir
hann.
Dásamlega leiðinlegt
Þetta hlýtur að hafa verið mikil upp-
lifun?
„Þetta var eiginlega alveg dásam-
legt. Mér fannst þetta mjög leiðin-
legt fyrst en um leið og ég kláraði
þá elskaði ég það. Ég tók upp fullt af
myndbandsskilaboðum þar sem ég
grátbað sjálfan mig um að gera þetta
aldrei aftur. En núna hugsa ég ekki
um annað en hvað mig langar mikið
til að gera þetta aftur.“
Á ferðalaginu gisti Michal til
skiptis í tjaldi og á gistiheimilum.
Heima er miklu stærra hugtak
Pólski ljósmyndarinn Michal Iwanowski hefur verið búsettur í Cardiff í Wales í 22 ár og finnst hann eiga heima þar.
Mynd/Michal iwanowski
Michal sá veggjakrotið nálægt heimili sínu í Cardiff árið 2008 en notaði það
svo sem innblástur fyrir verkefnið tíu árum síðar. Mynd/Michal iwanowski
Mestur tíminn fór auðvitað í að
ganga og Michal kveðst hafa gengið
að meðaltali 18 kílómetra á dag og
stundum allt upp í 35. Spurður um
hvort hann hafi einhvern tímann
verið óttasleginn eða fundist sér
ógnað á ferðalaginu segir Michal
svo ekki vera. Almennt hafi honum
liðið mjög öruggum jafnvel þótt
hann væri einn úti á víðavangi.
„Það komu stundir þar sem ég
var mjög þreyttur og svo líkamlega
uppgefinn að ég hélt að ég þyrfti að
hætta á miðri leið. En svo rakst ég
á fólk sem gaf mér góð ráð, elektró-
lýtur og hjálpaði mér aftur á lappir,“
segir hann.
Notaði sjálfan sig sem viðfang
Michal skrásetti ferðalagið með
myndavélinni sinni og afraksturinn
varð 103 mynda ljósmyndasería,
ein mynd fyrir hvern dag ferða-
lagsins, sem ber titilinn Go Home
Polish. Um er að ræða bæði lands-
lagsmyndir og listrænar myndir þar
sem Michal notar sjálfan sig sem
viðfangsefni.
„Verkefnið fjallar í grunninn um
fólksflutninga og útlendingaandúð
þannig að mér fannst ég þurfa inn-
flytjanda sem viðfangsefni og þar
sem ég hafði einn slíkan við hönd-
ina notaði ég sjálfan mig. Ég hata
það þegar fólk segir að Pólverjar
séu svona eða svona, skipar okkar
að fara heim, alhæfir og notar regn-
hlífarhugtök. Mig langaði að nota
manneskju með andlit og nafn sem
er innflytjandi af því það er sjónar-
hornið sem mér finnst að við ættum
að nota. Við vitum hvað gerðist í
Evrópu á fjórða áratug síðustu aldar
þegar litið var á Gyðinga sem kakka-
lakka og þeim síðan útrýmt.“
Michal hefur sýnt Go Home Pol-
ish á ýmsum stöðum en sýningin
stendur nú yfir á alþjóðlegu leik-
listarhátíðinni í Kielce í Póllandi. Þá
stefnir hann á að gefa út ljósmynda-
bók á næsta ári. n
nánar á frettabladid.is
18 Menning 5. október 2022 MIÐVIKUDAGURFréttablaðiðMennInG Fréttablaðið 5. október 2022 MIÐVIKUDAGUR