Veiðimaðurinn - 01.12.1955, Síða 13

fremur hins svonefnda hreyfingarleysis
lágstæðra lífvera, þegar þær hvílast.'
Að hans dómi er svefninn einn þáttur
hinnar háttbundnu lífsstarfsemi: „eins
konar lömunarástand hinna æðri tauga-
stöðva, meðan endurnýjunin fer fram og
sennilega samtímis hreinsun líkamans af
ýmsum auka- eða eiturefnum.“ En, eins
og mannslíkaminn sannar á svo undur-
samlegan hátt, stendur sú staðreynd eftir
sem áður óhögguð, að mörg líffæri halda
áfram starfi sínu, sum að vísu ekki eins
liratt, meðan vér sofum. í þeim skilningi
fá þessi mikilvægu líffæri enga hvíld.
Þessa gátu komumst vér ekki hjá að
glíma við, ef vér látum hugtakið svefn
tákna ástand, sem er andstæða starfs eða
hreyfingar. Ef vér gætum fundið allan
sannleikann um þá eiginleika vissra lík-
amshluta vorra, sem valda því, að þeir
geta haldið áfram starfsemi sinni, þótt
vitundarsambandið sé með öllu rofið,
vaerum vér áreiðanlega komnir nær því
marki, að skilja eðli og orsakir svefnsins.
I sambandi við gátuna um svefninn
og hvíldina, rekum vér oss einnig á þá
alkunnu kenningu, að einungis æðri
dýrategundir þurfi að sofa, en lægri teg-
undunum sé það ekki nauðsynlegt. Þar
sem vitsmunalífið er lítið eða ekkert —
þegar dýrið þarf ekki að nota heila — er
svefn ónauðsynlegur, segja þeir. Þá er
talið að hvíld eða einhvers konar hæga-
gangur sé nægileg hressing eða endur-
nýjun á líffærunum. Er t. d. hægt að kalla
að marsvín sofni? Nei, í raun og veru
ekki, eftir því sem fræðimennirnir segja.
Elins vegar þurfa hundar, kettir, hestar
og önnur húsdýr að blunda eða sofa (og
allt bendir til að þau dreymi eins og
oss, ef dæma má eftir hljóðum þeirra
Vpiðimaðurinn
og hreyfingum) og þau geta ekki verið
án svefns til lengdar. En svo verður fyrir
oss sú furðulega andstæða, að stórgáfaður
maður segist þurfa mjög lítinn svefn.
Er það ekki undarlegt, að hann skuli
að þessu leyti sitja á bekk með einhverj-
um blóðköldum, vitsmunasnauðunr ó-
sjálfráðum lífverum, langt niðri í þró-
unarstiganum? Getur verið að hann hafi
uppgiitvað þann einfalda leyndardóm,
að losa sig úr tengslum við umhverfi
sitt með viljakraftinum einum saman
án þess að leita á náðir svefnsins? Er
spurningin um svefn eða svefnleysi ef
til vill tengd spurningunni um viljaþrek-
ið? Þetta er efni, sem hægt er að rökræða
og rífast um til eilífðar. . . .
En nú skulum vér hverfa aftur til fisk-
anna. Segjum að þeir sofi; en jafnframt
vaknar þessi spurning: Elvernig stendur
þá á því, að margar næturveiðiferðir
heppnast ágætlega? Svarið liggur í aug-
um uppi og er á þá leið, að til eru marg-
ar fisktegundir, með óteljandi einstak-
linga, sem engir tveir eru eins. Sumir
fiskar hafa vafalaust vanið sig á að eta
á nóttunni, vegna þess að næturveiðar
eiga bezt við þá og skynfæri þeirra og
önnur starfstæki eru gerð til að nota
þau að næturlagi. Einnig er rétt að gera
ráð fyrir að sultur geti haldið vöku fyrir
fiskum, sem að jafnaði sofa eða hvílast
um nætur.
Stundum valda sérstök veður — og
vatnsskilyrði því, að æti fisksins, einkum
skordýr, eru á ferð í óeðlilega stórum
hópum á nóttunni. Árstíminn og veðr-
áttan valda því miklu um það, hvenær
á sólarhringnum fiskurinn leitar sér
fæðu.
Hvort sem fiskurinn sefur eða ekki,
11