Bændablaðið - 15.12.2022, Síða 22

22 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022
Orkumál:
Íslendingar verða rukkaðir á nýju ári
fyrir syndaaflausnir af eigin raforku
– Orkupakkaleikurinn um upprunaábyrgðirnar vegna raforku er farinn að vinda upp á sig
FRÉTTASKÝRING
Þrátt fyrir tilraunina sem Orkuveita
Reykjavíkur gerði og greint var
frá 2015 til að fá garðyrkjubændur
til að greiða sérstakt gjald fyrir
hreina raforku sem framleidd væri
með vatnsafli og jarðhita, þá hafa
orkufyrirtækin ekki lagt í aðra slíka
tilraun hér á landi fyrr en nú. Hins
vegar hafa upprunavottorð verið
látin fylgja innlendum orkukaupum
endurgjaldslaust frá 2016.
Virðist vera markmiðið
að hækka orkuverð
Landsvirkjun hefur nú tilkynnt
sölufyrirtækjum á heildsölumarkaði
raforku að frá og með árinu 2023
muni upprunaábyrgðir raforku
ekki fylgja endurgjaldslaust með
þeirri orku sem fyrirtækin kaupa.
Afsláttur verður veittur fyrir
kaupum upprunaábyrgða á næsta
ári og munu fyrirtækin hafa val
um framseljanlegar ábyrgðir á
markaðsverði eða óframseljanlegar
á föstu verði. Afslátturinn er
tímabundinn og ljóst að þessi
gjaldtaka fyrir „syndaaflausnir“
vegna raforkunotkunar muni leiða til
hækkunar á raforkuverði sem virðist
greinilega vera markmiðið.
Sagt í takti við orkutilskipanir
frá ESB
Með því að láta upprunaábyrgðirnar
ekki lengur fylgja raforkukaupum
sölufyrirtækja, sem þær hafa
gert frá árinu 2016, er að sögn
Landsvirkjunar verið að færa
fyrirkomulag sölu til samræmis
við kerfið á meginlandi Evrópu.
Þetta er enn einn milliliðurinn í
verðmyndun raforku og samþætt­
ingu orkumarkaðar Evrópu sem
framkvæmd hefur verið með
reglugerðainnleiðingum, einkum í
formi orkupakka.
Kemur verst við landsbyggðarfólk
Heimildamaður blaðamanns segir
að gjaldtaka vegna upprunaábyrgða
muni koma verst við þau svæði
á landsbyggðinni sem byggja
alla sína orkunotkun eingöngu á
raforku. Kynding húsnæðis geti
vegið þar þungt sem ekki er til
staðar á höfuðborgarsvæðinu
og öðrum stöðum sem búa við
jarðhitakyndingu. Þá getur þetta líka
komið mjög illa við garðyrkjustöðvar,
sem eru stórnotendur á raforku, og
kúabú.
Skitið á tröppurnar og
gerandinn sendir rukkun
Sveinn A. Sæland, sem rak garð­
yrkjustöðina Espiflöt með fjölskyldu
2015, sagði þá um tilraun Orkuveitu
Reykjavíkur til gjaldtöku vegna
hreinleikavottorða:
„Okkur var boðið að kaupa okkur
frá þessari vitleysu fyrir sem nemur
5,1 eyri á kílówattstund (kWst).
Þannig gætum við keypt kjarnorku og
jarðefnaeldsneytið út af reikningum
hjá okkur og fengið rafrænt „lógó“
inn á heimasíðuna sem segir að
við séum að kaupa hreina orku. Ég
var bara ekki tilbúinn að taka þátt í
svona skrípaleik. (…) Einn góður
maður setti fram þá samlíkingu að
þetta væri eins og einhver kæmi og
skiti á tröppurnar hjá manni, bankaði
svo á útidyrnar og byði húsráðanda
að borga viðkomandi fyrir að þrífa
upp skítinn eftir sig.“
Í áformum Landsvirkjunar nú
á að ganga mun lengra og gert er
ráð fyrir meira en tvöfalt hærra
gjaldi á kílóvattstund en Sveinn
nefndi 2015. Þó er veifað þeirri
gulrót að gefinn verði afsláttur á
hreinorkuvottorðunum til að byrja
með.
Syndaaflausnir fyrir orku sem
þegar hefur verið keypt
Á árinu 2023 ætlar LV að bjóða
afsláttarkjör. Um 77% afsláttur verður
boðinn á verði upprunaábyrgða
miðað við markaðsverð þeirra fyrir
þeirri orku „sem þegar hefur verið
keypt“ og er með afhendingu á árinu
2023.
Tilboð Landsvirkjunar til
Orkubús Vestfjarða hljóðar t.d. upp
á að kaupa upprunaábyrgðir á 300
kr. á megawattstund (MWst) sem
jafngildir 0,30 kr. á kílówattstund
með allri keyptri raforku fyrir árið
2023 sem Orkubú Vestfjarða hefur
fest kaup á fyrir 15. desember 2022.
Eftir þennan tíma þarf að greiða
fullt „markaðsverð“ sem var í byrjun
desember á 1.320 (kr/MWst) = 1,32
kr/kWh. Þetta er ríflega tvöfalt
hærra en það 0,51 kr. gjald sem
Orkuveita Reykjavíkur ætlaði að
rukka garðyrkjubændur um árið
2015.
Mun kosta Vestfirðinga um 160
milljónir króna á ári
Samkvæmt skýrslu starfshóps um
orkumál á Vestfjörðum og skýrslu
verkfræðistofunnar Eflu, fer
raforkuþörf jafnt og þétt vaxandi á
Vestfjörðum. Hún hefur verið um
245 gígawattstundir (GWst) á ári
og búist við að hún fari á 476 GWst
eftir um 13 ár, eða fyrir árið 2035.
Vestfirðingar geta ekki framleitt
í dag nema um helming af orkuþörf
sinni og þurfa því að kaupa frá
Landsvirkjun eða öðrum um 120
GWst á ári eða 120.000 MWst.
Eftir árið 2023 mun Landsvirkjun
væntanlega samkvæmt markaðsverði
í dag, rukka vegna syndaaflausna
fyrir þetta orkumagn um 158.400.000
krónur auk rukkunar fyrir orkuna
sjálfa. Útilokað er talið að Orkubú
Vestfjarða taki á sig aukinn kostnað
upp á nær 160 milljónir á ári og því
augljóst að því verður velt yfir á
almenna orkukaupendur á svæðinu.
Sama mun trúlega gilda um alla
aðra raforkusala á landinu með
tilheyrandi áhrifum á verðbólgu.
Stingur þetta óneitanlega í stúf við
áform yfirvalda um orkuskipti í
landinu og hvatningu til fólks um
kaup á rafbílum.
Salan hefur vakið furðu
Það hefur vakið undrun landsmanna
að allt frá 2011 hafa íslensk
orkufyrirtæki selt hreinleika­
eða upprunavottorð á raforku til
fyrirtækja Evrópu. Í skjóli þessara
vottorða hafa erlend fyrirtæki skreytt
sig og segjast nota hreina orku sem
samt er framleidd að meirihluta með
kolum, olíu, gasi og kjarnorku. Erlend
fyrirtæki hafa því notað íslensku
upprunavottorðin til að blekkja sína
neytendur. Í staðinn hafa Íslendingar
þurft að taka á sig á pappírunum
losun á gróðurhúsalofttegundum
og geislavirkum úrgangi vegna
framleiðslu raforku í Evrópu.
Þannig sagði Orkustofnun (OS)
að á síðasta ári hafi íslensk raforka
verið að 24% hluta framleidd
með kjarnorku og 13% með
jarðefnaeldsneyti, sem er í raun
ósatt. Þá sagði OS að einungis 63%
raforkunnar hér á landi hafi verið
framleidd með endurnýjanlegum
orkugjöfum. Verst voru áhrifin af
sölu syndaaflausna árið 2018 þegar
Orkustofnun sagði að einungis 11%
raforku á Íslandi væri framleidd
með endurnýjanlegum orkugjöfum.
Annað, eða 89%, var sagt framleitt
með jarðefnaeldsneyti og kjarnorku.
Öll raforka sem framleidd er
á Íslandi er notuð innanlands.
Meðaltal áranna 2011 til 2021 sýndi
endurnýjanlega orkuhlutann aðeins
vera 39%. Þegar búið er að selja
syndaaflausnir fyrir meira en 60%
af orkunni úr landi, er þá líka hægt
að selja Íslendingum syndaaflausnir
vegna sömu orku?
Hörður Kristjánsson
hk.reinalds@gmail.com
Í júní 2015 greindi Sveinn A. Sæland, fyrrverandi formaður Sambands
garðyrkjubænda, frá tilraun Orkuveitu Reykjavíkur til að neyða
garðyrkjubændur til að greiða sérstakt gjald fyrir að nota hreina
íslenska raforku. Nú hefur Landsvirkjun stigið skrefið til fulls og verður
ekki lengur í boði að segjast nota hreina endurnýjanlega orku nema að
borga sérstaklega fyrir það.
Frá árinu 2011 hefur Landsvirkjun selt upprunaábyrgðir eða „syndaaflausnir“ úr landi í stórum stíl. Með þeim hafa
erlend fyrirtæki sagst framleiða sínar vörur með hreinu íslensku rafmagni, en ekki raforku sem framleidd er að
stærstum hluta með kolum, olíu, gasi og kjarnorku. Orkustofnun hefur hins vegar þurft að yfirfæra samsetningu
erlendu orkuframleiðslunnar í íslenska orkuframleiðslubókhaldið. Myndir / HKr.
Landsvirkjun hefur nú tilkynnt sölufyrirtækjum á heildsölumarkaði raforku
að frá og með árinu 2023 muni upprunaábyrgðir raforku ekki fylgja
endurgjaldslaust með þeirri orku sem fyrirtækin kaupa.