Læknablaðið - 01.09.2022, Blaðsíða 19

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 395
R A N N S Ó K N
Inngangur
Lifrarfrumukrabbamein (hepatocellular carcinoma, HCC) og krabba-
mein í gallgöngum innan lifrar (intrahepatic cholangiocarcinoma) telj-
ast til frumæxla í lifur og eru sjaldgæf. Meinvörp til lifrar eru al-
gengari og sjúklingar með meinvörp eru stór hluti þeirra sem fara
í skurðaðgerð á lifur.1 Algengast er að meinvörp séu upprunnin frá
æxlum í meltingarfærum, þá helst ristli og endaþarmi, en geta auk
þess komið frá brjósta- og lungnakrabbameinum ásamt sortuæxl-
um, svo dæmi séu tekin.1 Meinvörp berast til lifrar með blóði og
koma þau yfirleitt fram sem margir hnútar. Um það bil helmingur
þeirra sem greinast með ristil- eða endaþarmskrabbamein munu fá
meinvörp í lifur og um 25% eru með meinvörp við greiningu
(synchronous).2 Krabbamein í gallblöðru (gallbladder carcinoma) flokk-
ast í raun ekki með frumæxlum í lifur en skurðmeðferðin er svip uð,
þar sem gallblaðra, ásamt aðliggjandi lifrarvef eru fjarlægð. Ef æxli
uppgötvast í vefjagreiningu eftir gallblöðrutöku er enduraðgerð á
lifur ennfremur ráðlögð.3
Skurðmeðferð krabbameina í lifur er algengasta meðferðin sem
gefur möguleika á lækningu. Talsverð þróun hefur orðið í meðferð
æxla í lifur á síðustu áratugum en lifrarskurðaðgerðir á Íslandi eru
Rakel Hekla Sigurðardóttir1
Helgi Birgisson2
Jón Gunnlaugur Jónasson1,3
Kristín Huld Haraldsdóttir1,4
Höfundar eru öll læknar.
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2rannsókna- og skráningarsetri
Krabbameinsfélags Íslands, 3meinafræðideild, 4kviðarholsskurðdeild
Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Kristín Huld Haraldsdóttir, kristinh@landspitali.is
Á G R I P
INNGANGUR
Krabbamein í lifur, gallgangakerfi innan lifrar og gallblöðru ásamt
meinvörpum í lifur, eru illvígir sjúkdómar með slæmar horfur. Skurðaðgerð
er mikilvægasta meðferðin, sé hún gerð í læknandi tilgangi. Markmið
rannsóknarinnar var að kanna skurðmeðferð á sjúklingum með krabbamein í
lifur, gallblöðru og gallgöngum eða meinvörp í lifur á Íslandi.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Listi yfir sjúklinga sem greindust með krabbamein í lifur, gallgöngum,
gallblöðru eða meinvörp í lifur á árunum 2013-2017 var fenginn frá
Krabbameinskrá. Sjúkraskrár voru notaðar til frekari gagnasöfnunar og voru
upplýsingar skráðar í gæðaskráningareyðublöð Heilsugáttar Landspítala.
Samanburður var gerður á skráningum í Svíþjóð og á Íslandi.
NIÐURSTÖÐUR
Á rannsóknartímabilinu greindust 108 sjúklingar með frumæxli í lifur og fóru
24 (22%) í skurðaðgerð á lifur. Með meinvörp í lifur greindust 264 sjúklingar
og fóru 38 (14%) í skurðaðgerð í læknandi tilgangi. Alls voru 63% af öllum
greindum tilfellum tekin fyrir á samráðsfundi á Íslandi, en 93% í Svíþjóð.
Alls hlutu 29 sjúklingar (43%) fylgikvilla innan 30 daga frá aðgerð en enginn
lést innan 90 daga. Fjöldi hlutabrottnámsaðgerða á lifur vegna frumæxla í
lifur eða gallvegakerfi á hverja 100.000 íbúa voru 2-8 á ári á Íslandi á móti
4-13 í Svíþjóð. Sambærilegan mun mátti sjá milli landanna vegna aðgerða á
meinvörpum í lifur.
ÁLYKTUN
Árangur skurðaðgerða á lifur á Íslandi virðist sambærilegur við Svíþjóð þegar
horft er til fylgikvilla og aðgerðardauða. Hins vegar eru gerðar færri aðgerðir
á lifur á Íslandi miðað við höfðatölu og þá sérstaklega á meinvörpum til lifrar
og er möguleg skýring að ekki séu allir sjúklingar með meinvörp til lifrar
ræddir á samráðsfundi hérlendis.
Lifrarskurðaðgerðir á Íslandi 2013-2017
Samanburður við Svíþjóð
með tilliti til gæðaskráningar