Læknablaðið - 01.09.2022, Qupperneq 31

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 407
Y F I R L I T S G R E I N
með leiðréttu staðalfráviki. Áhrif teljast lítil ef g=0,2, miðlungs ef
g=0,5 og mikil ef g≥0,8. Áhrifin á þunglyndi voru mikil samkvæmt
þessum mælikvarða, Hedges’ g reyndist 1,16-1,47 og héldust mik-
il þegar búið var að leiðrétta fyrir lyfleysu, en Hedges’ g var þá
0,82-0,83 í þremur rannsóknum. Misleitni (heterogeneity) var mikil
sem bendir til þess að það sé kerfisbundinn breytileiki milli rann-
sókna.42 Helstu aukaverkanir voru tímabundinn kvíði, höfuðverk-
ur, ógleði og aðsóknarkennd (tafla III).42
COMPASS Pathways er ungt lyfjafyrirtæki sem stefnir að því
að koma fyrstu gagnreyndu psilocybin-meðferðinni á markað
innan nokkurra ára. Meðferð þeirra er kölluð COMP360 og felst í
gjöf psilocybins samhliða vel skilgreindum sálfræðilegum stuðn-
ingi og fræðslu. Þátttakendur mæta fyrst í tíma til að kynnast sál-
fræðingnum sínum og til að leggja drög að meðferðartengslum
meðan á meðferð stendur, en mæta síðar í psilocybin-meðferðina
sjálfa. Þar leggjast þeir upp í rúm með svefngrímu, fá hylki með
psilocybini og hlusta á tónlist í heyrnartólum. Áhrifin vara yfir-
leitt í 5-8 klukkustundir og á meðan er fagaðili, oftast sálfræðing-
ur, á staðnum. Eftir meðferðina eru þátttakendur hvattir til að
ræða upplifunina með það í huga að fá nýjar hugmyndir og innsýn
í kjölfar meðferðar til að bæta líðan og samskipti. Formi stuðnings
fagaðila er ekki lýst nákvæmlega.51 Fyrirtækið hefur nú lokið við
fasa 1 og 2 rannsóknir á þessari meðferð og stefnir að því að hefja
umfangsmikla fasa 3 rannsókn á þessu ári.52
Í fasa 2 rannsókninni, sem er jafnframt stærsta rannsókn sem
hefur verið gerð á psilocybini í meðferð þunglyndis, voru 233 þátt-
takendur sem fengu ýmist 25 mg, 10 mg eða 1 mg af psilocybini.
Notað var 1 mg sem ígildi lyfleysu, enda liggja engar rannsóknir
fyrir sem styðja áhrif slíks skammts í meðferð þunglyndis. Stakur
25 mg skammtur af psilocybini ásamt stuðn-
ingi fagaðila sýndi skjótan og marktækan ár-
angur við að draga úr þunglyndiseinkennum
sem entist í að minnsta kosti 12 vikur. Svörun
við meðferð var metin með þunglyndisskala
Montgomery og Åsberg (MADRS, 0-60 stig)
sem metur fjölda og alvarleika þunglyndisein-
kenna.53 Munurinn milli psilocybins og lyfleysu
í lækkun á MADRS-stigafjölda var -6,6 í þriðju
viku en þá hafði stigafjöldinn lækkað um 12 stig hjá þátttakendum
sem hlutu meðferð með 25 mg af psilocybini. Í þriðju viku höfðu
37% þeirra sem fengu 25 mg af psilocybini svarað meðferðinni og
29% farið í sjúkdómshlé. Tveir af hverjum þremur sem svöruðu
meðferðinni voru enn með þann bata sem fékkst í upphafi í lok
rannsóknarinnar. Meðferðin þoldist almennt vel og þær aukaverk-
anir sem voru til staðar voru yfirleitt metnar vægar eða meðal-
alvarlegar. Algengustu aukaverkanirnar voru ógleði, svefnleysi,
þreyta og höfuðverkur (tafla II). Hins vegar lýstu 12 einstaklingar
(5%) alvarlegum aukaverkunum á borð við sjálfsvígshegðun,
sjálfsskaða og sjálfsvígshugsanir. Rannsókninni lauk í lok árs 2021
en niðurstöður hafa enn ekki verið birtar í ritrýndu fræðitímariti
og ber því að taka með fyrirvara. Upplýsingar um rannsóknina má
finna á vefsíðu fyrirtækisins.44
Árið 2021 var gerð tvíblind, slembiröðuð rannsókn þar sem
meðferð með psilocybini var borin saman við meðferð með SSRI-
lyfinu escitalopram, sem er eitt þeirra lyfja sem eru mikið notuð
sem fyrsta eða önnur meðferð við þunglyndi. Þátttakendur voru
59 á aldrinum 18-80 ára og allir greindir með meðalalvarlegt eða
alvarlegt þunglyndi. Þeim var slembiraðað í tvo hópa sem tóku
ýmist 25 mg af psilocybini í upphafi og að nýju eftir þrjár vikur eða
10 mg af escitalopram daglega í 3 vikur og 20 mg af escitalopram
í 3 vikur. Þátttakendur hittu sálfræðing daginn fyrir upphaf með-
ferðar, meðan á psilocybin-gjöf stóð, daginn eftir psilocybin-gjöf
og við lok meðferðar. Í upphafi rannsóknar var spurningalistinn
QIDS-SR-16 lagður fyrir til að meta fjölda og alvarleika þung-
lyndiseinkenna og síðan að nýju þegar rannsókn lauk og þannig
metin virkni meðferðar.43 Spurningalistinn er sjálfsmat og getur
því haft í för með sér þátttökubjögun (participation bias) þar sem
þátttakandi svarar spurningunum á þann hátt
sem hann telur að búist sé við af honum.
Marktækur munur kom ekki fram á virkni
meðferða en báðar meðferðir drógu úr ein-
kennum og alvarleika þunglyndis. Hafa ber þó
í huga að afl slíkrar rannsóknar með 59 þátttak-
endur til að finna marktækan mun milli með-
ferða er lítið nema munurinn á virkni þeirra sé í
reynd mikill. Þessi rannsókn styður að meðferð
Tafla III. Upplýsingar um tegund rannsóknar, greiningar, aldur og fjölda þátttakenda og aukaverkanir
í rannsóknum úr safngreiningu Goldberg et al.43

Tegund
rannsóknar
Greiningar Aldur
Psilocybin
(fjöldi)
Lyfleysa
(fjöldi)
Aukaverkanir
Carhart-Harris
2018
EH Þunglyndi 44 20 0
Kvíði, höfuðverkur, ógleði,
aðsóknarkennd
Griffiths
2016
ST
Krabbamein
Þunglyndi
Kvíði
56 29 27
Kvíði, höfuðverkur, ógleði,
aðsóknarkennd, hækkaður
blóðþrýstingur
Grob
2011
ST
Krabbamein
Kvíði
47 6 6
Hækkaður blóðþrýstingur
og púls
Ross
2016
ST
Krabbamein
Kvíði
56 14 15
Kvíði, höfuðverkur, ógleði,
aðsóknarkennd, hækkaður
blóðþrýstingur og púls
ST: Slembiröðuð, tvíblind rannsókn með lyfleysusamanburði. EH: Einföld hóprannsókn.
Psilocybin hefur
undanfarin ár mest verið
rannsakað sem möguleg
meðferð við þunglyndi