Skessuhorn - 09.11.2022, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 2022 27
Vísnahorn
Á mínum æskuárum var Egill Jónasson á
Húsavík einna þekktastur hagyrðinga og
gamanskálda hérlendis. Allavega var það svo
í mínum huga hvað sem öðrum hefur fundist.
Egill var lengst af erfiðisvinnumaður og ekki
heilsuhraustur þannig að ekki hlóðst honum
auður í bú af þeim verðmætum sem mölur og
ryð fá grandað en hugsanlega af öðru.
Hannes Finnbogason var um tíma læknir
Húsvíkinga en gerðist síðan læknir Húnvetn-
inga á Blönduósi og fékk þessa kveðju frá Agli
eftir að hann var fluttur vestur:
Eiginlega ekki telst
að ég neinum hrósi
þó ég vildi vera helst
veikur á Blönduósi.
Daníel Daníelsson var um árabil læknir á
Húsavík og tókst þá mikil vinátta með honum
og Agli sem stundum þurfti á þjónustu
hans að halda. Þegar Daníel settist svo að í
Neskaupstað fékk hann nokkur ljóðabréf frá
vini sínum sem nú skal aðeins flett í:
Ég er ekkert „olræt“ lengur,
enga stund mér líður vel.
Einhver fjandinn að mér gengur
innan rifja, Daníel.
Allt mér finnst sem gremji geðið,
gamla mynd ei konan sér.
Ég hef signt mig, ég hef beðið,
ég hef drukkið sjeniver.
Í mér heyrist snökta og snarka,
snýtur ekki breyta svip.
Allt er límt í lungu og barka
líkt og það sé Jötungrip.
Hvað á ég að hugsa og halda?
Heldurðu að birti þetta él?
Hvers á svona grey að gjalda?
Gamalt ræksni Daníel.
Og svo koma valdir kaflar úr næsta bréfi:
Ekki neitt að gagni gert
get ég fremur en klerkur.
Liggur mér um lendar þvert
lúa og gigtarverkur.
Syngur ekki sálin glöð
„sálma langa og marga“
meðan ryðguð búrhnífsblöð
beinin urga og sarga,
—
Ennþá gengur ekki vel,
erfið brekka í fangi,
ég er orðinn eins og vél
sem ekki er í fullum gangi.
Afköst gerast ofursmá
eftir vélargreyið,
þó að hrint sé aftaná
ekkert fær hún dregið.
Virðist þó að vatnskassinn
vera í tengingonum
og starf sitt vinnur startarinn,
-stendur ekki á honum.
Veit ég ei hvað veldur töf
vélar af þessu tagi.
Blöndungur og bensíngjöf
bæði í góðu lagi.
Aðgerðar sést engin þörf
þó undir mér sé kropið.
Pípa hver sín passar störf
og pústurrörið opið.
Hallast ég nú helst að því
-þó hart sé - af þessu kyni-
að skipta um drif og öxul í
Agli Jónassyni.
Séra Hjálmar Jónsson fékk á sínum tíma blóð-
tappa í vinstri fót en losnaði sem betur fer við
þann aukabúnað með góðra búkvirkja hjálp
og orti þá:
Erfiðan komst yfir hjallann,
aftur kveðum nú við raust,
blóðið rennur um mig allan
alveg fyrirstöðulaust.
Rögnvaldur Rögnvaldsson sem lengi rak
verslun undir kirkjutröppunum á Akureyri
var ágætlega hagmæltur maður. Eitt sinn lenti
hann á sjúkrahúsi vegna blóðtappa og varð þá
að orði:
Letin slappar líkamann,
leikni er kappans prýði.
En æðatappatogarann
ég teldi happasmíði.
Stundum koma upp umræður meðal manna
um okkar ágæta gjaldmiðil sem vissulega
hefur bæði kosti og galla eins og reyndar allir
hlutir. Líklega hefur verið einhver umræða
um Evruna þegar Hermann Jóhannesson orti:
Við búum í fjármálaumhverfi gömlu og grónu
þar sem gjaldþrot og blankheit eiga sinn hefð-
bundna stað.
Það kemst upp í vana að eiga aldrei til krónu
og evran breytir nú sáralitlu um það.
Það er nefnilega þetta með verðmætin,
sköpun þeirra og útdeilingu, sem okkur
gengur stundum illa að verða fullkomlega
sammála um. Sjaldan finnst okkur við fá nægj-
anlegt fyrir okkar framlag en aðrir gera hins-
vegar jafnaðarlega meiri kröfur en sanngjarnt
er (að okkar mati). Um almenna verðlagningu
nauðsynja sagði Hermann:
Þótt við förum margs á mis
er mikilvægt að hugsa skýrt.
Það sem ekki er ókeypis
álít ég að sé of dýrt.
Ekki skal dregið úr því að góðir kennarar séu
þyngdar sinnar virði í gulli (minnsta kosti
séu þeir grannholda) og eigi almennt allt það
besta skilið. Þó getur þeim ágætu mönnum
gengið misvel að ná góðu sambandi við nem-
endur sína. Þórir Steinþórsson skólastjóri
í Reykholti var stór maður og svipmikill og
gekk í daglegu tali nemenda undir nafninu
„Gæinn.“ Sambandi hans við nemendur sína
mætti kannske lýsa sem blöndu af ótta og
virðingu en kannske ekki í alveg jöfnum hlut-
föllum. Hann kenndi stærðfræði og þar með
algebru. Eitt sinn tók hann Hermann Jóhann-
esson upp að töflu en Hermann sem sat um
miðja stofu kveið eitthvað fyrir úrlausninni og
orti á meðan hann gekk upp að töflunni:
Upp að töflu einn ég fer.
Á mig kallar Gæinn.
Hárin rísa á höfði mér
og herpist saman maginn.
Ýmsir báru við vísnagerð í Reykholtsskóla á
þessum árum en vissulega misjöfn efnistök og
efnisval og þar með áhrif á prenthæfi fram-
leiðslunnar. Auðun Benediktsson orti um
skólabróður sinn er þeir hittust eftir sum-
arlangan aðskilnað:
Í fyrra þótti hann félegur,
fljóðin sóttu á hann.
Er nú þróttlaus, þrekaður,
það er ljótt að sjá hann.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Er nú þróttlaus, þrekaður —
það er ljótt að sjá hann
Síðustu daga hefur umræða um svo-
kallað „nagladekkjagjald“ litið dags-
ins ljós eftir að Umhverfisstofnun
viðraði hugmyndir um slíkt gjald. Sú
hugmynd gengur út á það að sveitar-
félögum verði veitt heimild til að
rukka ökumenn um gjald þegar þeir
keyra á vegum þess á nagladekkjum.
Að mati stofnunarinnar er hægt að
draga úr svifryksmengun með slíkri
aðgerð. Vissulega er svifryksmengun
skaðvaldur á lýðheilsu fólks, og okkur
ber að tryggja viðunandi umhverfis-
gæði. Hins vegar staldra margir, af
góðri ástæðu, við þessa hugmynd.
Raunverulegi
kostnaðurinn
Margar vangaveltur vakna varðandi
aðgerðina, þýðingu hennar og fram-
kvæmd. Margt er óljóst í þessum
efnum, en við getum verið sammála
um eitt. Það er að vissulega mun
gjaldtaka sem þessi skapa sveitarfé-
lögum aukinn hagnað og dregið að
einhverju magni úr svifryksmengun,
en við allan plús kemur mínusinn
fram einhvers staðar. Hver er kostn-
aðurinn?
Duldi kostnaðurinn við þessa
aðgerð kemur ekki fram í tölum á
Excel skjali, enda er ekki hægt að
meta hann til verðs. Í raun er hann
ekki svo dulinn því við vitum öll
tilgang nagladekkja. Að draga úr
notkun nagladekkja dregur einnig úr
umferðaröryggi.
Engan afslátt af öryggi
Öryggi fólks á alltaf að vera í farar-
broddi þegar við ræðum aðgerðir
í samgöngum. Sú ætlan að heim-
ila sveitarfélögum val um að leggja
gjald á notendur nagladekkja er and-
stæð umferðaröryggi. Við værum að
stuðla að aukinni notkun illa útbú-
inna dekkja í umferðinni. Undirrit-
aður starfaði sem lögreglumaður í 23
ár og hef séð afleiðingar af slæmum
dekkjabúnaði bifreiða of oft til að
geta talið þau óþörf. Aðstæður á
götum Reykjavíkurborgar, þjóð-
vegum landsins og byggðum um land
allt geta óvænt orðið stór hættulegar
og þar hafa nagladekk sífellt endur-
tekið reynst nauðsynlegar. Við eigum
ekki að gefa neinn afslátt þegar það
kemur að öryggi fólks í umferðinni.
Frekar viljum við lágmarka alla
hættu og draga úr tjóni á ökutækjum,
slysum á fólki og dauðaslysum. Hér á
landi höfum við náð góðum árangri
í umferðaröryggi og höfum ekki efni
á því að taka skref til baka í þeim
efnum.
Landsbyggðarskattur?
Þá horfir undirritaður sérstaklega til
umferðaröryggis einstaklinga sem
búa utan höfuðborgarsvæðisins og
þurfa reglulega að aka þangað vegna
vinnu, til að sækja þjónustu eða hvað
annað sem þarf. Plúsinn á Excel
skjalinu kemur augljóslega að mestu
leyti úr þeirra vasa.
Þess má geta að vinnusóknarsvæði
landsbyggðarinnar teljast oft í tugum
kílómetra og erfitt er að áætla veður
og færð. Allt frá ljúfu logni yfir í frost
og rok. Við vitum aldrei fullkom-
lega hvaða veðrátta mætir þér. Þess
vegna verðum við að útbúa ökutækin
okkar í samræmi við það. Þessar
aðstæður krefjast viðunandi öryggis-
búnaðar, þ.á.m. nagladekkja, enda
hafa aðstæður hér á landi oft verið til
þess fallnar að nagladekk hafa reynst
nauðsynleg. Ætla sveitarfélög sér
það í alvöru að leggja gjald á fólk sem
nauðsynlega þarf á nagladekkjum að
halda öryggisins vegna?
Verulega óljós
framkvæmd
Að auki má vissulega setja spurn-
ingarmerki við framkvæmd slíkrar
aðgerðar, en hún er með öllu óljós
og erfitt er að átta sig á því hvernig
hún eigi að vera. Að vísu væri hún
nokkuð skrautleg, og þá sérstaklega
hvað varðar einstaklinga sem keyra
milli sveitarfélaga. Þar koma einstak-
lingar af landsbyggðinni aftur sér-
staklega til álita.
Þegar ég, sem bý í Skagafirði og
keyri töluvert til höfuðborgarsvæð-
isins og til baka vinnunnar vegna,
keyri til dæmis til Leifsstöðvar í flug.
Förum stuttlega yfir þá ferð:
Ég legg af stað að heiman í Skaga-
firði, þá yfir í Skagabyggð, Húna-
byggð, Húnaþing vestra, Borgar-
byggð, Hvalfjarðarsveit, Reykja-
víkurborg, Mosfellsbæ, aftur Reykja-
víkurborg, þá Kópavog, Garðabæ,
Hafnarfjörð, Voga, Reykjanesbæ og
loks Suðurnesjabæ.
Til að forðast furðulega gjaldtöku
yrði undirritaður að vera með tvö-
faldan dekkjagang og skipta um dekk
á miðri ferð ef sum þessara sveitar-
félaga myndu leggja á umrætt gjald.
Það liggur fyrir að dæmið gangi ekki
upp.
Að sama skapi veltir maður fyrir
sér að væntanlega yrði gjaldtakan
innt af hverju sveitarfélagi fyrir
sig. Spurningin er þá þessi; myndi
einstaklingur sem færi í sambærilega
ferð að greiða hverju einasta sveitar-
félagi gjaldið. Þessi ferð væri orðin
töluvert dýrari þar sem bensíngjaldið
væri varla það sem ökumaður hefði
lengur áhyggjur af.
Leiðin áfram
Af öllu þessu þá er augljóst að hug-
myndin eigi ekki stoð í raunveruleik-
anum nema þá með það í huga að
fólk eigi að neyðast til að greiða enn
eitt gjaldið fyrir að geta ferðast í eigið
ökutæki.
Það að draga úr svifryksmengun
er vissulega göfugt markmið sem
við sammælumst um. Hins vegar
eru umrædd hugmynd Umhverfis-
stofnunar slæm. Ef hugsað er um
hvernig hægt sé að stuðla að fal-
legra umhverfi, betri umhverfis-
gæðum og aukinni lýðheilsu þá
varðar það einnig sveitarfélögin og
þjónustu þeirra. Þá aðallega hreinsun
gatna og gangstétta, sem lengi hefur
sætt gagnrýni t.d. í Reykjavíkur-
borg. Má vera að Reykjavíkurborg
og eftir atvikum önnur sveitarfélög
geti staðið betur að hreinsun gatna
til að minnka svifryksmengun í sínu
nærumhverfi? Já, ég tel svo vera. Það
er leiðin áfram.
Stefán Vagn Stefánsson
Höf. er þingmaður Framsóknar og
fyrsti þingmaður Norðvesturkjördæmis
Pennagrein
Þýðing nagladekkjagjalds?