AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.2004, Side 12

ÞEMA / THEME
Sigríöur Anna Þórðardóttir, umhverfisráöherra.
Skipulagsmál varða almenning og
atvinnulíf mjög miklu og óhætt er að
fullyrða að við höfum öll með ein-
hverjum hætti skoðun á því hvern-
ig okkar nánasta umhverfi eigi að
vera. Það er því afar þýðingarmikið
þegar unnið er að gerð skipulags
að sjónarmið þorgaranna og ann-
arra hagsmunaaðila komi fram og
þeir nýti sér þann rétt sem þeir hafa
til að láta skoðun sína í Ijós. Segja
má að við gerð skipulagsáætlana
eigi sér stað samtal milli stjórnvalda,
þ.e. sveitarfélaganna, þorgara lands-
ins og annarra hagsmunaaðila um
hvernig umhverfi við viljum búa í.
Með tilkomu núgildandi skipulags-
og byggingarlaga nr. 73/1997 varð
talsverð breyting á skipulagskerfinu
hér á landi. Þannig var m.a. ábyrgð
á framkvæmd skipulagsgerðar færð
að verulegu leyti frá ríki til sveitarfé-
laga og skipulagsstjórn ríkisins lögð
af. Skilgreindar voru þrjár tegundir
skipulagsáætlana, svæðisskipu-
lag, aðalskipulag og deiliskipulag,
og allt landið var gert skipulags-
skylt. Þannig þurfa öll sveitarfélög í
landinu að Ijúka gerð aðalskipulags
fyrir allt land í viðkomandi sveitarfé-
lagi og þeirri vinnu á að vera lokið
í árslok 2008. Með lögunum var
sett fram nýtt markmið með gerð
skipulagsáætlana sem felst í því að
stuðla að sjálfbærri þróun. Einnig var
skilgreint sérstakt skipulagssvæði
miðhálendisins og fer nú sérstök
nefnd, samvinnunefnd miðhálend-
isins, með skipulagsmál þar.
í umhverfisráðuneytinu er nú unnið
að heildarendurskoðun skipu-
lags- og byggingarlaga á grundvelli
fenginnar reynslu af framkvæmd
laganna og nýrra sjónarmiða sem
komið hafa fram á síðustu árum um
gerð og framkvæmd skipulags. Nú
eru starfandi tvær nefndir sem vinna
að framangreindri endurskoðun og
lýtur endurskoðun skipulagslaga
m.a. að því að fara yfir hvert hlutverk
ríkisvaldsins og sveitarstjórna skuli
vera í framtíðinni við gerð skipu-
lags, eínkum hvað varðar almenna
stefnumörkun í skipulagsmálum.
Ég vil hér rekja nokkur atriði sem
gert er ráð fyrir í væntanlegu frum-
varpi til skipulagslaga. Áfram er gert
ráð fyrir þremur stigum skipulags-
áætlana sveitarfélaga, þ.e. svæðis-
skipulagi, aðalskipulagi og deiliskipu-
lagi, en auk þeirra er gert ráð fyrir að
umhverfisráðherra leggi fram tillögu
til þingsályktunar um landsskipu-
lagsstefnu til 12 ára, sem yrði þá
nýmæli hér á landi. Eins og nú gildir
er gert ráð fyrir að höfuðábyrgð á
skipulagsgerð sé hjá sveitarfélögum
en jafnframt er viðurkennd þörf á að
ríkið leggi til heildstæða sýn í skipu-
lagsmálum, landsskipulagsstefnu,
sem leggja beri til grundvallar við
skipulagsgerð sveitarfélaga. Með
landsskipulagsstefnu, sem getur
náð til landsins alls eða einstakra
landshluta, er ætlunin að mörkuð sé
stefna stjórnvalda í skipulagsmálum
sem varða almannahagsmuni. Þá
ber í landsskipulagsstefnu að út-
færa stefnu stjórnvalda um sjálfbæra
þróun með tilliti til skipulagsgerðar
sveitarfélaga og eftir þörfum að sam-
ræma stefnu opinberra aðila um
landnotkun, m.t.t. efnahagslegra og
félagslegra sjónarmiða, auk umhverf-
issjónarmiða. Sem dæmi um þætti
sem ég tel rétt að fjallað sé um í
landsskipulagsstefnu er samræmd
stefna um landnotkun á miðhá-
lendinu. Hlutverk landsskipulags-
stefnu er því að skapa leiðarljós fyrir
skipulagsgerð sveitarfélaga og setja
fram stefnu sem varðar hagsmuni
almennings en einstakar skipulags-
ákvarðanir og útfærsla þeirra verði
áfram hjá sveitarfélögunum enda
mikilvægt að framkvæmd skipulags-
mála sé sem næst borgurunum.
Þá er nauðsynlegt að skýra betur
hlutverk mismunandi skipulags-
áætlana, tryggja eðlilegt samspil
og samræmi á milli skipulagsstiga
og auka skilvirkni og sveigjanleika í
skipulagsgerð. Gert er ráð fyrir skýr-
ari fyrirmælum en áður um kynningu
og samráð við gerð skipulagsáætl-
ana, bæði gagnvart almenningi og
opinberum aðilum. Einnig verði sett
fyrirmæli um umhverfismat skipu-
lagsáætlana, í samræmi við tilskipun
Evrópuþingsins og Evrópuráðsins
um það efni frá árinu 2001.
Megininntak þeirra hugmynda sem
hér hefur verið lýst, þ.e. um hlutverk
skipulagsáætlana á mismunandi
skipulagsstigum og samspil þeirra,
um samráð, umhverfismat og skil-
virk skipulagsferli, lýtur að því að
tryggja betur að skipulagsákvarðanir
eigi þátt í að stuðla að sjálfbærri
þróun en jafnframt að okkur takist
sem best að ná fram öðrum mark-
miðum skipulagslaga. Skipulagskerfi
og skipulagsáætlanir þarf að þróa
með tilliti til samfélagsbreytinga og
viðhorfa á hverjum tíma. Þær hug-
myndir að breytingum sem ég hef
rakið hér byggjast á því að gera
skipulagskerfið betur til þess fal-
lið að takast á við ákvarðanir um
landnotkun og byggðaþróun á
komandi árum og áratugum hér á
landi. Tillögurnar endurspegla jafn-
framt þá lagaþróun sem átt hefur
sér stað á sviði skipulagsmála í
Norður-Evrópu, að teknu tilliti til
sérstakra aðstæðna hér á landi. ■
l 2 avs