Bændablaðið - 27.04.2023, Page 1

8. tölublað 2023 ▯ Fimmtudagur 27. apríl ▯ Blað nr. 632 ▯ 29. árg. ▯ Upplag 33.000 ▯ Vefur: bbl.is
Kórónar markaðsverð
Sauðfjárbændur óttast ekki
samkeppni þótt innflutt lambakjöt
fáist nú í verslunum. Mikilvægt
sé þó að afurðastöðvar nýti sér
kosti og gæði íslenska kjötsins í
markaðs- og sölustarfi.
Nýlega bauð Nettó upp á
frosnar spænskar lambakórónur í
verslunum sínum á 8.999 krónur
fyrir kílóið. Varan var auglýst
á 38% afslætti á 5.579 kr/kg.
Ókryddaðar íslenskar lambakórónur
eru ekki sýnilegar í almennum
matvöruverslunum, en samkvæmt
upplýsingum frá kjötvinnslu eru
þær seldar á um 6.000–7.000 kr/
kg til veitingamanna. Sérverslanir
á borð við Kjötkompaníið og
Kjötbúðina bjóða upp á kryddlegnar
lambakórónur eða lambakonfekt á
um 9.000–10.000 kr/kg.
Trausti Hjálmarsson, formaður
deildar sauðfjárbænda hjá
Bændasamtökum Íslands, segir að
sauðfjárbændur þurfi ekki að óttast
samkeppni. „Svo framarlega sem
afurðastöðvar og smásöluaðilar
nýti sér kosti og gæði íslenska
lambakjötsins í markaðs- og
sölustarfi. Þar skiptir miklu máli
að upplýsa neytendur um gæði
vörunnar, sérstöðu og ekki síður að
upprunaland vörunnar komi skýrt
fram á neytendapakkningum.“
Í grein hans kemur fram að síðasta
haust hafi reiknað meðalafurðaverð
á Íslandi verið 755 kr/kg sem er með
því allra lægsta í Evrópu. Á meðan
hafi meðalafurðaverð á Spáni verið
1.086 kr/kg.
„Við sauðfjárbændur gerum bara
þá einföldu kröfu að okkur séu gefin
tækifæri til að lifa af okkar búskap.
Markaðurinn sér svo um sína.“
Í því samhengi bendir hann á
að samkvæmt greiningu á afkomu
sauðfjárbænda árið 2023 er að
óbreyttu gert ráð fyrir að um 400–
600 kr/kg dilkakjöts vanti í tekjur til
að rekstur bænda skili ásættanlegri
afkomu og standi undir eðlilegri
launagreiðslugetu.
Frá árinu 2016 hefur framleiðsla
á dilkakjöti dregist saman um
20%, farið úr 9.283 tonnum niður
í 7.408 tonn. Gert er ráð fyrir að
samdrátturinn muni aukast enn
meira í ár.
Langmest kemur frá Spáni
Fjögur fyrirtæki skiptu með
sér tollkvóta fyrir innflutning á
345.000 kg af kinda- eða geita-
kjöti á tímabilinu 1. júlí 2022 til
30. júní 2023.
Meðalverð tollkvótans var ein
króna. Stjörnugrís ehf. fékk úthlutað
280.929 kg, Ekran ehf. fékk 40.000
kg, Innnes ehf. 20.000 kg og
Samkaup 4.071 kg.
Á tímabilinu frá júlí 2022 til og
með febrúar 2023 hafa 14.606 kg
af kinda- eða geitakjöti verið flutt
hingað til lands, langmest, eða
14.209 kg, frá Spáni. /ghp
Sjá nánar á bls. 50 og 53.
Fyrstu ærnar eru byrjaðar að bera um þessar mundir. Hér prílar golsótta gimbrin Drottning á móður sinni,
en hún er fyrsta lamb þessa vors á Litla-Holti í Saurbæ í Dölum. Mynd / Dóróthea Sigríður Unnsteinsdóttir
„Það er torskiljanlegt að þeir
aðilar sem berjast hvað harðast
gegn undanþáguheimildum
fyrir íslenskan landbúnað eru
oft þeir sömu og tala fyrir
inngöngu í ESB, þar sem mun
víðtækari undanþáguheimildir
frá samkeppnisreglum gilda en
hér á landi,“ segir Herdís Magna
Gunnarsdóttir, varaformaður
Bændasamtaka Íslands.
Í aðsendri grein fer hún yfir
regluverk undanþáguheimilda
afurðastöðva hérlendis og erlendis.
Undanþága á borð við þá
sem íslenskar afurðastöðvar í
mjólkuriðnaði hafa hér á landi er að
finna víða um heim. Herdís nefnir að
í Noregi og innan ESB séu víðtækar
undanþágur fyrir framleiðendur
landbúnaðarvara og að í báðum
tilfellum sé lögð megináhersla á
starfsemi stórra rekstrareininga.
Mjólkurframleiðsla á Norður-
löndum lýtur svipuðu kerfi og hér
þekkist. Eitt stórt fyrirtæki sér um
söfnun og dreifingu mjólkur með frá
60-95% af allri framleiddri mjólk
landsins undir. Stærðarhagkvæmnin
er gífurleg í samanburði við Ísland.
„Til að átta okkur betur á
stærðarmun mjólkurframleiðslu
landanna þá framleiddu danskir
kúabændur um 5,7 milljónir tonna
af mjólk árið 2021 og sænskir
kúabændur framleiddu um 2,7
milljónir tonna. Íslenskir kúabændur
framleiddu um 153 þúsund tonn af
mjólk sama ár,“ segir Herdís Magna.
Utan Evrópu er sömu sögu
að segja. Í Bandaríkjunum
starfrækja þrjú risafyrirtæki saman
mjólkurvinnsluna MWC í Michigan-
ríki. Verksmiðjan vinnur osta og
mysuprótein úr um 1,3 milljörðum
lítra af mjólk árlega, sem samsvarar
magni um 9 ára framleiðslu mjólkur
á Íslandi. Í verksmiðjunni eru
framleidd yfir 130.000 tonn af osti
og tæp 9.000 tonn af mysupróteinum
á ári. Starfsmenn verksmiðjunnar eru
um 260 talsins. Fyrirtækin þrjú sem
eiga verksmiðjuna eru meðal stærstu
mjólkurvinnslufyrirtækja í heimi; það
stærsta Dairy Farmers of America,
sem er með heimsmarkaðshlutdeild
upp á 3,4%, Glanbia, sem er tólfta
stærsta mjólkurvinnsla í heimi með
um 0,9% heimsmarkaðshlutdeild og
minnst þessara þriggja heitir Select
Milk Producers og framleiðir úr 9,5
milljörðum lítra af mjólk á ári.
„Í umræðunni á fólk það til að
kalla Mjólkursamsöluna RISA á
markaði. (...) Mjólkursamsalan er í
raun agnarsmátt peð í samanburði
við stór mjólkurvinnslufyrirtæki
landanna sem ég nefni,“ segir Herdís
Magna enn fremur í grein sinni.
Hún varar því við þeim tillögum að
afnema þá heimild sem afurðastöðvar
í mjólkuriðnaði hafa til að starfa
saman með það að markmiði að halda
niðri framleiðslukostnaði. /ghp
Sjá nánar á bls. 52.
Hvað er risa-
fyrirtæki?
Úreltar
riðuvarnir
Miðfjarðarhólf í Vestur-Húna-
vatnssýslu hefur bæst í hóp sýktra
sauðfjárveikivarnarhólfa, eftir
að riðutilfelli greindust á tveimur
bæjum og þurfti í kjölfarið að skera
þar niður um 1.400 fjár.
Ákall fólks er nú víða hávært
innan búgreinarinnar um nauðsyn
þess að breyta þurfi fyrirkomulagi
riðuveikivarna á Íslandi.
Tillögur yfirdýralæknis þess efnis
hafa legið í landbúnaðarráðuneytinu
frá því í desember 2021 þar sem gert
er ráð fyrir nýju heildarskipulagi
þessara mála. Meðal breytinga sem
þar er lagt til er að hlífa skuli gripum
með verndandi arfgerðir þegar skera
þarf niður hjörð í kjölfar staðfestra
riðutilfella. Auk þess eru þar tillögur
að breytingum á fyrirkomulagi
varnarhólfa, sem komið var á til að
útrýma öðrum sauðfjársjúkdómum en
riðu og höfðu borist til Íslands með
innfluttu fé.
Á liðlega 40 árum hafa rúmlega
850 hjarðir verið skornar niður á
Íslandi, með meira en 200 þúsund fjár.
Deildar meiningar eru um árangurinn
af þessum aðgerðum, en ljóst er að
tjónið er mikið – bæði fjárhagslegt
og tilfinningalegt – fyrir bændur
sem hafa ræktað upp sínar hjarðir.
Á þessum tíma hafa ríflega 620 bæir
gengið í gegnum þær hörmungar.
Riðutilfellum fækkað og hjörðum
Óumdeilt er að riðutilfellum hefur
fækkað umtalsvert, en að sama skapi
einnig fjölda hjarða í landinu. Þegar
niðurskurðaraðgerðir hófust voru
25 varnarhólf af 38 sýkt. Í dag eru
átta af 25 hólfum sýkt. Riða hefur
komið aftur í nýjan fjárstofn á um
12 prósent bæjanna og á suma oftar
en einu sinni. Áætlað er að aflétting
riðuhafta verði í Landnámshólfi 31.
desember á þessu ári.
Mikið ræktunarstarf er þegar
hafið sem felur í sér útbreiðslu á
arfgerðunum tveimur sem taldar
eru verndandi gegn riðu. Hrútar
með slíkar arfgerðir voru fengnir
á sæðingastöðvar fyrir síðustu
fengitíð og voru nokkrir í hópi þeirra
vinsælu. Má búast við að þúsundir
lamba muni bera arfgerðirnar eftir
sauðburð nú í vor. Eyþór Einarsson,
sauðfjár ræktarráðunautur hjá
Ráðgjafar miðstöð landbúnaðarins,
hefur stýrt átaksverkefni í arfgerða-
greiningum og er í teymi sem leiðir
það verkefni að rækta upp riðuþolinn
sauðfjárstofn á Íslandi.
Hann telur æskilegt að yfirdýra-
læknir hafi tækifæri til að velja
mismunandi leiðir þegar upp koma
riðutilfelli; í fyrsta lagi að skera allt
niður eins og hér er gert, skera allt
niður nema verndandi arfgerðir eða
bara sýkta gripi þó það séu ekki mikið
af verndandi arfgerðum í hjörðinni.
/smh
Sjá nánar á bls. 20-22.
„Þvílíkur snilldar-
undirburður“ 4 Ekki byggt á einni nóttu
40
Landsmót kvæðamanna
42