Bændablaðið - 27.04.2023, Qupperneq 59

59Bændablaðið | Fimmtudagur 27. apríl 2023
til haga. Á stórum búum þar sem
frjósemi er mikil eða ójöfn geta
tilfærslur orðið margar og eru dæmi
um að 10-18% lifandi fæddra lamba
á einstökum búum fái fósturmóður.
Oft og tíðum getur flækjustigið því
orðið hátt og mikilvægt að skráningar
og utanumhald endurspegli það.
Einnig má benda á að þetta eru oft
„verðmæt“ lömb í ræktun þar sem
þau eru oftast undan frjósömustu
ánum. Þar sem margir koma að
sauðburðarvinnunni bætist enn við
áskorunin af því að allar skráningar
skili sér örugglega á miðlægan
stað, gjarnan inn í gulu vorbókina
eða beint inn í fjárvís.is ef rafrænar
skráningar fara fram í rauntíma.
Þar sem rafrænar skráningar fara
fram í rauntíma er auðvelt að setja
fósturmóður eða breyta fósturmóður
beint inn í örugga vistun í vorbókinni
í Fjárvís en til þess þarf þó nokkra
tæknivæðingu. Mæla má með því að
hafa tvöfalda skráningu fyrir reglu, til
dæmis að skrá bæði hjá blóðmóður
og fósturmóður í gulu bókina eða
bæði í síma og á töflu sem tekin er
mynd af með reglulegum hætti. Þó
skráningin gleymist á öðrum staðnum
er ólíklegra að hún gleymist á báðum
stöðum. Eitt af því sem mögulegt er
að nota til að auðvelda utanumhald
um lömb sem vanin eru undan er að
hafa aukanúmeraröð til að merkja
þau strax. Þá er best að geyma saman
skráningabók, penna, númer og
töng, skrifa aukanúmerið og smella
í lambið um leið og það er tekið
undan. Í hitt eyrað fær þá lambið
númer inni í númeraröðinni við hlið
systkinis ef um það verður að ræða.
Þetta á auðvitað sérstaklega við um
þau lömb sem eru tekin undan strax
og sett á munaðarleysingjaheimili
þar til tækifæri kemur til að venja
þau undir aðra móður.
Gott skipulag borgar sig
Eftirlit og umhirða á sauðburði þarf
eftir fremsta megni að fara eftir föstu
skipulagi. Það minnkar líkur á að
nauðsynleg verk verði útundan eða
að eftirlit fari ekki fram tímanlega
til að grípa bráðatilfelli sem leiða til
affalla. Engin ein regla um skipulag
getur hentað öllum búum en hvert
bú þarf að setja niður sitt skipulag
og allir sem koma að vinnunni þurfa
að vera upplýstir um hvert þeirra
hlutverk er. Þá þarf skipulag að taka
mið af því að uppfylla grunnþarfir
bæði manna og dýra fyrir hvíld og
fóður. Sem dæmi um það má nefna að
láta eftirlitsferðir á einstaklingsstíur
fara fram þegar hvort sem er styttist
í tilfærslur, þrif eða gjafir en hafa
eftir föngum tímabil strax eftir
slíkt þar sem ró er á svæðinu sem
einstaklingsstíur eru til að tryggja
nægilegan áttíma og jórturtíma/hvíld.
Mikilvægt er að sníða
vinnuskipulag og skipulag í
fjárhúsum saman. Þá er gott að hafa
í huga að gönguleiðir séu greiðar og
stuttar til að spara sporin og orkuna í
mannskapnum. Stutt þarf að vera og
auðvelt að nálgast þau hjálpartæki
og tól sem nýtt eru við sauðburð,
til dæmis við burðarhjálp, þrif og
svo framvegis. Í stórum fjárhúsum
er ágætt að hafa fleiri en eitt sett af
mest notuðu hlutunum. Sömuleiðis
má nefna að hafa saman þær ær sem
fljótlega eiga að bera eða báru á
svipuðum tíma til að auðvelda eftirlit.
Gott er að hafa ákveðið rými, helst
þar sem umgangur er mikill, fyrir
sjúkrastíur og stíur til að venja undir
þar sem eftirlit þarf að vera enn þá
tíðara en reglubundið eftirlit.
Nauðsynlegt er að hafa
burðareftirlit með óbornum ám sem
ekki eru komnar í virkan burð með að
minnsta kosti tveggja klukkustunda
fresti skv. spurningakönnun meðal
sauðfjárbænda. Þeir bændur sem
nefndu þá tíðni voru með minni
afföll en þeir sem höfðu lengra á
milli eftirlitsferða. Þegar burður er
hafinn þarf að þétta eftirlit með því
að allt fari eðlilega fram en gæta þess
að ær hafi næði þegar allt er eðlilegt
þar sem ónæði getur tafið burðinn
og gert vandamálaburð úr annars
eðlilegum burði.
Eftirlit á fyrstu 36 klst. eftir burð
þarf að vera nokkuð þétt. Fyrst þarf
að hafa eftirlit með því að lömb
hafi komist eðlilega á fætur og á
spena helst innan klukkustundar.
Næst tekur við eftirlit með því að
ærin jafni sig eðlilega eftir burðinn,
gangi sér til fóðurs og með því að
lömb sýni ekki einkenni slefsýki.
Misjafnt er eftir eðli og alvarleika
slefsýki hversu þétt það eftirlit þarf
að vera en víðast þarf það að vera á
3-6 klukkustunda fresti. Þá þarf að
athuga hvort lömb eru blaut á höku,
löt eða hafa loftþaninn kvið. Í flestum
tilfellum koma einkenni slefsýki
ekki fram fyrr en eftir 4-6 klst. og
hættan er sömuleiðis liðin hjá eftir
1-2 sólarhringa frá burði.
Eftirlit eftir að 36 klst. eru
liðnar snýst um aðrar sýkingar eða
sjúkdóma hvort sem er lamba eða áa
og hvort ær éta vel og hvort framför
lamba er eðlileg. Þá má lengja á milli
eftirlitsferða en reglubundið eftirlit
borgar sig allan tímann sem fé er á
húsi og þar til því er sleppt.
Guðrún Hildur Gunnarsdóttir,
Guðfinna Harpa Árnadóttir, Árni
Brynjar Bragason
og Eyþór Einarsson.
Rólegheitafæðing í burðarstíu.
Vönduð og fagleg lögmannsþjónusta
með starfsstöðvar bæði í Reykjavík og á Hvolsvelli.
Helstu réttarsvið: Félagaréttur, eignaréttur, samningaréttur,
orkuréttur, erfðaréttur, gjaldþrotaréttur stjórnsýsluréttur o.fl.
Yfir 30 ára reynsla af lögmannsstörfum.
Helgi Jóhannesson, lögmaður  helgi@lr.is  Sími 849-0000
Borgartúni 25, Reykjavík  Austurvegi 4, Hvolsvelli  Sími 515-7400
LÖGMANNSÞJÓNUSTA
VARAHLUTIR OG BÍLAVÖRUR
Í HÆSTA GÆÐAFLOKKI
BÆJARHRAUNI 12
220 HAFNARFIRÐI
S. 555 4800
Hafnargata 52
260 Reykjanesbæ
S. 421 7510
Hrísmýri 7
800 Selfossi
S. 482 4200
Furuvöllum 15
600 Akureyri
S. 535 9085
Sólvangi 5
700 Egilsstöðum
S. 471 1244
STÓRVERSLUN STÓRVERSLUN
BÍLDSHÖFÐA 12
110 REYKJAVÍK
S. 535 9000
Skoðaðu vöruúrvalið á
www.bilanaust.is