Ský - 01.04.2010, Síða 21

Þegar breska stórskáldið W. H.
Auden kom til Islands sumarið
1937 lét hann svo ummælt í
grein um dvöl sína á landinu
fagra að engin höfuðborg í
veröldinni gæti stært sig af öðrum eins
íbúum eins og Reykjavík. Margir úr íslenskri
menningarhástétt sem höfðu setið í virðuleg-
um samræðum við Auden á Borginni yfir
raffíneruðum kaffibolla urðu kindarlegir
á svip þegar Auden nefndi Odd sterka af
Skaganum og Ola Maggadon sem dæmi um
litríka persónuleika sem settu svip á bæinn.
Það litríka mannlíf sem margir telja höfuð-
kost stórborga er nefnilega sett saman úr
mörgum þáttum og einn partur af blönd-
unni er fólk sem er með einhverjum hætti
frábrugðið öðru fólki.
Venjulegt fólk sækir vinnu og er falið
bakvið skrifborð og vélar daglangt og hefur
öngvan tíma til að „setja svip á mannlífið.11
Þeir sem standa utangarðs í samfélaginu
annað hvort vegna fötlunar, iðjuleysis eða
ríkidæmis geta tekið sér stöðu í litríku mann-
lífi og lagt þannig sitt af mörkum.
Þegar W. H. Auden og Louis MacNeice
fylgisveinn hans komu hingað sumarið 1937
hafa þeir ekki getað gengið um þveran
miðbæinn án þess að rekast á Odd sterka,
Óla Maggadon og kannski hefur Jóhannesi
Birkiland brugðið fyrir og hugsanlega Villa
frá Skáholti eða Jóni Kristófer kadett.
Bætt umönnun og framfarir í lyfjagjöf hafa
orðið til þess að fækka fólki sem kallað er
„kynlegir kvistir“ á almannafæri. Aður en
menn gráta það hátt ættu þeir kannski að líta
í kringum sig í miðbæ Reykjavíkur og athuga
hvort ekki er þar nokkuð úrval af kynlegum
kvistum sem eru kannski svolítið öðruvísi en
kvistir fyrri tíðar en alveg prýðilega kynlegir
samt sem áður. Rifjum aðeins upp sögu þeirra
helstu sem settu svip á Reykjavík fyrri tíðar.
MEÐ RAUÐA KÚLU Á
MAGANUM
Oddur sterki af Skaganum mátti oft þola af
hendi samfélagsins háð og spott. Krakkar eltu
hann þá í hópum og gerðu hróp að honum.
Oddur fékk oft frá þeim þennan vísupart
sunginn eða æptan: Oddur af Skaganum með
rauða kúlu á maganum.
Oddur var alls ekki það heljarmenni sem
nafngift hans gæti gefið til kynna. Þvert á
móti var hann fremur lítill að vallarsýn en
bætti upp með dugnaði þar sem skorti á
líkamsvöxt. I grein í Lesbók Morgunblaðsins
1994 lýsir Guðjón Friðriksson sagnfræðingur
ævi hans svo:
Jón Leifs hljóðritar söng Odds sterka árið 1934. Mynd: Willem van de Poll.
„Oddur var fæddur í Pálshúsum við
Bræðraborgarstíg í Reykjavík 29. október
1879 og var launbarn. Faðir hans var Sigurgeir
Guðmundsson, giftur maður á Akranesi, sem
var á vetrarvertíð í Reykjavík er Oddur kom
undir. Móðir hans var Jórunn Böðvarsdóttir
vinnukona. Þegar Oddur var á þriðja ári dó
móðir hans og var barnið þá flutt til föður
síns sem kom því fyrir hjá bróður sínum,
Kristjáni Guðmundssyni á Sólmundarhöfða
á Akranesi. Þar ólst Oddur upp en varð fyrir
því slysi rúmlega þriggja ára gamall að fá
högg á höfuðið þannig að hann missti heyrn-
ina um tíma og var heyrnardaufur æ síðan.
Lá hann rúmfastur mánuðum saman og átti
eftir það einnig erfitt með að tala og gera
sig skiljanlegan Hann stríddi við ákaft suð
fyrir eyrum og var oft kvalinn þannig að við
örvinglan lá. Þetta setti mark sitt á drenginn.
Þegar hann óx upp hlógu menn að hon-
um og héldu sumir að hann væri aumingi
vegna þess hve erfitt hann átti um mál. Lýsti
hann því á gamals aldri hvílíkt hugarstríð
og mótlæti hann hafði búið við af þessum
orsökum. A efri árum notaði Oddur þar til
gert látúnshorn sem hann stakk í eyrað þegar
hann þurfti að heyra hvað aðrir sögðu.“
AÐ DREKKA FRÁ SÉR SUÐIÐ
Eyrnasuð eins og það sem Oddur virðist hafa
þjáðst af er sagt valda þreytu, pirringi og
reiði ásamt þunglyndi meðal þeirra sem af
því þjást. Oddur virðist hafa átt óhamingju-
sama æsku fyrir utan þær þjáningar sem
hann þoldi af heyrnarleysi og eyrnasuði bæði
líkamlega og andlega.
Oddur fór að heiman á unglingsárum og
réði sig til sjós. Hann þótti harðduglegur og
var eftirsóttur skútusjómaður. Hann leitaði
mjög á náðir Bakkusar þegar frístundir gáfust
og þarf kannski engan að undra í samfélagi
sem mætti kvillum hans og fötlun með háði
og spotti en áleit áfengisneyslu merki um
karlmennsku.
Oddur fór víða um land á skútuárum sín-
um og var oft í æði skrautlegum félagsskap.
Meðal skipsfélaga hans og vina var Kristján
Sveinsson sem kallaður var Stjáni blái og
þótti fremstur sjóhunda og hörkutóla á sinni
tíð. Um Stjána orti Örn Arnarson ódauðlegt
kvæði og hann gerði reyndar einnig rímur af
Oddi sterka. Þeir Oddur og Stjáni áttu það
sameiginlegt að vera góðir sjómenn, einkum
var Stjáni orðlagður siglari, en báðir voru
talsvert vínhneigðir. í Sögu Norðfjarðar er
d
„Oddur var fæddur í Pálshúsum við Bræðraborgarstíg í
Reykjavík 29. október 1879 og var launbarn. Faðir hans var
Sigurgeir Guðmundsson, giftur maður á Akranesi, sem var
á vetrarvertíð í Reykjavík er Oddur kom undir."
2010 2. tbi. ský 21