Ský - 01.04.2010, Blaðsíða 22

KYNLEGIR KVISTIR
Oddur virðist hafa haft talsverðan hug á því að reisa sjálfum
sér minnisvarða. Samkvæmt Alþýðublaðinu frá 1927 lét hann
höggva „grafarmerki" í klappirnar fyrir innan Lækjarhvamm.
því lýst að eina minnisstæða vertíð snemma
á tuttugustu öldinni komu þeir sunnan úr
Reykjavík til að róa frá Norðfirði og bjuggu
þá í svokölluðum Kelaskúr á Norðfirði saman
þeir Oddur sterki, Stjáni blái, Sæmundur
sífulli en ráðskona þeirra hafði hið smekklega
viðurnefni Lauga lausgirta.
RITSTJÓRI EÐA LEIKSOPPUR
HREKKJALÓMA
Skömmu fyrir fertugt urðu miklar breytingar
á lífi Odds þegar á honum var gerð mikil
skurðaðgerð og eftir það þoldi hann ekki strit
eða vosbúð og varð í mörg ár eftir það hálf-
gerður flækingur og údgangsmaður á götum
Reykjavíkur. I áðurnefndri grein Guðjóns
Friðrikssonar er lundarfari Odds svo lýst:
„Oddur hafði örar og næmar tilfinningar.
Hann var bráður í lund fram eftir ævi og
þoldi illa kerskni og andstöðu sem menn
sýndu honum iðulega og gat snöggreiðst ef
krakkar veittust að honum. Sjálfur var hann
ákaflega barngóður og vék oft smápeningum
að börnum...Oddur var smámæltur og hafði
skrýtinn talanda, lá hátt rómur eins og títt er
um suma menn sem heyra illa.“
A útigangsárum Odds í Reykjavík var ekki
laust við að menn gengju á lagið og gleptu
hann til ýmissa verka sem hann hefði að
óbreyttu ekki haft forgöngu um. Þannig var
Oddur um hríð á þriðja áratugnum ritstjóri
og ábyrgðarmaður blaðs sem hét Harðjaxl.
Ungir róttækir menn lögðu honum til efni
í blaðið sem kom út í nokkur ár og olli oft
miklum deilum. Morgunblaðið sagði í leiðara
sem bar yfirskriftina Skúmaskotsmenn að
Oddur væri einstætt gamalmenni, leiksoppur
ábyrgðarlausra manna. Atferli þeirra var sagt
lúalegt gagnvart óvitanum. Þetta finnst manni
í dag heldur djúpt í árinni tekið því Oddur var
rúmlega fertugur og þótt hann væri hrekklaus
og einfaldur var hann enginn óviti.
Sennilega er frægasta tiltæki Odds sterka
framganga hans á Alþingishátíðinni 1930
þegar hann hélt til hátíðarinnar íklæddur
litklæðum að hætti fornkappa með alvæpni
úr tré. Náði Oddur fundi Kristjáns konungs
X á Þingvöllum og var tekin fræg ljósmynd af
þeim saman. Er fullyrt að Kristján X hafi aldrei
brosað svo breitt við íslenskum þegn eins og á
þessari mynd. Hver voru tildrög þess að Oddur
íklæddist þessum skrúða á þessari heilögu hátíð
er ofurlítið óljóst. Guðjón Friðriksson telur
að hér hafi verið um að ræða einfaldan hrekk
einhverra kunningja Odds. Pétur Pétursson
fyrrum útvarpsþulur staðhæfði hinsvegar
í grein í Morgunblaðinu 2003 að Lárus
nokkur Jóhannesson hefði vísvitandi gefið
Oddi þennan búning til þess að bregða fæti
fyrir þau áform ungmennafélaga víða um
land að fjölmenna í litklæðum á hátíðina.
Lárus mun hafa ætlað að ef Oddur sterki
af Skaganum klæddist þessháttar fatnaði á
almannafæri myndi enginn vilja taka hann
sér til fyrirmyndar. Þetta getur vel verið rétt
þótt vandséð sé hvers vegna Lárusi var svona
uppsigað við áform ungmennafélagsmanna.
I sömu grein segir Pétur að Oddi hafi verið
komið fyrir í gæslu utanbæjar meðan hátíðin
stóð svo hann yrði ekki á vegi tiginna gesta
á götum borgarinnar. Sama hafi verið gert
við ýmsa aðra furðufugla þessa tíma. Oddi
var komið fyrir á Svartagili í Þingvallasveit
hjá Markúsi bónda og hann og Oddur fóru
fótgangandi saman til hátíðar á Þingvöllum.
Alsiða var að víkja smápeningum að Oddi
á götum Reykjavíkur og fá hann til að æpa:
Niður með kónginn og eflaust hefur það
verið ástæða þess að honum var komið úr
bænum en Oddur mun hafa sagt um fund
þeirra Kristjáns X : „Þegar konungurinn
hefur gefið manni tíu krónur þá getur maður
ekki hrópað eins og bolsévíki: Niður með
kónginn.“
MEÐ HNÍFINN í ANNARRI
OG HNEFANN í HINNI
Eftir Alþingishátíðina spásséraði Oddur iðulega
um götur Reykjavíkur í litklæðum sínum
grár fyrir járnum með trésverð, öxi og skjöld.
Oddur komst oft skemmtilega að orði og
meðal annars er höfð eftir honum þessi
þekkta bardagalýsing: „Þá kom hann á móti
mér með hnífinn í annari og hnefann í hinni.
Svo lagði hann á flótta. Ég á undan og hann
á eftir.“
Oddur var alla ævi utangarðs í samfélaginu.
Hann bjó lengi í litlum steinbæ sem hét
Höfn og stóð þar sem hús Fiskifélagsins við
Skúlagötu stendur nú en þegar steinbærinn
var rifinn byggðu vinir Odds fyrir hann lítinn
skúr inni við Klepp. Skúrinn hét Oddshöfði
og þar bjó Oddur þegar Alþýðublaðið tók
viðtal við hann 1935 og spurði meðal annars
hvað honum þætti vænst um og fyndist mest
gaman.
„Mér þykir vænst um öll lítil börn, eins þótt
þau séu óhrein og mömmurnar mega ekki
hræða börn með mér. Svo finnst mér líka
vænt um hestinn minn og hundinn. Hann
sefur í stofunni hjá mér. Ég, hundurinn og
hesturinn erum alltaf saman og mér þykir
mest gaman að vera með þeim í góðu veðri
uppi í sveit.“
HÓTAÐIAÐ GANGA AFTUR
Oddur virðist hafa haft talsverðan hug á því
að reisa sjálfum sér minnisvarða. Samkvæmt
Alþýðublaðinu frá 1927 lét hann höggva
„grafarmerki“ í klappirnar fyrir innan Lækjar-
hvamm. Þessi er áletrunin: Oddur Sigurgeirs-
son ritstjóri 1927. Letrið er mjög greinilegt,
höggvið djúpt í klöppina sem er hér með
friðlýst meðan ég lifi. En þá ég hef verið
Ólafur Magnússon (Óli Maggadon) ásamt
ungri og laglegri stúlku.
grafinn, bið ég velunnara mína og flokks-
bræður að kljúfa það stykki af klöppinni sem
letrið er á, og færa það á gröf mína. Þar fyrir
skulu koma allir mínir eftirlátnu fjármunir,
bæði í föstu og Iausu. Ef þessari beiðni minni
verður ekki sinnt mun ekki heiglum hent
að hitta mig á kvöldgöngu þeirri er ég rölti
þegar þar að kemur." Þetta verður auðvitað
ekki skilið öðruvísi en hótun um að Oddur
gangi aftur verði tilmælum hans ekki hlítt.
En það var einmitt ekki gert og klöppin er
enn á sínum stað með áletrun Odds sterka
og hægt að finna hana við endann á bílastæði
bakvið húsið númer 3 við Ármúla.
22 ský 2.tbl. 2010