Jökull - 01.01.2020, Blaðsíða 109

Hrafnhildur Hannesdóttir og fl.
gögnunum gefur það vísbending um að tiltekinn jök-
ullinn sé framhlaupsjökull. Dæmi um þetta er Sátu-
jökull norðan í Hofsjökli og Reykjarfjarðarjökull í
norðaustanverðum Drangajökli (21. mynd). Ef jökull-
inn væri ekki framhlaupsjökull ætti hann að öllu jöfnu
að hafa gengið fram á 9. áratug síðustu aldar. Nákvæm
kortlagningarvinna á jökulmótuðu landslaginu framan
Sátujökuls hefur einnig skorið úr um framhlaupseðli
jökulsins (Evans 2011).
21. mynd. Framgangur og hop valinna skriðjökla með
samfellda mæliröð frá því á upphafsárum sporðamæl-
inga. Múlajökull í Hofsjökli, Sólheimajökull í Mýr-
dalsjökli, Morsárjökull í Vatnajökli, Gljúfurárjökull
á Tröllaskaga, Reykjarfjarðarjökull í Drangajökli og
Hyrningsjökull í Snæfellsjökli. – The advance and
retreat of selected outlet glaciers with continuous
record of frontal measurements. Múlajökull in Hofs-
jökull, Sólheimajökull in Mýrdalsjökull, Morsárjök-
ull in Vatnajökull, Gljúfurárjökull on Tröllaskagi,
Reykjarfjarðarjökull in Drangajökull and Hyrnings-
jökull in Snæfellsjökull.
Lýsingar sporðamælingamanna hafa gefið skýra
mynd af framhlaupum jöklanna í mörgum tilfellum.
Þaralátursfirði 10. október 1935. Kjæri vinur,
Bestu þökk fyrir sýðast. Ég bíst við því að þér sé farið
að leiðast eftir bréfi frá mér. En ástæðan fyrir því
að ég skrifaði þér ekki fyrr var sú að þegar ég fór
þann 14. ágúst fram undir jökulsporð í Reykjarfirði,
og fór að mæla frá vörðunni sem þú hlóðst, þó voru
ekki nema 50 metrar að jökulsporðinum. Mér þótti
þettað einkennilegt svo að ég lét býða að skrifa þér,
en fór aftur framundir jökul þann 22. september en þá
var varðan komin í kaf... Það er auðséð að jökullinn
leisir afar mikið, sporðurinn er allur sundur klofin og
hrinur afar mikið úr honum ofan fyrir, sporðurinn er
afar þikkur og er að sjá eins og bjarg...
Með virðingu og vinsemd,
Guðmundur Guðjónsson,
Þaralátursfirði, Grunnavíkurhreppi, N-Ísafjarðarsýslu
Úrvinnsla og birting
Eins og sagt var í upphafi gerði Jón Eyþórsson
grein fyrir sporðamælingaverkefni sínu og samstarfs-
manna sinna í grein á vegum Vísindafélags Íslend-
inga 1931 og einnig í sænska tímaritinu Geografiska
Annaler (1935). Þá birti hann í Náttúrufræðingnum
(1934, 1942) töflu yfir jöklabreytingar og í Journal
of Glaciology birti hann mælingar áranna 1930–1947
(Jón Eyþórsson 1949). Við stofnun Jöklarannsókna-
félagsins árið 1950 og útgáfu Jökuls sama ár hef-
ur hvert hefti innihaldið skýrslu um sporðamælingar
fyrra árs. Mælinganiðurstöður eru sendar til World
Glacier Monitoring Service í Zürich í Sviss þar sem
þær hafa birst á fimm ára fresti á prenti. Nú er
hægt að nálgast íslensku mælingarnar auk jöklamæl-
inga annars staðar frá í heiminum á vefsíðu þessa al-
þjóðlega félags „https://wgms.ch/“. Í 13. árgangi Jök-
uls birti Jón Eyþórsson samantekt á mælingunum frá
upphafi. Á síðasta áratug 20. aldar var farið yfir all-
ar skýrslur um sporðamælingar og þær endurskoð-
aðar og endurmetnar þannig að sem áreiðanlegastar
upplýsingar fengjust úr gögnunum. Birtar voru tvær
greinar um það í 45. árgangi Jökuls (Oddur Sigurðs-
son, 1998; Tómas Jóhannesson og Oddur Sigurðsson,
1998). Einnig voru sporðamælingagögnin undirstað-
an að tveim greinum um jöklabreytingar og loftslag í
Annals of Glaciology (Oddur Sigurðsson og Trausti
Jónsson, 1995; Oddur Sigurðsson o.fl., 2007).
Gögn úr sporðamælingasafni félagsins hafa víða
birst í greinum og bókum. Oftast eru sporðabreyting-
ar settar fram sem stök mæligildi tengd með línu (21.
mynd). Sporðamælingarnar eru aðgengilegar á sér-
stökum sporðamælingavef félagsins sem mun á næst-
unni sameinast nýrri jöklavefsjá þar sem afkomumæl-
ingar og útlínur jökla á mismunandi tímum verða
106 JÖKULL No. 70, 2020