Heima er bezt - 01.11.2008, Blaðsíða 11

Þegar hann kom austur í heyskap slógu þau oft saman með
orfí og ljá.
A milli Láru og Guðmundar hlýtur að hafa þróast kærleikur
þessi ár sem þau bjuggu saman í Viðvík, þar sem þau giftu sig
þann 30. desember árið 1915, sjö árum eftir að foreldrar Láru
fóru frá Mjóafirði. Þá var Lára tvítug að aldri en Guðmundur
þrjátíu og þriggja ára.
I Viðvík bjuggu þau í níu ár. Þá fluttu hjónin að Mýri og
áttu heima þar frá 1917 til 1924, þangað til þau fluttu að
Hesteyri, þar sem þau bjuggu til dauðadags.
Guðmundur tók þátt í útgerð frá Hesteyri með bræðrum
sínum. Eftir að Eiríkur bróðir hans lést árið 1924 erfði hann
fasteignina á Hesteyri, hálfa jörðina og húsin. Keypti hann
hinn helminginn af jörðinni af Guðmundi Halldórssyni og
eru eigendaskiptin fest í veðbók árið 1925.
Athygli vekur að hjónin höfðu verið gift í ellefu ár áður en
þeim varbama auðið. Þann 7. desember árið 1926 eignuðust
þau andvana dreng. Var héraðslækninum kennt um andlát
barnsins, en sagt var að hann hafi komið dauðadrukkinn
í vitjun. Dóttir þeirra Anna Marta fæddist þremur árum
seinna, 29. september 1929.
Móðir Önnu átti ekki sjö dagana sæla þegar hún var að
alast upp. Lára þekkti fátæktina vel sem barn sem farið
hafði „á sveitina“. Anna segir hér frá foreldrum sínum og
uppvexti móður sinnar:
„Pabbi var fæddur hér að Hesteyri og búsettur þar alla ævi.
Hann vann talsvert að hvalsstörfum í fírðinum þegar hann
var ungur maður. Mamma var fædd að Einkofa á Eyrarbakka.
Foreldrar mömmu vissu að hverju stefndi þegar hún var að
koma í heiminn. Festu þau húsnæði á Eyrarbakka til kaups
og söfnuðu saman fátæklegum eigum sínum í íbúðarhúsinu
sem þau leigðu og ætluðu þaðan eins fljótt og þau gátu. Nú
yrði gaman, þau yrðu sjálfstæð, það var dásamleg tilfinning.
Móðuramma mín og -afí vom í lausamennsku yfír sumarið til
að innvinna sér svolítið til að byrja búskapinn með. Það var
erfítt. Þó að þau ynnu hjá frændfólki sínu þá var krónan nærri
Ijársjóður og lá ekki á lausu. Tilhlökkunin var mikil; með
haustinu yrðu þau sjálfra sín. Síðan gerðist það að maðurinn
sem seldi ömmu og afa húsið, brúkaði svik við þau. Hann
seldi þeim húsið háu verði og keypti sér síðan farmiða til
Ameríku. Hann hafði veðsett húsið áður en hann fór.
Áður en amma og afí fluttu inn kviknaði í húsinu. Sumir
segja að kveikt hafí verið í því með vilja. Og þá áttu þau
ekkert, voru orðin algerir öreigar, húsnæðislaus og bam að
koma í heiminn. í þessar aðstæður fæddist mamma, þegar
fíölskyldan var nánast á götunni. Nágrannakona ömmu og
afa kom með púða undir höfuðið á nýfædda barninu. Það
voru einu þægindin sem þau höfðu.
Svo var baslað verr en fyrr, því þau áttu ekkert nema sjálf
sig. Þau þræluðu til að reyna að eiga eitthvað fyrir sárustu
nauðþurftum. Til húsa voru þau hjá frændfólki.
Amma sinnti inniverkum en afí sótti sjó frá Þorlákshöfn.
Amma og afi eignuðust soninn Guðmund að ári. Þegar
hann var um tveggja ára aldurinn fór hann „á sveitina“ og
mamma fór með foreldrum sínum í nýja vist. Það var ekki
talið hægt að hafa neitt út úr vinnufólki sem var með tvö
börn og því urðu þau að taka ákvörðun um að koma öðru
barninu fyrir á sveitina. Guðmundur litli varð að fara, því
ekki var hægt að láta hann vinna neitt. Þetta var hræðileg
ákvörðun að taka.
Bróður mömmu var komið fyrir á heimili hjá ókunnugum
þar sem hann grét stöðugt og séð var fram á hann yrði
brjálaður. Þá varð mamma að fara í stað Guðmundar; hún
fann sig skylduga að taka við sæti hans sem hálfgerður
niðursetningur á ókunnugu heimili, þó ógurlega væri það
skelfílegt. Mamma mundi alltaf litla kútinn sem brölti hvað
hann gat á þúfunum þegar hann kom á móti þeim. Hún var
ætíð hálf klökk þegar hún sagði frá þessu.
Þama tóku við erfíðir tímar í lífí mömmu. Amma og afí
heimsóttu mömmu alltaf þegar þau gátu komið því við. Að
skilnaði hafði mömmu verið færðir nýir skór. Þegar amma
kom næst í heimsókn var mamma uppi í rúmi því skómir
hennar höfðu verið teknir handa smalanum á bænum. Það
þótti ömmu sárt en dáðist að stillingu mömmu. Amma kvartaði
við oddvitann, sem var einnig prestur, og var mömmu þá
komið íyrir á Árbæ í Ölfusi. Þar dvaldi hún í tvö ár við
fremur gott atlæti. Á Árbæ naut mamma sín og þótti mjög
fíárglögg, svo mjög að bóndinn þar sagðist aldrei hafa sleppt
henni hefði hann haldið áfram að búa. En hjónin á bænum
brugðu búi og við það varð mamma að halda áfram ferð
sinni í næstu vist.
Þá lá leið mömmu með þrjá til reiðar suður til Reykjavíkur.
Mamma var mikið á hestum þegar hún dvaldi á Árbæ. Hún
sagði mér til dæmis frá hestinum Brúnskjóna sem hún hefði
alltaf mátt fara á þegar hún var þar, því hann var svo þægur.
Hún gat farið yfír makkann á honum og ýtt sér aftan eftir
faxinu, svo reisti hann hausinn og þá var hún komin á bak,
hún var ansi dugleg hestamanneskja.
Nú líða einhver ár, eitt eða tvö ár að líkindum, og fór mamma
þá með skipi til Austfíarða, í Mjóafíörðinn, þar sem amma
tók á móti henni. Nú var fíölskyldan loks sameinuð.
Þegar foreldrar móður minnar komu til Mjóafíarðar áttu
þau sig í fyrsta skipti sjálf, voru vinnuhjú og fengu alvöru
laun í fyrsta sinn á ævinni. Kaupið var 2,50 kr. á dag, þá
var nú eitthvað hægt að vinna sér inn peninga. Þvílík dýrð.
Þau gátu nú glatt börnin sín með ýmsu móti. Eg hef lesið
höfuðbók Eiríks G. Isfelds, bróður pabba míns, og liggur
mér við að gráta af hrifningu yfír því hvað amma og afí
náðu af litlum efnum að kaupa til að gleðja bömin sín. Það
var kærleikur, sem flutti fíöll, sem hafði á ný sameinað litlu
fíölskylduna.
Nú voru þau öll í Holti en mamma átti að gæta Dómalds
Ásmundssonar, bams Guðrúnar Hannesdóttur og Ásmundar
Þorsteinssonar, að Reykjum í Mjóafírði. Frá Holti var haldið
inn að Sléttu, þar sem fíölskyldan bjó um tíma. Þar var
ánægjustund. Þar höfðu þau eldavél og gátu bakað lummur
við mestu lukku. Afí reri úti í þorpi, var oft mikil ferð á
Heima er bezt 491