Heima er bezt - 01.08.2009, Page 32

Jóannes
Patursson
vexti, en þrekinn, drykkjumaður og hœgur,
allvel gáfaður, og gerði ekkert, en Guðrún
kona hans gerði allt og vann fyrir búinu; börn
þeirra voru Sigríður, sem átti Eirík Magnússon
og fór til Englands; Soffia, sem átti Sigurð
Gunnarsson prest og varðjyrirtaks kona eins
og bóndinn; Einar féll i drykkjuskap og fór
til Ameríku og dó þar. Sigríður var þáfyrir
þeim öllum, fjörug og vel gáfuð, lék mœta vel
á gítar og söng vel. “
Þess má geta, að hér láist Gröndal að
nefna eina dóttur Einars hattara, Maríu, en
hún bjó einmitt í Vinaminni um sama leyti
og kvennaskólinn starfaði þar, samkvæmt
sóknarmannatali Reykjavíkursóknar 31.
desember 1891.
Einnig kemur fram í Dægradvöl Gröndals,
að á æskuámm Sigríðar, var Brekkubær einn
helsti samkomustaður reykvískra ungmenna.
Meðal annars var þar sýndur gamanleikurinn Pat eftir
Thomas Overskou, sem Benedikt Gröndal hafði þýtt í
félagi við nokkra aðra, sem nú er ekki vitað hverjir vom.
Og það var enginn annar en Jón Guðmundsson ritstjóri
Þjóðólfs, sem stóð fyrir leiknum, eins og Gröndal orðarþað
og á þá væntanlega við, að hann hafi annast leikstjómina.
Sjálfúr fór Gröndal með hlutverk í leiknum.
Þá er þess að geta, að Benedikt Gröndal orti kvæði eitt
mikið til Sigríðar, sem kallað hefúr verið „Tólf álna kvæðið“,
enda ort á tólf álna pappírslengju, sem fest var á léreft. Til
gamans má geta þess, að dönsk alin var á þessum tíma 62,7
cm. Það þýðir, að stranginn sem Gröndal orti á kvæðið til
Sigríðar, hefúr verið rúmlega sjö og hálfúr metri að lengd.
Um þetta segir hann í Dægradvöl:
„Eg orti þá „tólf álna kvœðið “ til Sigríðar, þaö gerði ég
hjá maddömu Helgasen og ritaði þaó á gular pappírslengjur,
sem ég límdi á léreft, og leiðrétti ekkert hjá mér, svo gerði ég
ogfleirifœðingardagskvœði til Sigríðar, því ég hafði hana til
að yrkja um, þó ég ekkert vœri hrifinn af henni til ástar, en
hún var svo Jjömg og lífleg, að hún var förfiskur okkar allra,
sem þekktum hana. “
Af ffamansögðu má ljóst vera, að enda þótt óregla föðurins
hafi sett mark sitt á uppvaxtarár Sigríðar Einarsdóttur í
Brekkubæ, þá ríkti oftar gleði en sút í þessu lágreista koti.
En þetta var nú líka löngu fyrir þá tíma, er íslendingar tóku að
slá máli á lífshamingju sína og nota til þess metrakerfíð.
Reyndar varð Sigríður úr Brekkubæ fleirum að yrkisefni
en Benedikt Gröndal. Þannig er þekktur um hana húsgangur,
sem byrjar svo:
Sigríóur dóttir hjóna
í Brekkubæ,
sú kann að gera skóna
ha-hæ, ha-hæ,
eintómar rosabullur,
ha-hœ, ha-hæ.
Alltaf er Gvendur fullur
í Brekkubœ.
Var húsgangur þessi lengi sunginn,
fólki til gamans á mannamótum og er
jafnvel enn.
Eins og fram kemur í því sem að framan
er tínt úr Dægradvöl Gröndals, giftist
Sigríður í Brekkubæ Eiríki Magnússyni,
síðar magister og bókaverði í Cambridge.
Gengu þau í það heilaga árið 1857. Var
brúðguminn þá tæpra hálf þrítugur,
fæddur 1833 en brúðurin tveimur árum
eldri. Fæddust þeim hjónum tvö böm
en bæði komu þau andvana í þennan
heim. Hefúr það sjálfsagt orðið til
þess, að minningu þeirra hefur síður
verið haldið á lofti en verið hefði,
ef þeim hefði auðnast að eignast
afkomendur. Það hefúr margur
lifað sjálfan sig á kynsældinni
einni saman.
Kvennaskólinn í
Vinaminni
Sigríður var mikill dugnaðarforkur.
Til marks um það má nefna, að hún lét
rífa Brekkubæ og reisti þess í stað húsið
Vinaminni, þar á spildunni. Stendur það
enn og er hið reisulegasta. Segir meira af þeirri ffamkvæmd
í Isafoldargrein Sigríðar, síðar í þessum þætti.
1 Vinaminni stofnaði Sigríður kvennaskóla árið 1891. Að
vísu var slíkur skóli fyrir í Reykjavík, sá sami og enn starfar,
þótt piltar hafi nú sest þar á bekk með ungmeyjum. Auk þess
var á árunum 1877til 1896 rekinn kvennaskóli á Lauglandi
í Eyjafírði. En það er önnur saga.
Sigríði þótti of mikill yfírstéttarbragur á Kvennaskólanum í
Reykjavík. Vildi hún því stofna skóla í bænum, þar sem sinnt
væri frekar hagnýtum þörfúm kvenna, ekki síst til sveita.
Á námsskrá skólans voru íslenska, enska, danska, landaffæði,
saga, reikningur, skrift, fatasaumur „slöjd“ og söngur, sem þó
virðist ekki hafa verið kenndur. Þá var og gert ráð fyrir kennslu
í baldýringu, skatteringu, flossaum og kúnstbróderingu.
Ekki átti skóli Sigríðar langa lífdaga í vændum, því hann
starfaði aðeins einn vetur, það er að segja, veturinn 1891 til
1892.1 ævisögu Eiríks Magnússonar eftir dr. Stefán Einarsson,
er skólastýran sögð vera Þómnn Bjömsdóttir frá Brekkuborg
í Breiðdal. Rétt er að konan var frá Brekkubæ í Breiðdal, en
eins og kemur fram í sóknarmannatali Reykjavíkursóknar 31.
desember 1891, hét hún ekki Þórunn, heldur Þóra Bjömsdóttir.
Er hún þar sögð skólaforstöðukona, 37 ára að aldri. Um hana
er mér fátt kunnugt. Hún mun hafa verið fædd 15. nóvember
Benedikt Gröndal.
320 Heima er bezt