Heima er bezt - 01.08.2009, Page 35

Höfundur þessi hlýtur að vera skáld, en
skáldskapur hans er grautarkendur.
Höfundur þessi byrjar líkt og
kvenmentavinurinn - um kvennaskólann sem
haldinn hafi verið í Vinaminni - 1 ár~ um
samskotin, sem ég hefi fengiö á Englandi, í
Svíþjóð, og víðar, til að reysa skólahús þetta
fyrir o. s. frv. En nú hleypur höfundur frá
hinni alvarlegu hlið sögunnar, þar sem ég
á að hafa dregið undir migfé, sem Islandi
hafi verið gefið -það er með öðnim orðum
- að ég hafi „ stolið fé þessu úr sjálfs hendi, “
- ogfer nú að gjöra „gamansögu” til að
skemta lesendum Isafoldar - segir, að þegar
ég hafi heyrt landskjálfta sögurnar héðan (ég
var þá í Ameríku), hafi mér þegar „flogið
í hug “ (þó það vœri nú, að slíkur vitringur
viti hvað menn hugsa, þó aldrei láti þeir
það í Ijósi), að nú kynni „ Vinaminni “ að
vera „ hrunið “ - (þetta litla) hafi síðan óðar
brugðið að safna á nýjan leik í skólasjóð
(málið og réttritun er höfmdar en ekki mín),
með jyrirlestrum ífaldbúningnum íslenzka
og með því að bjóða til „sölu kvenskartið og ættargripina
dýrmœtu “ o. s.frv.
Lýsing mín á Islandi, segir höfundur sé sama og í fýrri daga
- eymdarhag kvenþjóðarinnar íslenzku, að því er uppeldi og
mentun snertir. „Hinn uppvaxandi karlmannalýður hafi Ijómandi
góðan latínuskóla í Reykjavík með frœgum kennurum. Þar læri
sveinarnir Cœsar ogAusturför Kyrosar utanbókar, þegarþeir
hafi ekkert annað að gera á hinum löngu vetrarkvöldum, fari
síðan til Kaupmannahafnar (litur út eins ogþeirfari rétt eitthvert
vetrarkvöldið, þegar þeir eru búnir með lexíurnar sínar), og
þar standi þeim enginn á sporði í lærdómi “, o. s. frv.
Sárt er nú að verða að játa upp á sig að hafa ómögulega getað
sagtfrá hvað sveinarnir lœrðu, sökum fáfrœði og mentunarleysis
-því ég kann ekki latínu, og þvi síður grísku.
Ekki gat ég heldur hafa sagt, að allir Islendingar, sem fœru
til Hafnar, væru svona lœrðir, þar sem ég þekki fleiri landa,
sem ekki hafa tekið próf. En ég sagði,, margir “ -
Enn gjörði églslandi og íslenzka karlmannslýðnum nokkurn
„ ósóma “ með því, að þeir hefðu Ijómandi góðan latínuskóla
með firægum kennurum?
Varþað ekki satt? Eða hafði þessi „ vitringur “ aldrei heyrt
getið um rektor Sveinbjörn Egilsson, Jón Þorkelsson, Björn
Gunnlaugsson og margafleiri merka kennara.
Satt er það, sem hann segir ég hafi sagt um mismuninn
á mentun kvenna og karla. Eg tók fram, t. d. fátœka presta
eða bœndur upp til sveita, sem œttu syni og dœtur. Þeir gœtu
með mjög litlum kostnaði sent syni sína suður í Reykjavík í
latínuskólann, þar sem þeir fengju hus, hita, Ijós og kenslu
ókeypis. Einnig ölmusu - annað er ekki fýrsta árið, sem nóg
| vœri jýrirfœði, að minnsta kosti. En dœtur
f þeirra hlytu aðfara alls þessa á mis, ef
j feðurþeirra gœtu ekki borgað með þeim, því
jt engin slíkstofnun væri hér jýrir kvenfólk.
■„ Þó stúlkur nú á seinni árum gœtu notið
■ kenslu í skólanum ókeypis með piltum, þá
hafa þær ekki hin hlunnindin, sem piltar
; hafa, nema Ijós og hita í tímum. “
Hér lýkur þeim hluta Isafoldargreinar
Sigríðar Einarsdóttur, sem birtist í blaðinu
þann 22. janúar árið 1910. Síðari hlutinn
birtist svo í Isafold 2. febrúar, sama ár undir
: sömu fyrirsögninni og sá fyrri, þ. e. „Betra
seint en aldrei“ og hljóðar svo:
„Satt erþað, sem égsagði, að til sveita
‘ hafi „ móðirin “ verið aðalbarnakennarinn.
■ - „The general Schoolmistress of the
:S land. “ - og þess vegna œtti hún að vera
í betur búin undir það starf en hún hafði
vanalega verið. Voru það ekki vanalega
mœðurnar, sem kendu börnum til sveita
að stafa, lesa og kverið? Allir Islendingar,
sem komnir eru á sextugs aldur, vita að í þá daga voru ekki
barnaskólar upp til sveita ogþarf ekki að fara langt til baka.
En hitt sagði ég ekki að „þegar stúlkur vœru orðnar konur
og mœður, œttu þœr að veita œskulýðnum alla hans mentun “
- það hefði verið bein mótsögn við það, sem ég var búin að
segja um mentun karlmannalýðsins.
Þá er höfundi þessum heldur skemt, er hann kemur að
„saumaskapnum“, sem hann segir, að hafl verið „fyrsta og
helsta kenslugreinin í skólanum“ (hér í Vinaminni). Ekki sé
það af því, að landið sé svo nærri heimskautinu, að „nemendur
í skólanum“ hafi þarfnast meiri fatnaðar (þetta er nú eitthvað
,,grautarkent“), heldur af því (hefí ég sagt) að þar eru engir
skraddarar til, hefír aldrei sést skraddari þar í manna minnum
utan „höfuðstaðarins Reykjavík".
„Kvenfólkið verði því að sanna bœði uppá sig og karlmennina
- mér vitanlega höfðu karlmenn aldrei sannað uppá kvenfólk
- hér á landi - aldrei verið skraddarar upp til sveita, heldur
hafi kvenfólkið sniðið og saumað öll karlmannajot - ekki að
tala um sín eigin. - Ekki voru hér í Reykjavík í mínu ungdæmi
nema tveir skraddarar, Hansen og Gruntvig - og ekki samtíða
nema nokkur ár. Sjaldan saumuðu þeir fýrir Islendinga, heldur
mestmegnis jýrir kaupmenn og aðra útlendinga; venjulega var
þeim ekki ojþyngt með vinnu. - Hér voru ágætar saumakonur,
er saumuðu karlmannaföt, t. d. madama Helgason og Guðný
dóttir hennar, sem báðar voru mestu snillingar. Til þeirra voru
margar stúlkur úr sveitinni sendar til kenslu. Það var helsta
- og álitin góð mentun jýrir presta-og bændadætur, að senda
þær þangað. Það er hér einn maður í bænum á mínum aldri,
Geir kaupmaður Zoega, sem getur borið mér vitni íþessu, því
hann var borinn og bamfœddur í nœsta húsi við þær mœðgur
ogþar barnkunnugur, eins og ég. - Fleiri ágætar saumakonur
Heima er bezt 323