Heima er bezt - 01.08.2009, Síða 36

voru hér í bœnum, sem líka tóku sveitastúlkur til kenslu og er
mér óhætt að segja, að allar þessar saumakonur áttu miklu
annríkara en „skraddarinn. “ Þœrþóttu sauma betur, ódýrar
og sparsamari með efnið.
Ncesta „gamansaga“þessa „so-sem“þjóðvinar er, að „skólinn
haft staðið á lóðarbletti sem sé barnrjóður (mjög skáldlegt)
frúarinnar sjálfrar “. — (tvö þankastrik - en sú viðhöfn!) Eg
er nú ekki alveg „áþví hreina" — eins og danskurinn kemst
að orði í sínu máli, hvortþetta á að vera húsinu eða „frúnni
sjálfri“ til heiðurs - eða þess gagnstæða? En ratast hefur
honum satt á munn þarna - hver skyldi trúa? „ Vinaminni"
stendur einmitt á sama bletti og Brekkubær stóð þar sem ég
var fædd og uppalin. Foreldrar mínir höfðu keypt lóð þessa
og gamlan bæ, sem þau rifu og bygðu upp, og skammast ég
mín ekki fyrir að segja eins og var, að þar hefði okkar „ old
cottage “ staðið.
Foreldrar mínir höfðu skilvíslega borgað fyrir bœ þenna
og lóð, og var það því eign þeirra. Hvort spjátrungur þessi,
er skrifar, hefir verið jafn ráðvandur í viðskiptum við sína
skiftavini veit ég ekki - hann um það.
Þó tekur ekki útyfir fyr en „ varmenni “þetta fer að gera gys
af eymdfólks á Islandi, eftir öskufallið 1875 og svo hafisinn
1881 - „að fólk hafi ekki þolað við fyrir kulda í júlímánuði “
-það voru sem sé (segir hann) árin, sem ekkert sumar hafi
verið og aldrei hafi séð sól - veturnir hafi verið 3 -1882-1883
og þá hafi það verið sem konurnar hafi fargað menjagripum
œttarinnar, er varðveittir hefðu verið öldum saman, “ o. s.frv.
Hann segir að ég hafi meðferðis „safn affornum armbaugum “ -
þar skjátlast „ vitring" þessum-því ég hefi ekki haft einn einasta
fornan armbaug. Mikið og margt var mér sent hallœrisárin
héðan heimanað, af „gömlu kvensilfri “ - sem ég var beðin að
selja á Englandi - einmitt af því, að neyðin knúði konurnar,
sem áttu, til að selja þessa „ menjagripi “ eins og þær sjálfar
kölluðu beltin sín og annað, sem þær seldu, og sé ég enga
ástœðu til að rengja sögu þeirra. -
Egkeypti œtið sjálfþað, sem éggat, og efnin leyfðu, afþví
mér þótti leitt, að láta það fara út úr landinu, og œtlaði ég
Forngripasafninu það, sem einkennilegt var og það ekki átti.
Þegar ég ekki hafði peninga til að senda eigandanum strax
um hœl, fór ég með silfrið til „ South Kensington Museum “ í
London og var það oftast keypt þar, ef þar var ekki neitt til -
alveg eins. Stundum seldi ég það „privat “fólki - og kunningjum
okkar, sem ég vissi, að kunnu að meta þessa fallegu fornu
smíðisgripi. - Oft gat ég selt það Jýrir talsvert meira, en sett
hafði verið upp á það, því ég áleit verðið altoflágt, sem nefnt
var. (Eg þori ekki annað en stinga því að „ mannvin “ þessum,
að ég sendi eiganda ætíð óskertþað sem égfékkfyrir munina,
og sömu reglu fylgdi ég þegar ég keypti muni þeirra sjálf að
borga hærra verð.)
Sumurin, sem ég var á ferð hér heima, um og eftir þessi
bágu ár, komu mjög margir, sem bágstaddir voru með gamalt
silfur til að bjóða mér og biðja mig að kaupa og keypti ég
það, sem efni mín leyfðu og oft meira-því viljinn til að hjálpa
þeim bar stundum budduna ofurliði. - Það sem ég ekki gat
keypt, bað það mig vanalega, að taka með mér og selja í
Englandi, því hér gæti það einungis fengið brotasilfurs verð
hjá smiðunum.
Mikið á ég enn af„ menjagripum “ þessum, sem ég hefyndi
af að skoða og sýna þeim sem meta fallegt verk. Eg ætlaði
að selja það „ Metropolitan Museum “ í New York eins og
höfundur segir og hefi gjört. - En þegar ég kom einn dag
í Museumið með 2 vinkonur mínar sem ætluðu að skoða
það, segir forstöðumaður mér, að þar hafi komið íslenzkur
„ Missionair ", sem hafi komið frá lslandi og átt að „vara
forstöðunefndina við að kaupa þetta af mér, þvíþetta vœri ónýtt
rusl -flest hreint ekki íslenzt og einskis virði. “ Einnig kvaðst
hann geta útvegað þeim nóg af miklu betri munumfyrir lítið
verð og það œtluðu þeir að þiggja. Eg spurði um nafn hans -
þessa heiðursmanns - en það vissi enginn því hann hafði ekki
viljað láta najhs síns getið, en kvaðst mundu skrifa - heldur
en höfundur greinarinnar í Isafold - það skyldi nú ekki vera
sami maður? „ Missionair “ verkið er líkt.
„ Menjagripi “ þessa œtlaði ég að selja til þess að koma upp
kvennaskóla í „ Vinaminni “-þetta var hugmyndin, sem œtíð
vaktifyrir mér og ég var að reyna að berjastfyrir. En ofsóknir
landa míns - og sárnar mér að þwfa að segja það — eyðilögðu
fyrirætlun mína. Þeireru enn lifandi - sumir, sem beztgengu
fram íþví og vita bezt sinn göfuga tilgang.
Eg vil nú skjóta máli mínu til þjóðarinnar - einkum
kvenþjóðarinnar. - Var það nokkuð rangt eða illa hugsað, að
nota kvenskart þetta, ef mögulegt yrði, til að hjálpa fátækum
stúlkum - einkum sveitastúlkum - til menunar? Kaupstaðastúlkur,
einkum í Reykjavík, eiga betri kost á að menta sig, og hafa
ætíð átt, heldur en sveitastúlkur, þó bezt væri að geta hlynt
að báðum.
Efmér endist aldur til, mun ég seinna meir gera athugasemdir
við ýms atriði í „grautarskáldskap “ höfundar greinar þessarar
- „ nafnlausu “ -1. d. um sumarheimsferðir mínar á hverju ári
- að ég hafi átt heima á Suður-Frakklandi, meðan maðurinn
minn hafi verið að Ijúka við að endurskoða biblíuþýðinguna
íslenzku, um tign höfðingjanna, sem ég segi að skólinn hafi átt
að o. s. frv. - Eg átti sem sé aldrei heima á Suður-Frakklandi
nemaþegar maðurinn minn áttiþar heima! - Hann endurskoðaði
ekki biblíuþýðinguna íslenzku.
Höfðingjarnir, sem hann telur upp að skólinn ætti að, voru
„ Patrons “fyrir „ Home Industrees “ -þaó erfyrir þjóðvinnuna
okkar og ull- „ ullarvinnuna “ sem Islandfékk öll helstu verðlaun
fyrir-þó þjóðin, líklega hafi hvorki séð þau né heyrt.
Þá er um „jarðskjálfta “ söguna, að ég hafi hugsað, að
Vinaminni væri líklega hrunið fyrst landskjálftar vœru í
Arnessýsluni. - Nei, þó ég hvorki kunni latínu eða grísku, þá
324 Heima er bezt