Læknaneminn - 01.04.2007, Side 23

taugafrumna.4 Krufningar hafa leitt í Ijós fækkun
taugafrumna í hippocampus hjá mönnum í kjölfar síflogs
og MRI rannsóknir hafa einnig bent til þess sama.5
Langvarandi minnisskerðing, sem stundum sést eftir síflog,
gæti skýrst af frumudauða í hippocampus, en ekki er vitað
í hvaða mæli þessi frumdauði gerist hjá mönnum eða
hversu langt eða alvarlegt flog þarf til.
Faraldsfræði
Þýðisrannsóknir (population based studies) eru
nauðsynlegar til að gefa ábyggilegar upplýsingar um
nýgengi sjúkdóma og hlutfallslega tíðni hinna ýmsu
einkennandi þátta. Þýðisrannsóknir á síflogi (status
epilepticus) eru mjög fáar og hér eru þrjár þeirra nefndar
stuttlega.
1) í rannsókn frá Rochester MN í Bandaríkjunum7 reyndist
nýgengi síflogs vera 18.3 per 100.000 á ári á 20 ára tímabili
(1965-84). Staðflog sáust hjá 55%. í 20% tilfella fannst
ekki skýring á flogunum, enda CT ekki til á fyrsta helmingi
tímabilsins.
2) Nýgengi síflogs í Marburg í Þýskaland8 var áætlað 17,1
per 100.000 í framsýnni (prospective) rannsókn. Staðflog
sáust hjá 76%. í 9% tilfella fannst ekki skýring á
flogunum.
3) Nýgengi síflogs í framsýnni rannsókn frá Richmont VA
í Bandaríkjunun9 var 41 per 100.000 á ári. Merki um
staðflog sáust í heilariti 69% fullorðinna (64% barna). í
5% tilfella fannst ekki skýring á flogunum. Talið var að
þessi háa tíðni í Richmont skýrðist af miklum fjölda litaðra
íbúa á svæðinu og tíðnin hjá hvítum var svipuð og í
rannsókninni frá Rochester MN.
Þessar rannsóknir benda þannig til að algengast sé að
síflog tengist flogaveiki af þekktri orsök. í þýðisrannsókn
frá íslandi10 á nýgreindum flogum kom í Ijós að 40%
einstaklinga voru með staðflog og skýring fannst ekki á
flogunum í 67% tilvika. Þessar íslensku niðurstöður eru
sambærilegar við það sem fundist hefur í mörgum öðrum
rannsóknum á Vesturlöndum. Þannig virðist síflog sjást
fyrst og fremst hjá þeim sem hafa vefrænan skaða í
heilanum af einhverju tagi (æxli, blæðingu, æðaflækju, ör
eftir áverka, hrörnunarsjúkdóm o.s.frv.). Ekki eru til
íslenskar rannsóknir á tíðni síflogs, en miðað við erlendar
rannsóknir má ætla að hér á landi sjáist árlega um 50
einstaklingar með síflog.
Orsakir
Munur er á orsökum hjá börnum og fullorðnum. Hiti og
sýkingar eru algengustu undirliggjandi orsakirnar hjá
börnum.9 Hér á eftir verður stuttlega greint frá helstu
áhættuþáttum fyrir síflogi hjá fullorðnum og þeim skipt í
þrjá flokka til hægðarauka.
a) Flogaveikur einstaklingur sem hefur hætt að
taka lyfin.
Þetta er algengasta ástæðan hjá fullorðnum og skýrir
u.þ.b. þriðjung tilfella af síflogum. Sjaldnast er hægt að fá
blóðþéttni mælda á meðan á bráðameðferð stendur og
þessar upplýsingar fást fremur við sögutöku. Þessir
einstaklingar falla einnig undir liði b) eða c).
b) Vefrænn sjúkdómur í heila og metabólískar
truflanir.
í 20% tilfella er ástæðan talin ör á heilanum vegna
heilaæðasjúkdóma, æxla eða slysa. í 10% er ástæðan
súrefnisskortur í heila. Metabólískar truflanir (blóðsykur,
saltbrenglanir, nýrnabilun o.fl.) (10%), áfengis eða
lyfjafráhvarf (10%), sýkingar í heila (10%) og ýmsar
orsakir (10%).9'n
c) Engin finnanleg orsök.
Þetta er sjaldgæfast eins og áður segir, þótt það sé
algengast hjá flogaveikum yfirleitt.
Einkenni síflogs
Síflogum (status epiiepticus) er skipt í tvo megin flokka
eftir einkennum:
#1 Grandmalsíflog. Fyrst meðvitundarleysi og tónískur
samdráttur í vöðvum útlima, andlits og bols. Einkennin eru
oftast svipuð beggja vegna en geta byrjað sem staðbundnir
kippir í annarri hlið líkamans. Sjúklingurinn rekur upp
mikið óp ("epileptic cry") þegar loftið þrýstist út úr
brjóstkassanum í tóníska fasanum og þá sést einnig iðulega
tungubit og þvagmissir. Samdrættir í brjóstholsvöðvum
stöðva öndun. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir að
tungan lokar ekki öndunarveginum og því á alls ekki að
stinga einhverju upp í sjúkling til að reyna að opna
öndunarveginn. Þegarvöðvasamdrátturinn byrjarað linast,
sjást kippir í vöðvum.
Mikilvægt er að greina síflog frá svokölluðu functional
síflogi, en functional flog (geðræn flog, psychogenic eða
non-epileptic seizures) er klínískt fyrirbrigði sem líkist oft
flogum en á ekkert skylt við flogaveiki. Algengt er að
functional flog séu ranglega greind og meðhöndluð sem
flog. Þau geta birst sem langvarandi meðvitundarskerðing
með kippum í útlimum. Ef þetta er ranglega greint og
meðhöndlað sem grand mal síflog þá hætta kippirninir ekki
fyrr en sjúklingurinn er kominn í coma vegna lyfjanna, og
mörg dæmi má sjá í læknisfræðitímaritum um að slíkir
sjúklingar hafi verið ranglega innlagðir og meðhöndlaðir á
gjörgæsludeild.
Greining sífloga er oftast auðveld en getur þó í sumum
tilfellum verið afar erfið, jafnvel fyrir reynda taugalækna.
Einkenni functional floga eru margbreytileg og nauðsynlegt
er að kunna skil á dæmigerðum einkennum, svo sem að
þau standa oft lengi og hreyfingar eru gjarnan dæmigerðar
(kastar höfðinu sitt á hvað, spennir allan líkamann í
ophistotonus stellingu, hreyfir útlimi sitt á hvað, grætur á
meðan á kastinu stendur). Ekki má líta á functional flog
sem uppgerð, en fremursem hugbrigðaröskun (conversion
disorder) og því er alltaf mælt með að leita aðstoðar
Læknaneminn 2007 23