Læknaneminn - 01.04.2007, Page 46

og nánast ómögulegt er að snúa við ferlinu. Leiðir þetta að
lokum til dauða einstaklingsins.
Þrátt fyrir að reynt sé í útskýringartilgangi að flokka ferli
losts niður í nokkur skref þá er Ijóst að skilin á milli skrefa
eru mjög óljós og einstaklingur getur verið að færast fram
og til baka í ferlinu eftir því hvernig líkaminn bregðst við og
hvort utanaðkomandi aðstoð kemurtil.
Rannsóknir á losti og sérstaklega á septísku losti hafa
sýnt fram á mikilvægi þess að bregðast mjög hratt við ef
einkenni um lost eru komin fram. Ástæðan fyrir þessu er
að dánartíðni af völdum losts er mjög há og eykst hratt
eftir því hversu lengi einkenni losts hafa staðið yfir. Því
hefur verið lögð mjög mikil áhersla á snögga greiningu og
meðferð og í því sambandi verið talað um hinn "gullna
klukkutíma". Er þar markmiðið að full meðferð sé hafin
innan 4-6 klukkustunda eftir að einkenni um lost koma
fram. Með því móti megi lækka dánartíðni um að meðaltali
25% ef allar tegundir losts eru skoðaðar.
Því er mikilvægt í upphafi að vera með skilgreiningarnar
á losti á hreinu. Eins og áður hefur komið fram er erfitt að
skilgreina lost þar sem grunnástand einstaklinga er mjög
mismunandi. Þannig útilokar ekki eðliiegur púls greiningu
losts frekar en eðlilegur blóðþrýstingur. Orsökin fyrir þessu
er að grunnástand einstaklingsins getur verið allt annað,
t.d. einstaklingur með mjög háan blóðþrýsting að staðaldri
sem er ekki eðlislægt að vera með efri mörk blóðþrýstings
í kringum 100. Því þarf að fara fram heildarmat á einkennum
einstaklingsins og lífsmörkum. Hins vegar verður lost aldrei
greint nema að það sé haft í huga í upphafsgreiningu.
Fyrstu almennu einkennin eru þó oft:
þreyting á meðvitundarstigi
lækkaður blóðþrýstingur
hækkaður púls
hröð öndun
almennt skert starfsemi hjartans
minnkaður þvagútskilnaður
Til eru ýmsar skilgreiningar varðandi þessi einkenni og
er eftirfarandi skilgreining tekin úr biblíu bráðalækninga,
„Rosen's: Emergency medicine":
Hjartsláttur > 100 slög/mínútu
Öndunartíðni > 22x/mínútu eða pC02 > 32 mmHg
Systólískur blóðþrýstingur < 90 mmHg
Þvagútskiinaður < 0,5 ml/kg/klukkustund
Laktat > 4 mM
Slagaæðabasaskortur > 5 mEq/L
Þessi skilgreining er sett fram óháð undirliggjandi orsök
og getur því verið góð til að styðjast við í upphafsgreiningu
þar sem orsök er jafnvel óþekkt.
Mikil vinna hefur verið lögð í að reyna að skilgreina og
flokka orsakir losts. Árið 1972 komu Hinshaw og Cox fram
með flokkun sem er grunnurinn að þeirri flokkun sem
notuð er í dag. Þeirra hugmynd var að flokka lost eftir
undirliggjandi orsök í 4 mismunandi flokka. Fimmta
flokknum var svo bætt við fyrir nokkrum árum.
Samkvæmt þessari flokkun Hinshaw og Cox eru lost
flokkuð í eftirfarandi flokka:
Rúmmálsminnkunarlost (Hypovolemisk lost)
Hjartabilunarlost (Cardiogenisk lost)
Blóðflæðishindrunarlost (Obstructive lost)
Æðavíkkunarlost (Distributive lost)
Fimmti flokkurinn sem kom inn seinna er
Ofnæmislost (Endocrine lost)
Rúmmálsminnkunarlost eða hypovolemiskt lost er
algengasta tegund losts og getur blandast inn í aðra flokka
losts. Rúmmálsminnkunarlost er tilkomið vegna vökvataps
þarsem minnkun verðurá vökvamagni í æðakerfi líkamans.
Þetta getur komið til við einfalt blóðtap eins og við miklar
blæðingar í kjölfar slysa eða við tap á söltum og vökva við
alvarlegan bruna. Einkenni eru í beinu sambandi við
vökvatapið og hefur alvarleiki þess verið flokkaður í 4
flokka (sjá töflu).
Skilmerki Flokkur I Flokkur II Flokkur III Flokkur IV
Blóðtap (mL) upp að 750 750-1500 1500 - 2000 2000 eða meira
Blóðtap (%HB) upp á 15% 15-30% 30-40% 40% eða meira
Púls <100 >100 >120 140 eða hærra
Blóðþrýstingur eðlilegur eðlilegur lækkaður lækkaður
Púlsþrýstingur eðl/hækkaður lækkaður lækkaður lækkaður
Háræðafylling eðlileg seinkuð seinkuð seinkuð
Öndunartíðni 14-20 20-30 30-40 > 35
Þvag (ml/klst) 30 eða meira 20-30 5-15 < 5
Mental status eðlilegur órólegur rugl rugl - minnkuð meðvitund
Tafía: Flokkun á rúmmálsminnkunarlosti (byggt á 70 kg einstaklingi)
46 Læknanemirm 2007