Læknaneminn - 01.04.2007, Qupperneq 84

Um nokkrar læknisfræðibækur sem ekki
eru kenndar í læknadeild
Hjalti Már Björnsson
Læknir á slysa- og bráðadeild LSH
Margar voru þær bækurnar sem ég las á ágætum
árum í læknadeildinni. Kafað var djúpt í starfsemi
mannslíkamans og sálarinnar og okkur nemunum kynnt
helstu vandamálin sem hrjá mennina.
Það eru hins vegar til margar góðar bækur um eðli mannsins
og mannslíkamans sem ekki gefst tími til að kenna í læknadeild.
Bækur sem í raun eru flestar skrifaðar fyrir almenning, en fela
samt í sér mikla visku og þekkingu sem ég held að ekki sé
verra að læknar tileinki sér. Hér á eftir fer umsögn um nokkra
rithöfunda og verk þeirra sem ég hef rekist á á þeim árum sem
eru liðin frá útskrift minni úr læknadeild H.í. og mér finnst hafa
verið sérstaklega áhugaverðar eða haft einhver áhrif á starf
mitt sem læknir.
Oliver Sachs
Kvikmyndin "The Awakenings" er líklega það sem hefur aflað
taugalækninum Oliver Sachs mestrar frægðar. Árið 1969
reyndi hann að gefa sjúklingunum sem verið höfðu í dái
áratugum saman hið nýuppgötvaða L-Dopa með þeim árangri
að sjúklingarnir lifnuðu við aftur. Reyndar entist kraftaverkið
fremur stutt hjá flestum þar sem aukaverkanir komu fljótt
fram, en bókin sló í gegn og var gerð fræg í kvikmyndinni sem
var gerð árið 1990 og prýdd stórstjörnum.
Það var bara nýlega sem ég las þessa frægustu bók Sachs,
hafði séð myndina og hélt að ég þekkti þessa sögu. Ég mæli
hins vegar eindregið með að lesa hana, bókin kafar mun dýpra
læknisfræðilega í þessa einstöku atburði í sögu læknavísindanna
og sögurnar fannst mér bæta miklu við skilning almenns læknis
á eðli mannsins.
Sachs hefur gefið út fjölda annarra bóka og flestar þeirra
fjalla um óvenjulega sjúklinga sem hann hefur rekist á í starfi
sínu. Þekktust þeirra er eflaust "The man who mistook his wife
for a hat", nefnd eftir manninum sem reyndi að skrúfa höfuðið
af konu sinni þegar þau voru að yfirgefa læknastofu Sachs þar
sem hann hélt að höfuð hennar væri hatturinn sinn. Tókst það
ekki. Annað svipað safn af sjúkrasögum er í bókinni "An
Antrhopologist on Mars".
Einnig er rétt að minnast á bókina "The Island of the colour
blind" sem eru ferðasögur frá heimsókn hans í Kyrrahafið. Á
eyjunni Pingelaperum 10% íbúannafæddirmeðachromatopsiu,
alvarleg litblinda sem fylgirsjónskerðing og óþol gegn birtu. Til
Pingelap fer Sachs í fylgd vinar síns augnlæknis og norsks
lífeðlisfræðings sem sjálfur þjáist af þessu ástandi og saman
kynnast þeirýmsum hliðum lífs hinna litblindu (í mínum eyrum
virðist þetta lýsing á spennandi ferðasögu en ég er ekkert viss
um að vinum mínum bankastarfsmönnunum þætti þetta
áhugaverð lýsing á bók).
í heimsókn sinni til Guam, sem lýst er í síðari hluta bókarinnar,
reynir Sachs að komast að orsökum þess að ALS er þar margfalt
algengari en á öðrum stöðum. Einnig eru áhugaverðar lýsingar
á því hvernig samfélagið vinnur úr þessum erfiða sjúkdómi
sem er býsna ólíkt því sem við eigum að venjast.
í bókinni "A leg to stand on" segir Sachs frá því hvernig
lífsreynsla það var að fótbrotna, sæmileg lesning en ekki hans
besta bók, en ævisagan hans "Uncle Tugnsten" er hins vegar
nokkuð áhugaverð uppvaxtarsaga í sprengiregni stríðsáranna í
London.
Oliver Sachs skrifar einstaklega fallegt mál. Hann hefur lag
á því að skrifa setningu með óteljandi kommum sem nær yfir
15línuríbókinni,enersamtfullkomlega læsilegááreynslulausan
hátt. Sachs stundar mannlega læknisfræði þar sem vandamál
þeirra einstaklinga sem hann sinnir er ekki skilgreint
verkfræðilega með því að einblína á tíðnitölur um fjölda
einkenna til að uppfylla greiningarskilgreiningar, heldur
mannlegan skilning á þjáningum og umhyggju fyrir
manneskjum. í gegnum allar lýsingar hans á sjúklingum og
vandamálum þeirra skín raunverulegur smitandi áhugi á
vandamálum þeirra og það er auðvelt að hrífast með. Fyrir
Sachs eru sjúklingar augljóslega ekki verkefni sem þarf að skila
af sér til að komast út í golf.
Ég var næstum farinn að læra taugalækningar eftir að hafa
lesið nokkrar af bókum Sachs.
Robert Sapolski
Vinur minn sem stundaði nám í Stanford fyrir nokkrum árum
spilaði þar fótbolta með lágvöxnum, fremur hnellnum manni.
Þó maðurinn hafi hlaupið duglega um hafði hann ekki mikla
boltatækni, missti oft boltann og gerði almennt lítið gagn a
vellinum. Þessi lágvaxni maður heitir Robert Sapolski og er
hins vegareinn allra vinsælasti fyrirlesarinn í sögu Stanford, Þ°
hann hafi verið þögull og lítið skemmtilegur á fótboltavellinum-
Rannsóknir hans hafa áratugum saman snúist um frumeðli
hegðunar mannsins og byggjast að miklu leyti á umfangsmiklurn
rannsóknum hans á bavíönum. Á hverju sumri í yfir 20 ar
hefur hann tekið sig upp og fylgst náið með bavíönunum '
84 Læknaneminn 2007