Úrval - 01.12.1966, Qupperneq 114

112
ÚRVAL
þessum smelltu bókaspjöldum
greiptum gimsteinum, sem dýr-
gripir þessir voru bundnir í. Ná-
kvæmlega hin sama mynd sem gerð
er á spjöldunum af gullsmíði, kem-
ur aftur inni í bókinni, og er þá
letruð fögrum litum innan um text-
ann. Önnur gerð skreytinga, sem
oft má sjá í írskum handritum er
oft kennd við lúður, vegna þess að
hún sýnist vera lík því hljóðfæri.
Þess konar myndir eru ekki ein-
ungis hafðar í handritum, heldur
iðulega á eirskjöldum og öðrum
hlutum gerðum úr málmi, og er
þessi mynd alls ekki neitt ein-
kennandi fyrir írland, heldur var
hún höfð um allar Bretlandseyjar
meðal keltneskra þjóðflokka, og
hafði svo verið um langan tíma.
írar voru miklir dýrkendur nátt-
úrunnar, ekki sízt dýra. Dýramynd-
ir þeirra lýsa dýrunum ljóslifandi,
og hversu teygðir, undnir og snúnir
sem búkarnir mega sýnast, eru út-
limir og höfuð höfð með réttum
hlutföllum og prýðilega rétt gerð.
Meðal hinna minni af myndunum í
Kellsbók, t. d., þar sem ekki þótti
þurfa að hafa táknmyndir og ab-
straktmyndir, hefur teiknarinn
leikið sér að því að gera hinar á-
gætustu myndir af hérum, hundum,
fiskum og otrum og breiða borða af
köttum og fuglum.
Samhliða þessum innlendu gerð-
um skreytinga má finna einkenni-
leg dæmi um erlend áhrif í hinum
eldri af keltneskum handritum, og
er sagt að myndir þessar hafi ver-
ið teknar upp af innfluttum vefnaði
arabiskum. Þar gefur að líta marg-
an kynlegan orm, slöngur, dreka
og aðrar ófreskjur norrænar, ljón
erni og svani, sem eru nauðalík
því sem er að finna á gömlum aust-
urlenzkum teppum, sem ofin voru
í Sýrlandi og í arabiskum borgum
á Sikiley og annarsstaðar í Evrópu,
þar sem Múhameðstrúarmenn höfðu
yfirráð. Þessir fögru dúkar voru
einkum hafðir í biskupakápur og
annan prestaskrúða í Norður-
Evrópu, einnig til að vefja utan um
skrín dýrlinga og aðra helga dóma.
Það var fróðlegt að sjá, að þegar
gröf sankti Cuthberts í dómkirkj-
unni í Durham var opnuð árið 1827,
sást að líkami dýrlingsins hafði ver-
ið vafinn í afarfagurt silkiklæði af
arabiskri gerð, ofið á 11. öld, eða
um aldamótin, en bein hans voru
færð í þetta árið 1104.
Litirnir, sem keltneskir munkar
notuðu, eru • fjölbreyttir og hinir
fegurstu, og gerðir af þeirri kunn-
áttu að eftir þúsund ár og lengri
tíma eru þeir eins skærir og þeir
voru þegar þeir voru málaðir á bók-
fellið. Purpuri, sem unninn var úr
purpuraskelinni (murex), hefur
verið í sérstöku dálæti hjá þeim,
eins og þeim skrifum í Byzans sem
skráðu Gullguðspjöllin. Beda
munkur segir frá því að írskir
munkar hafi fundið aðferð 'til að
vinna þennan dýrmæta lit úr sér-
stöku afbrigði þessara skelfiska,
sem ekki er fágætt við strendur fr-
lands, þeim megin sem að Englandi
og Skotlandi veit, og einnig á
ströndunum hinu megin. Svo fögur
sem þessi handrit eru, sést ekki á
þeim neitt gull og sízt á Kellsbók,
þessum kjörgrip meðal bóka,
hvorki blöð, blaðagull né gullupp-
<