Úrval - 01.06.1967, Blaðsíða 70

68
ÚRVAL
unum á lífsstarfinu, sem af því leiða.
Og ef svo er ekki, hvaða áhrif hefur
þetta þá á hæfileika hans til að
stjórna ílugvél?
Mundi það vera ráðlegt fyrir
stjórnmálaerindreka að fljúga kring-
um hálfan hnöttinn til þess að taka
snöggar og mikilvægar ákvarðanir
hinum megin, þegar sýht er að
hugsun hans muni vera sljó og ó-
skipuleg marga daga eftir ferðina?
Menn spyrja einnig hvort tíma-
skyn geimferðamanna, sem er eins
og hjá öðrum bundið 24 tíma snún-
ingi jarðar, muni ruglast svo á löng-
um geimferðum, að líkamsþrek og
andlegt jafnvægi ferðamannanna
færi úr skorðum.
Líffræðingar, sem reynt hafa að
svara þessum spurningum hafa
komizt að þeirri niðurstöðu að hvar-
vetna í hinni lifandi náttúru sé
tímaskynið vakandi. Hver fruma
líkamans „veit“ sínu viti um tím-
ann, og jafnvel einfrumungarnir í
sjó og vötnum hafa þennan hæfi-
leika til að „fylgjast með tímanum."
Þetta er haft eftir prófesornum
Frank A. Brown við Northwestern
háskólann: Menn hafa gert skurðað-
gerð á einstakri frumu og numið
burt þann hlutann sem kjarninn er
í, og engu að síður heldur frumu-
vökvinn áfram háttbundnum, tíma-
vissum sólarhringsbreytingum sín-
um!“
Hvar eru tímamælarnir, hvernig
verka þeir og hvað stillir þá þegar
út af ber? Þessu og mörgu öðru hafa
menn ekki kunnað að svara.
23. október ár hvert fljúga svöl-
urnar frá Capistrano í Suður-Kali-
forníu til vetrarstöðva sinna og
koma aftur heim þann 19. marz.
Hver merkir við dagana á því
almanaki, sem er meðfæddur eigin-
Jeiki þeirra?
Það mætti ætla að lífverurnar
yrðu varar tímans fyrir skipti dags
og nætur eða við hitabreytingar
árstíðanna. En tilraun sem doktor-
arnir Kenneth C. Fischer og Eric T.
Pengelley við Torontoháskóla gerðu,
bendir ekki til þess. Þeir höfðu í-
korna í búri og gættu þess að hann
yrði ekki var þ<iss er gerðist utan-
húss og létu hann vera í nákvæm-
lega tveggja gráðu hita og hafa 12
stunda skipti ljóss og myrkurs í tvö
ár. íkorninn lá í vetrardvala frá
október til maí, sem er réttur dvala-
tími hans, bæði árin. Hvernig vissi
hann, hvenær hann átti að leggjast
í dvala og hvað vakti hann af dval-
anum.
Hjá jurtum finna menn þennan
sama sið. Skömmu fyrir aldamót
veitti þýzkur jurtafræðingur að
nafni Wilhelm Pfeiffer því athygli
að nýuppkomið baunagras gerði
ýmist að hneigja blöð sín eða reisa
þau eftir skiptum dags og nætur.
Menn töldu, þegar hann skýrði frá
þessu, að það væru viðbrögð jurtar-
innar við skiptum ljóss og hita, sem
stjórnuðu þessu. En var það nú
rétt? Pfeffer setti baunasæðið í inn-
siglaðar öskjur og lét ljós og hita
vera jafnt. Baunaplönturnar héldu
ekki aðeins áfram að hneigja og
reisa blöðin, heldur sömdu þær sig
nækvæmlega eftir hinni breytilegu
lengd dagsins útifyrir, þó að þær
yrðu hvorki varar við ljós hans né
hita. Hvernig gátu þessar ungu
baunaplöntur vitað, hvenær tími sé