Úrval - 01.06.1967, Qupperneq 117

VEGURINN TIL LLANSYSTUMDWY
115
setur uppi með ánni fyrir ofan
Llanystumdwy, þorpið, sem Lloyd
George lifði, dó og var grafinn í.
Þetta er hvítt hús, og málningin
er farin að flagna utan af því. í
norðri getum við séð fjallið Snow-
don, en Jefferson þótti gaman að
halda fram þeirri skoðun, að hinir
welsku forfeður hans hefðu búið
við rætur þess. í suðri getur að
líta hinn lygna Cardiganflóa, þar
sem sést nú sjaldan skip á ferli,
síðan hætt var við flögugrjótvinnsl-
una. í vestri teygir hinn ömurlegi
Lleynskagi sig í áttina til Bards-
eyjar, sem var eitt sinn vinsæll á-
kvörðunarstaður pílagríma, og til
hins ólgandi írlandshafs. Þetta er
undurfagurt land, en fátækt. Og
því er eins farið með það og aðra
fagra staði, að fólkið þarna er háð
skemmtiferðamönnunum, hvað lífs-
afkomuna snertir. í einn til tvo mán-
uði eru helztu þjóðvegir og feg-
urstu staðir héraðsins troðfullir af
ensku fólki í sumarleyfi, sem bíður
í biðröð eftir að fá tækifæri til þess
að klifra upp á lægri tindana. Það
streymir út um hlið sumardvalar-
búðanna hans Butlins í Pwllheli,
skilur eftir sig mikla slóð af sæl-
gætisumbúðum á ströndunum og
kaupir brúður í welskum þjóðbún-
ingi til þess að láta dingla í glugg-
um bifreiðanna sinna.
Það virðist vart hugsanlegt, að
menningarleg sérkenni fái varizt
slíkri árlegri fjöldainnrás, einkum
þegar það er einnig haft í huga, að
það er líka enskt fólk, sem ræður
að mestu yfir móttöku ferðamann-
anna. Þar er um að ræða enska
kráreigendur, enska veitingahúsa-
eigendur, enska minjagripasala og
umboðsmenn fyrir ferðaskrifstofur
og skemmtiferðir. Welska menning-
in dó reyndar næstum út fyrir hálfri
öld, þegar flögugrj ótvinnslan lagð-
ist niður vegna breyttrar tízku og
ekki var enn um að ræða niður-
greiðslur og styrki til landbúnaðar-
ins líkt og riú er. Áhrif og þrúgun
ensks auðs og valds virðist ætla að
verða ofjarl hennar. Hin miðsæknu
öfl ríkisins virtust ætla að soga í
sig allar slíkar sérstæðar menning-
arheildir á útjöðrum hins brezka
ríkis iíkt og í öllum löndum nú-
tímans. Welska tungumálið varð
fyrir opinberum árásum, og Lund-
únablaðið „Times“ kallaði það
„bölvun Wales“. Helztu þjóðvegirn-
ir og járnbrautarlínurnar lágu öll í
austurátt... til Englands. Kolanám-
ur Suður-Wales voru í eigu Eng-
lendinga, og Trefanhéruðin í Norð-
ur-Wales höfðu fengið næstum al-
gert enskt yfirbragð, hvað snerti
viðhorf fólks og lífsskoðanir, þótt
ekki væri hægt að segja, að þau
væru í eign ensks fólks.
Trefanóðalið mitt nær yfir 30 ekr-
ur skóga, haga og árbakka, en það
er ekki svo langt síðan þetta var
kjarni geysilegrar landareignar. Um
aldamótin síðustu voru flestir þorps-
búar í Llanystumdwy háðir hinu
mikla Trefanóðali á einn eða ann-
an hátt. Og gömlu hefðarkonurnar
tvær, sem bjuggu á óðalssetrinu, á-
litu sig hátt hafnar upp yfir siði
og venjur hinna welsku nágranna
sinna. Þær komu einstöku sinnum
akandi niður í þorpið í vagninum
sínum. Og þær ráku hinn unga Lloyd
George, sem þá var að alast upp