Goðasteinn - 01.03.1967, Blaðsíða 58

Á þeim vettvangi átti hann eftir að vinna sér mesta frægð, þvi
að það voru Rússar, sem reyndust hættulegustu andstæðingar Svía,.
þegar til lengdar lét. En samtíðinni var sú staðrcynd ekki ljós.
Rússland hafði að vísu um 15 milljónir íbúa, cn var menningarlítið
og óskipulegt ríki og skorti mjög hertækni á við Svía og aðrar þjóðir
í Vestur-Evrópu. Sænska stórveldið hafði ekki ncma um 3 milljónir
íbúa, cn var þó talið miklu sterkara fyrir en Rússland og hefur
vafalaust verið það, enda var það aðeins í bandalagi við Pólverja
og Dani, sem Rússar voguðu sér að hcfja ófrið gegn Svíum.
Þetta bandalag komst á iaggirnar í lok 17. aldar. Þjóðhöfðingj-
arnir þrír, scm að því stóðu, töldu að þá væri stundin komin til
að sigra hið norræna veldi, þar sem barnungur og reynslulaus kon-
ungur væri kominn þar til valda. Auk þess jók það á bjartsýni
þessara bandamanna, að samkvæmt orðrómi sinnti Karl 12. mál-
efnum ríkisins í minnsta lagi og eyddi tímanum að mestu í veiði-
fcrðir og aðrar skemmtanir.
Aldamótaárið 1700 hófst svo ófriðum gegn Svíum með því að
Ágúst sterki lét hersveitir sínar ryðjast inn í Lífland og freista
þess að ná Rígaborg á vald sitt með skyndiáhlaupi. En sænska
setuliðið var á verði, og tilraun Ágústs misheppnaðist. Danir hófu
því næst hcrnaðaraðgerðir og réðust á hertogadæmið Holstein-
Gottorp, er var í bandalagi við Svíþjóð. Karl 12. tók þá við yfir-
stjórn hersins, yfirgaf höfuðborg sína, Stockholm, er hann átti ekki
eítir að líta framar. Með snarræði og augljósum hæfileikum her-
snillingsins flutti hann í skyndi allmikinn her suður yfir Eyrarsund
og sótti hratt fram í áttina til Kaupmannahafnar. Friðrik Dana-
konungur sá, að hið nýbyrjaða stríð hans var í óefni komið, samdi
óðar frið við hertogadæmin og sagði sig úr árásarbandalaginu
gegn Svíum. En í þann mund, er Karl 12. hafði skelft Dani nægi-
lega til að gera þá óvirka um sinn, bárust fréttir um, að Rússar
hcfðu ráðizt með hernaði gegn Svíum í Eystrasaltslöndunum. Karl
beið ekki boðanna, heldur lagði þegar af stað með úrvalshersveitir
til Eistlands, þar sem Rússar höfðu setzt um borgina Narva. Hið
lítt þjálfaða og illa búna rússncska lið, er var þrisvar sinnum fjöl-
mcnnara en hersvcitir Karls, varð skelfingu lostið, er Svíar nálg-
uðust. Pétur keisari yfirgaf meira að segja menn sínn, áður en
56
Goðasteinn