Upp í vindinn - 01.05.1996, Blaðsíða 45

JARÐSKJÁLFTI í JAPAN
Eins og oft vill verða þegar tölur verða mjög
háar, ber heimildum ekki fyllilega saman. Þó er
talið, að meira en 400 þús. byggingar hafi
skemmst, 100 þús. hrunið og tæp 6 þús.
brunnið. Aætlað er, að samtals 215 þús. íbúðar-
hús hafi hrunið, brunnið, eða skemmst mjög
mikið. Aðalskemmdirnar urðu á eldri byggð-
inni. Mörg húsanna sem skemmdust voru
meira en 30 ára gömul.
Dæmigert íbúðarhús af „eldri gerðinni" er
lítið, tveggja hæða timbur- eða bambusgrind-
arhús, stífað með mold eða leir. Á þökunum
eru yfirleitt þungar leirflísar. Algengt er, að á
neðri hæðinni sé stórt rými, þar sem eldri
meðlimir fjölskyldunnar búa (afinn og amm-
an). Þar er því lítið um stífingar, til að taka á
móti láréttri jarðskjálftaáraun. Oftast féll neðri
hæðin saman, en stundum báðar.
I miðbæ Kobe er að finna háhýsi og nýlegar
byggingar. Árið 1980 tóku nýir byggingar-
staðlar gildi. Byggingar hannaðar skv. þeim
stóðu sig greinilega betur en hinar eldri.
Talsverðar skemmdir urðu á stórum bygg-
ingum. T.d. var algengt að sjá eina samanfallna
hæð um miðbik byggingarinnar. Aðrar bygg-
ingar hölluðust út á götu. Stór hluti þeirra
háhýsa og samgöngumannvirkja sem skemmd-
ust, var úr bentri steinsteypu, þar sem ekki
hafði verið nægur gaumur gefinn að deili-
hönnun, til að tryggja fullnægjandi seiglu ein-
stakra burðareininga og tenginga þeirra á milli.
Þrátt fyrir að fáar stálrammabyggingar hafi
hrunið, skemmdust þó nokkrar. Gallinn við
slíkar byggingar er, hve erfitt og kostnaðarsamt
er að komast að burðarvirki þeirra til að skoða
það. Þess vegna reyna menn að komast hjá því
af fremsta megni. Þetta hefur verið geysilegt
vandamál eftir Northridge jarðskjálftann i Los
Angeles, 1994. I kjölfar þess standa yfir meiri-
háttar breytingar á viðeigandi stöðlum.
Skemmdirnar í jarðskjálftanum voru af ýms-
um orsökum. Stór hluti þeirra stafaði beinlínis
af nálægð við upptökin (minna en 10 km fjar-
lægð). Svo virtist sem margar byggingar hefðu
skemmst við fyrstu höggbylgjuna, frekar en af
völdum síendurtekinna sveiflna fram og til
baka. Mjúk yfirborðslög mögnuðu jarðskjálfta-
hreyfinguna upp á ýmsum stöðum, sem jók á
skemmdirnar. Þá var samsláttur bygginga og
ósamfelldni eða óregla i arkitektúr greinilega oft
ástæða skemmdanna. Allar þessar ástæður eru
vel þekktar úr fyrri jarðskjálftum. Að auki varð
vart við fúa í mörgum eldri timburhúsanna.
Svo merkilega vildi til, að daginn fyrir jarð-
skjálftann höfðu Sameinudu þjóðirnar haldið
námskeið í Japan í því að meta tjón og
íveruhæfni bygginga eftir jarðskjálfta. Að sjálf-
sögðu var ekki unnt að setja skipulagt kerfi af
stað strax daginn eftir, en reynt var af fremsta
megni að nota verkfræðinga og arkitekta til
þessa verks. Yfir 46 þúsund byggingar voru
skoðaðar.
Manntjón
Um það bil 1,6 milljón manna býr í Kobe.
Um 6300 dóu, þar af ein 10% vegna elda sem
Samanfallin mióhæó í
brutust út í kjölfar skjálftans. Talið er að tæp 2
þúsund manns hafi slasast alvarlega og yfir 25
þúsund hafi orðið fyrir minniháttar meiðslum.
Auk þess slösuðust um 15 þúsund manns, en
ekki er vitað hversu alvarlega. Yfirleitt eru
tölur um slasaða í jarðskjálftum fremur grófar
ágiskanir, því margir sækja ekki læknishjálp,
sem myndu gera það undir venjulegum
kringumstæðum. Þá ríkir oft mildl ringulreið á
slysadeildum fyrstu klukkutímana. Það leiðir
til þess að mörg fórnarlömb fara heim eftir að
hafa fengið lágmarkslæknisaðstoð, en áður en
full skráning eða skýrslugerð hefur farið fram.
Þess vegna er fjöldi slasaðra yfirleitt frekar van-
en ofmetinn. Tölur um fjölda látinna eru
yfirleitt mun nákvæmari, vegna þess að áður
en útför getur farið fram, verður að uppfylla
ýmis lagaleg skilyrði. Manntjón í jarðskjálfta
er mjög háð þeim tíma dags, sem skjálftinn
ríður yfir. Kobe skjálftinn átti sér stað snemma
morguns, þegar flestir voru sofandi heima hjá
sér. Að degi til, hefðu fleiri verið á brúnum
sem hrundu, í járnbrautarlestunum og í
skrifstofuháhýsunum, þar sem erfiðara er um
vik með björgunarstörf.
í háhýsi í miðbæ Kobe
Yfir 300 þúsund manns misstu heimili sín.
Margir urðu „heimilislausir“ vegna bilana í
veitukerfum borgarinnar, án þess að hús þeirra
yrðu fyrir verulegum skemmdum. Ráðgert
hafði verið að hýsa heimilislausa í skólum og
opinberum byggingum, en þar sem áfallið var
mun stærra en skipulag gerði ráð fyrir, tók
langan tíma að koma heimilislausum til
hjálpar. Aðalvandamálin tengdust hreinlætis-
aðstöðu, fæði og læknishjálp. Upphaflega voru
margir í tjöldum. Fyrstu næturnar var mjög
kalt, eða í kringum frostmark. Fóllc búsett
utan áhrifasvæðisins kom með mat, drykk og
fatnað til hjálpar vinum og ættingjum. Þetta
jók umferðina í borginni talsvert. I lok
annarrar viku var hafist handa við að byggja
bráðabirgðahúsnæði. Opinberum neyðarskýl-
um var ekki lokað fyrr en í ágúst. Leit og
björgun miðaðist fyrst og fremst að því að
bjarga fólki úr hrundum íbúðarhúsum, vegna
þess að stóru skrifstofubyggingarnar höfðu
flestar verið tómar þegar skjálftinn reið yfir.
Þetta gerði ekki eins miklar kröfur til tækni-
kunnáttu björgunarsveitanna og ella. Björgun-
arstarf er á höndum slölckviliða í byggðar-
...upp í vindinn
45