Upp í vindinn - 01.05.1996, Blaðsíða 58

VIÐGERÐ Á AÐALBYGGINGU
Fyrir viðgerö
Helstu skemmdir
Fljótlega á undirbúningstímanum var
ákveðið að í þessum áfanga yrði eingöngu gert
við útveggi, en aðrir byggingarhlutar látnir
bíða. Frá upphafi hafa engar stórviðgerðir farið
fram á húsinu eða breytingar gerðar á því, ef
frá er talið að 1962 voru öll járnvatnsbretti
undir gluggum fjarlægð, trúlega vegna ryð-
skemmda, og vatnsbretti úr múr sett í staðinn.
Skemmdir í steypu og múr útveggja voru
um margt eins og við erum að að fást við í
nútímahúsum og voru þessar helstar:
• Miklar og útbreiddar frostskemmdir voru í
steyptum þakkanti og á efsta hluta veggja.
Einnig voru miklar staðbundnar frost-
skemmdir í „köldum“ byggingarhlutum,
s. s. skyggni yfir inngangi og súlum.
• Miklar frost- og ryðskemmdir voru í
silfurbergsflísum á súlum og var búið að
fjarlægja hluta þeirra vegna hrunhættu.
• Oll múruð vatnsbretti voru mikið sprung-
in og laus.
• Töluvert var um að bendistál í köntum við
glugga og önnur op hafði sprengt af sér
steypuhulu vegna ryðtæringar.
• Tiltölulega lítið var um lóðréttar sprungur,
t. d. út frá gluggahornum, en mikið um
sprungur á plötuskilum.
• Leki í gegnum útveggi var hins vegar
óverulegur.
Eins og á þessari upptalningu sést var um að
ræða dæmigerðar skemmdir eins og við höfum
í steinsteyptum húsum sem eru einangruð að
innan og mátti setja húsið í flokk með verulega
skemmdum húsum. Hins vegar bar tiltölulega
lítið á skemmdunum miðað við sambærilegar
skemmdir í slétthúðuðum og máluðum hús-
um og er það eflaust steiningunni að „þakka“.
Viðgerðaraðferðir
Allur þakkantur hússins og efsti hluti veggja
voru brotnir burt og endursteyptir, fjarlægja
þurfti alla múrhúð á köntum við glugga til að
komast að þéttingum milli gluggakarma og
veggja sem þurfti að endurnýja. Brotið var frá
ryðguðum járnum og gert við múrskemmdir
og sprungur. Sérstaklega þarf að vanda til
viðgerða undir steiningu, ekki síst í húsum
sem byggð eru fyrir tíma „víbratoranna“, því
algengt er að steypuhreiður séu í veggjum,
sérstaklega við skil gólfplatna, með tilheyrandi
útfellingum úr sprungum sem um þau liggja.
Skyggnið yfir aðalinngangi var brotið burtu
vegna frostskemmda, sem og hluti af öðrum
„köldum“ byggingarhlutum.
Hvað steininguna varðar voru tveir kostir til
viðgerða. Annars vegar að blettsteina yfir við-
gerðir og hins vegar að heilsteina alla útveggi.
Af fyrri reynslu vissum við að litlar líkur voru
á að hægt væri að blettsteina með viðunandi
árangri m.t.t. útlits. Nokkrar smærri viðgerðir
höfðu verið gerðar á veggjum hússins og stein-
að yfir þær og var árangur af því ekki góður.
Helstu ástæður fyrir því að illmögulegt er að
steina einungis yfir viðgerðir eru að þó menn
nái skilum milli viðgerða og eldri steiningar
góðum og geti líkt mjög vel eftir eldra
steiningarefni og forveðrað múrinn, t.d. með
sýru, þá tekur viðgerðin náttúrulega veðrun á
allt annan hátt en eldri steining og innan fárra
ára hefur viðgerðin yfirleitt breyst töluvert og
er orðin verulega áberandi. Einnig hefur mis-
munandi rakadrægni á nýjum og gömlum
múr veruleg áhrif á útlit, því nýr múr dregur
hraðar og meira til sín vatn en gamall múr og
er því fljótari að blotna og lengur að þorna.
Viðgerðir sjást því gjarnan sem dökkir flekkir.
Ákveðið var að færa vatnsbretti hússins í
upprunalega mynd, þ.e. gera þau úr stáli. Við
höfðum fundið teikningu af upphaflegum
stálbrettum og voru þau nýju höfð með sama
formi, en úr ryðfríu stáli.
Á verktímanum ákvað byggingarnefnd að
bæta verkþáttum inn í verkið og voru stærstir
endurbygging á tröppum við aðalinngang og
endurnýjun terrasólagnar í anddyri. Einnig var
ýmsum öðrum smærri verkþáttum bætt við.
Framgangur verksins
Vinnsla á kvarsi í steininguna var boðin út
og hófst í byrjun júní og sá Sigurverk hf. um
verkið. Um 42 tonn af kvarsi voru tekin úr
námunni og fengust úr því um 28 tonn af
steinmulningi og 8 tonn af sandi.
Eftir viógerö
Silfurberg var sótt í Djúpadal um miðjan
júní og hrafntinna í Hrafntinnusker um miðj-
an júlí. Línuhönnun sá um að sækja efnið, en
fékk verktaka til að mala það og harpa.
Aðalverkið var boðið út að undangengnu
forvali og var samið við Múr- og Málningarþjón-
ustuna Höfn hf. Einnig var samið við Múr- og
Málningarþjónustuna um öll viðbótarverk, nema
ílögn og slípun terrasógólfs, sem Viðar Guð-
mundsson múrarameistari sá um og ýmsa stál-
smíði sem Vélsmiðja Konráðs Jónssonar sá um.
I heild gekk verkið vel og komu ekki upp
nein meiri háttar vandamál á verktímanum.
Verkinu átti að ljúka 2. október, en vegna ým-
issa tafa á verktíma og vegna viðbótarverkþátta
laukverkinu um áramótin 1995-1996.
Árangur viðgerða
Höfundur telur að allir geti verið sammála
um að einstaklega vel hafi tekist til með verkið,
bæði hvað varðar lausnir og framkvæmd, og að
húsið sé nú hið glæsilegasta.
Viðgerðin á aðalbyggingunni og fleiri göml-
um steinuðum húsum sýnir að tækni- og verk-
þekking er til staðar. Því er dapurlegt að sjá
þegar menn láta mála steinuð hús eftir viðgerð,
í stað þess að endursteina þau. Þá er undarlegt
í ljósi þeirrar góðu reynslu sem er af múr-
húðun með steiningu, hve fáar nýbyggingar
eru múrhúðaðar með steiningu í stað þess að
slétthúða og mála. Þetta er þó aðeins að
breytast eins og sést á nýbyggðu skrifstofuhúsi
við Vegmúla í Reykjavík.
Hvað varðar vinnslu íslenskra steinefna til
steiningar er það ósk höfundar að sú þekking
og reynsla sem skapaðist við vinnslu steinefn-
anna fyrir verk þetta verði til þess að menn
horfi meir en áður til íslenskra steinefna og
vonandi að einhver vinnsla á þeim geti hafist,
þó í smáum stíl verði.
Að lokum þetta. Viðgerðin á útveggjum
Háskólans er talandi dæmi um velheppnaða
viðgerð á gömlu og virðulegu húsi og ber
íslenskri tækni- og verkþekkingu gott vitni.
Vonandi verður það til þess að menn staldri
við og hugsi sig vel um áður en þeir grípa til
viðgerðaraðferða sem ekki hæfa slíkum húsum.
58
...upp í vindinn