Læknaneminn - 01.01.2017, Blaðsíða 37

Ri
trý
nt
ef
ni
3636
Heimildir
1. Nimnuan C, Hotopf M, Wessely S. Medically
unexplained symptoms: An epidemiological
study in seven specialities. J Psychosom Res.
2001;51(1):361­367. doi:10.1016/S0022­
3999(01)00223­9.
2. Stone J. Functional symptoms in neurology.
Pract Neurol. 2009;9(3):179­189. doi:10.1136/
jnnp.2009.177204.
3. Stefánsson SB. Taugalæknisfræði sérgrein
verður til. Læknablaðið. 2010;96:59­102.
4. American Psychiatric Association. Diagnostic
and Statistical Manual of Mental Disorders.
Fifth edit. Arlington, VA: American
Psychiatric Publishing; 2013.
5. Stone J, Lafrance WC, Levenson JL, Michael
S. Issues for DSM­5: Conversion disorder.
Am J Psychiatry. 2010;167(6):626­627.
doi:10.1176/appi.ajp.2010.09101440.

6. Sveinsson ÓÁ, Stefánsson SB, Hjaltason H.
Hugbrigðaröskun yfirlitsgrein. Læknablaðið.
2009;95(4):269­276.
7. Carson AJ, Brown R, David AS, et al.
Functional (conversion) neurological
symptoms: research since the millennium. J
Neurol Neurosurg Psychiatry. 2012;83(8):842­
850. doi:10.1136/jnnp­2011­301860.
8. Stone J, Carson A, Duncan R, et al. Symptoms
“unexplained by organic disease” in 1144
new neurology out­patients: how often does
the diagnosis change at follow­up? Brain.
2009;132(10):2878­2888. doi:10.1093/brain/
awp220.
9. Carson AJ, Ringbauer B, Stone J, McKenzie
L, Warlow C, Sharpe M. Do medically
unexplained symptoms matter? A prospective
cohort study of 300 new referrals to neurology
outpatient clinics. J Neurol Neurosurg
Psychiatry. 2000;68(2):207­210. doi:10.1136/
JNNP.68.2.207.

10. Snijders TJ, De Leeuw FE, Klumpers
UMH, Kappelle LJ, Van Gijn J. Prevalence
and predictors of unexplained neurological
symptoms in an academic neurology outpatient
clinic: An observational study. J Neurol.
2004;251(1):66­71. doi:10.1007/s00415­004­
0273­y.
11. Binzer M, Andersen PM, Kullgren G. Clinical
characteristics of patients with motor disability
due to conversion disorder: a prospective
control group study. J Neurol Neurosurg
Psychiatry. 1997;63(1):83­88. doi:10.1136/
jnnp.63.1.83.
12. Roelofs K, Pasman J. Stress, childhood
trauma, and cognitive functions in functional
neurologic disorders. In: Handbook of
Clinical Neurology. Elsevier; 2016:139­155.
doi:10.1016/B978­0­12­801772­2.00013­8.
13. Crimlisk HL, Bhatia K, Cope H, David A,
Marsden CD, Ron MA. Slater revisited:
6 year follow up study of patients with
medically unexplained motor symptoms. BMJ.
1998;316(7131).
Dáleiðsla sem viðbótarmeðferð virðist ekki bæta árangur hefðbundinnar
meðferðar við starfrænum hreyfieinkennum en þó virðist sjúklingum
sem gangast undir dáleiðslu farnast betur en þeim sem eru á biðlista
eftir meðferð38,47.
Horfur
Þróun SET er afar mismunandi á milli einstaklinga. Margir ná góðum
bata og hjá sumum geta einkenni gengið til baka að fullu. Þó eru
margir sem sitja uppi með einkenni þrátt fyrir meðferð. Rannsókn er
skoðaði afdrif einstaklinga átta mánuðum eftir að hafa verið greindir
með óútskýrð taugaeinkenni sýndi að 40% höfðu óbreytt einkenni,
14% höfðu meiri einkenni, 23% minni einkenni og 23% mikið minni
einkenni48.
Niðurstaða safngreiningar (e. meta-analysis) sem fylgdi eftir sjúklingum
með starfrænar hreyfitruflanir í að meðaltali 7,4 ár var að eftir þann
tíma voru 39% einstaklinga með jafn mikil eða meiri einkenni. Styttri
tímalengd einkenna hafði fylgni við betri horfur en greiningartöf og
persónuleikaraskanir höfðu fylgni við verri horfur49. Í safngreiningu á
horfum sjúklinga með starfræn flog urðu í flestum rannsóknum 40%
eða minna lausir við flogin. Þær rannsóknir sem sýndu fram á betri
horfur höfðu flestar þýði er samanstóð af bæði börnum og fullorðnum
en börnin höfðu betri horfur en fullorðnir. Þeir þættir sem höfðu fylgni
við verri horfur voru flogaveiki, andlegir kvillar og samskiptavandi50.
Samantekt og lokaorð
Starfræn einkenni frá taugakerfi eru einkenni sem virðast við fyrstu
sýn tengjast skemmd eða truflun í taugakerfinu, til dæmis flog og
hreyfitruflanir. Eftir sögutöku, skoðun og rannsóknir er hins vegar
ekki hægt að rekja þau til vefræns taugasjúkdóms. Einkennin hafa
yfir sér sérstakan blæ. Þau eru algeng og valda sjúkdómsástandi sem
hefur jafnmikil eða meiri áhrif á sjúklinga en sambærileg einkenni af
vefrænum orsökum. Lögð er áhersla á jákvæða greiningu fremur en
útilokunargreiningu og sjúkraþjálfun er mikilvægur hluti meðferðar.
Enn er þó lítið vitað um orsakir einkennanna og meðferðarmöguleika.
Þó að rannsóknum á SET hafi fjölgað á seinustu árum skortir enn
rannsóknir til þess að hægt sé að gera þessum þáttum fyllilega skil. Meðal
þess sem gæti hafa staðið í vegi fyrir framþróun vitneskju á starfrænum
einkennum er ósætti varðandi nafngiftir en hin fjölbreytilegu nöfn á
sama eða svipaða fyrirbærinu gera túlkun og samanburð rannsókna
flókin. Ekki er ólíklegt að tenging einkennanna við móðursýki og
geðræna sjúkdóma ásamt fordómum í garð sjúklinga með einkennin hafi
einnig haft áhrif. Hjá mörgum minnka einkennin með tímanum og hjá
sumum hverfa þau alveg. Þó eru einnig margir sem þrátt fyrir meðferð
sitja uppi með einkenni sem hafa umtalsverð áhrif á lífsgæði. Því er
ljóst að til mikils er að vinna að fleyta áfram þekkingu á starfrænum
einkennum frá taugakerfi.
Gagnlegt lesefni
Heimasíða Jon Stone: http://www.neurosymptoms.org/
Functional symptoms in neurology eftir Jon Stone2.