Læknaneminn - 01.01.2017, Blaðsíða 158

Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
ne
m
a 2
01
6
15
7
meinafræði svörum og myndgreiningarsvörum.
Niðurstöður: Alls greindust 236 konur með
leghálskrabbamein á Íslandi á rannsóknartímabilinu
eða að meðaltali 15,7 kona á ári. Meðalaldur var
44,7 ár og greindust flestar konur í aldurshópnum
35­39 ára. Í flestum tilfellum greindust konur við
frumustrok eða vegna tilviljunar við heimsókn hjá
kvensjúkdómalækni (59,3 %) en í mörgum tilfellum
leiddu einkenni (40,7 %) til greiningar. Marktækur
munur var á aldri kvenna sem greindust vegna
einkenna og þeirra sem greindust einkennalausar
og var hann að meðaltali 11,9 ár. Algengasta
greiningaraðferðin var sýnataka frá leghálsi, oftast
við leghálsspeglun (50,9 %) og langalgengasta
vefjagerð greindra leghálskrabbameina hér á landi
er af flöguþekjuuppruna (72,9%). Í 73% tilvika
var sjúkdómur staðbundinn við greiningu og 27%
voru með æxli sem var vaxið út fyrir leghálsinn en
hlutfallslega greindust fleiri með lengra genginn
sjúkdóm á síðari hlutum rannsóknartímabilsins.
Tegund meðferðar var oftast skurðaðgerð sem helst
í hendur við að konur voru að greinast í flestum
tilfellum af stigi IA1 og IB1 sem hvort um sig flokkast
sem skurðtæk tilvik. Á rannsóknartímabilinu fengu
11,4 % sjúklinganna endurkomu krabbameinsins
og 3,4 % greindust með versnun á sínum sjúkdómi.
Fimm ára lifun fyrir alla greinda var 81,2 % og sýnt
var fram á marktækan mun á 5 ára lifun sjúklinga af
fjórum mismunandi stigum leghálskrabbameins.
Ályktanir: Horfur kvenna með leghálskrabbamein
tengjast beint stigun sjúkdómsins. Svipaðar niður­
stöður fengust hvað varðar einkenni, meingerð,
aldurs dreifingu og nýgengi sjúkdómsins hér á landi
og þekkt er í öðrum þróuðum löndum. Niðurstöður
sýndu fram á að konur greindust með lengra genginn
sjúkdóm eftir því sem líður á rannsóknartímabilið.
Lagður var grunnur að gagnagrunni um sjúkdóminn
hér á landi.
Sýkingar hjá sjúklingum með
Hodgkin eitilfrumukrabbamein
Jónas Bjartur Kjartansson1, Ingigerður
Sólveig Sverrisdóttir1, Sigrún Helga Lund1,
Sigurður Yngvi Kristinsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands;
2Blóðlækningadeild Landspítala
Inngangur: Hodgkin eitilfrumukrabbamein (HL) er
hópur illkynja eitilfrumukrabbameina með uppruna í
kímmiðju B fruma ónæmiskerfisins. HL er 0.4% allra
greindra krabbameina í Svíþjóð og er aldursstaðlað
árlegt nýgengi 2.0 af 100,000 hjá körlum og 1,7 af
100.000 hjá konum. Þekking á uppkomu sýkinga
hjá HL sjúklingum er takmörkuð en vitað er um
ónæmisbresti hjá þessum sjúklingum. Markmið rann­
sóknarinnar er að meta sýkingaráhættu HL sjúklinga.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er framskyggn,
lýðgrunduð ferilrannsókn og byggir á gögnum
úr sænsku krabbameins­, sjúklinga­, þjóð­ og
dánarmeina skránum. Þátttakendur rannsóknarinnar
voru allir einstaklingar sem greindust með HL í
Svíþjóð á árunum 1980­2013. Fyrir hvern HL
sjúkling voru valin allt að fjögur viðmið, pöruð eftir
aldri, kyni og búsetu, sem voru á lífi á greiningardegi
HL. Þátttakendum var fylgt eftir með tilliti til sýkinga
og dauða eða þar til rannsókn lauk. Kaplan Meier
ferlar eru notaðir til að sýna mun á uppkomu sýkinga
og uppsafnaða áhættu milli samanburðarhópa.
Cox aðhvarfsgreiningarlíkan var notað til að greina
áhættuhlutfall (HR) með 95% öryggisbili.
Niðurstöður: Þátttakendur rannsóknarinnar voru
6437 HL sjúklingar og 17585 pöruð viðmið.
Meðaleftirfylgnitíminn var 10.0 ár hjá HL og 13.6 ár
hjá viðmiðum. Alls fengu 4638 einstaklingar sýkingu
á eftirfylgnitímanum, þar af voru 1834 HL sjúklingar
(28,5%) og 2804 viðmið (15,9%). Samanborið við
viðmið voru HL sjúklingar í tölfræðilega marktækri
aukinni áhættu að fá sýkingu (HR=3.09; 95% ÖB
2.91­3.28), þar af bakteríusýkingu (HR=3.27;3.02­
3.54), veirusýkingu (HR=4.55;3.80­5.45) og sveppa­
sýkingu (HR=4.09;3.32­5.03). Áhættan var aukin
fyrir konur, samanborið við karla (HR=1.28;1.21­
1.36). Greiningarár og hækk andi greiningar aldur
juku áhættuna lítillega (HR=1.05;1.05­1.06 og
HR=1.04;1.04­1.04). Samanborið við HL sjúklinga
greinda 1980­1989, jókst sýkingaráhættan á tíma­
bilunum 1990­1999 (HR=1.50;1.32­1.70) og
2000­2013 (HR=1.98;1.75­2.25). Samanborið við
HL sjúklinga í greiningaraldurshópnum 35­44 ár
þá var aukin sýkingarhætta hjá greiningaraldurs­
hópunum 0­14 ár (HR=1.37;1.05­1.79), 45­54 ár
(HR=1.32;1.08­1.62), 55­64 ár (HR=1.84;1.52­
2.24), 65­74 ár (HR=2.71;2.25­3.25) og ≥75
(HR=4.60;3.82­5.54) ár en ekki var marktækur
munur hjá hópunum 15­24 (HR=0.96;0.79­1.13)
ár og 25­34 ár (HR=0.91;0.76­1.10). Munur var
á hlutfalli fjölda sýkinga 90 dögum fyrir greiningu
og fram að greiningu, en það var 2,53% hjá HL
sjúklingum en 0,16% hjá viðmiðum (p<0.001).
Ályktanir: Sjúklingar með HL hafa verulega aukna
áhættu á sýkingu eftir greiningu, hvort sem um
ræðir bakteríu­, veiru­ eða sveppasýkingu. Aukningu
í sýkingar áhættu eftir tímabilum sem skoðuð voru
má líklega skýra með öflugri meðferðum sem leiðir
til meiri ónæmisbælingar. Sýnt var fram á að upp­
koma sýkinga fyrir greiningu er töluvert meiri en
í viðmiðshóp, svo ekki er einungis hægt að tengja
upp komu sýkinga í þessum sjúklingum við ónæmis­
bælandi krabbameinslyf.
Sarkmein í stoðkerfi á Íslandi
1986­2015
Kjartan Þórsson1, Halldór Jónsson jr.1,2,
Bjarni A. Agnarsson1,2, Helgi Sigurðsson1,2,
Hildur Einarsdóttir2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Landspítali
Háskólasjúkrahús
Inngangur: Sarkmein er heiti yfir krabbamein
í band vef, eins og beinum, vöðvum og fituvef og telja
um 1­2% allra illkynja æxla sem greinast á Íslandi
og á heimsvísu. Sarkmein eiga það flest sameiginlegt
að vera upprunnin úr miðkímlagi í fósturvef og eru
almennt flokkuð í tvo flokka, mjúkvefjasarkmein og
beinsarkmein, en greinast svo enn frekar eftir yfir 70
mismunandi vefjagerðum. Sérstakt meðferðarteymi
um sarkmein á Íslandi(IceSG) hefur verið starfrækt
á landspítalanum síðan árið 2009 með það að
markmiði að bæta og samræma meðferð sjúklinga
með sarkmein á Íslandi. Markmið rannsóknarinnar
var að kanna nýgengi, þróun greiningar, meðferðar
og lifitíma sarkmeinasjúklinga á Íslandi á árunum
1986­2015.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn sem
tók til allra tilfella frá Krabbameinsskrá Íslands sem
mögu lega gátu flokkast til sarkmeina á árunum
1986­2015. Skráðar voru eftirfarandi breytur:
Kenni tala, aldur við greiningu, kyn, greiningaraðferð
(dánar vottorð, klínísk greining, röntgen/skönnun,
efnafræðileg greining, fínnálarsýni, grófnálarsýni
á mein varpi og grófnálarsýni á frumæxli), númer
æxlis, ár grein ingar, ICD­10 staðsetning æxlis,
meingerð æxlis, dánar dagur og með ferð. Notast
var við skil greiningu skandi navíska sarkmeina
hópsins SSG (Scandi navian Sarcoma Group) og
Krabbameinsskrá Íslands við að ákvarða hvaða vefja­
gerðir sarkmeina skyldi notast við í rannsókninni.
Nýgengi var reiknað útfrá alþjóðlegum staðli. Notast
var við tölfræðiforritið R og Excel við útreikninga auk
hönnun á töflum og gröfum.
Niðurstöður: Aldursstaðlað nýgengi mjúkvefja­
sarkmeina á Íslandi á tímabilinu 1986­2015 var
2,3 hjá körlum og 1,9 hjá konum á hverja 100.000
einstaklinga. Aldursstaðlað nýgengi beinsarkmeina
var síðan 1,3 hjá körlum og 0,8 hjá konum á hverja
100.000 einstaklinga. Á tímabilinu greindust 233
mjúkvefjasarkmein og 92 beinsarkmein á Íslandi. Af
mjúkvefjasarkmeinum voru liposarcoma algengust
(24,5%), þá malignant fibrous histiocytoma
(17,6%) og síðan leiomyosarcoma (15,9%). Af bein­
sarkmeinum voru chondrosarcoma algengust (47%),
þá osteo sarcoma (35%) og síðan Ewing sarcoma (18%).
Fimm ára lifun sjúk linga með mjúkvefja sarkmein var
63% og 69% hjá sjúklingum með bein sarkmein og
hlut fallið milli karla og kvenna 1,5. Á tímabilinu urðu
þó nokkrar breytingar í greiningarferlinu eins og að
byrjað var með segulómrannsóknir, fínnálarsýnataka
nánast hvarf í seinni tíð og grófnálarsýnataka tók yfir.
Ekki reyndist mögulegt að kanna breytingar í með­
ferð við sarkmeinum vegna skorts á upplýsingum
í gagnagrunni landspítalans.
Ályktanir: Nýgengis­ og lifunartölur eru svipaðar
þeim sem sjást á hinum Norðurlöndunum. Þróun
á greiningu sarkmeina er einnig sambærileg því
sem sést þar, en fínnálarsýnataka er á undanhaldi
og grófnálar sýnataka að taka við. Með niðurstöðum
okkar gefst kostur á að koma grunnupplýsingum
í þann skráningar grunn sem hefur verið í gangi
á Land spítalanum frá 2009 og má þannig nota
til gæða eftirlits í framtíðinni og gera þannig
raunhæfan saman burð við aðrar rann sóknir frá
hinum Norðurlöndunum.
Gastroschisis og omphalocele:
Tíðni, sjúkdómsgangur og árangur
meðferðar
Kristín Fjóla Reynisdóttir1, Þráinn
Rósmundsson1,2 og Þórður Þórkelsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Barnaspítali
Hringsins, Landspítala
Inngangur: Gastroschisis og omphalocele eru
meðfæddir gallar þar sem hluti af kviðarholslíffærum
liggur utan kviðar og eru algengustu meðfæddu
gallarnir á kviðvegg. Tvær aðferðir eru notaðar hér
á landi til meðferðar: (1) tafarlaus lokun (e. primary
closure) og (2) síðkomin lokun í þrepum (e. staged
delayed closure). Tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna nýgengi þessara galla hér á landi og hvort
að hún sé að aukast eða standi í stað. Jafnframt að
skoða sjúkdómsgang og árangur meðferðar m.t.t.
fæðugjafar, legutíma og fylgikvilla.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn
og náði til nýbura með greininguna gastroschisis eða
omphalocele sem komu til meðferðar á Vökudeild
Barnaspítala Hringsins á árunum 1991­2015.
Upplýsingum um börnin og mæður þeirra var aflað
úr sjúkraskrám.
Niðurstöður: Fimmtíu og þrjú börn fæddust
með gastroschisis á tímabilinu og fimm börn með
omphalocele. Nýgengi gastroschisis var 4,63 og
omphalocele 0,38 tilfelli á hverjar 10.000 fæðingar
á rannsóknartímabilinu og var ekki marktæk
breyting á nýgengi milli ára. Mæður á aldrinum 16­
20 ára voru marktækt líklegri til að eiga barn með
gastroschisis heldur en eldri mæður (p<0,0001). Um
helmingur barnanna hafði aðra galla í meltingarkerfi
en algengustu gallar utan meltingarkerfis voru
gallar þvag­/kynfærum og vöðva­ og beinakerfi.
Meðgöngulengd barna með gastroschisis reyndist
vera marktækt styttri en barna með omphalocele
(254 dagar vs. 272 dagar; p=0,004). Tuttugu og sjö
börn fæddust um leggöng en 30 börn voru tekin með
keisaraskurði, þar af 15 með bráðakeisaraskurði. Öll
börnin voru tekin til aðgerðar strax á fyrsta sólarhring
eftir fæðingu og tafarlaus lokun heppnaðist hjá 48
(91%) börnum. Hjá þeim börnum þar sem lokunin
tókst ekki var poki settur utan um garnir og kviðvegg