Læknaneminn - 01.01.2017, Blaðsíða 152

Ra
nn
só
kn
ar
ve
rk
ef
ni
3
. á
rs
ne
m
a 2
01
6
15
1
Ályktanir: Birtingarmynd sjúkdómsins á Íslandi er
sambærileg því sem gerist erlendis. Mikilvægi þess að
fjarlægja allan æxlisvöxt í aðgerð var undirstrikað.
Áhrif sænsks snus á heilsufar
Slæm áhrif á astma, öndunarfæra­
einkenni og hrotur
Arna Ýr Guðnadóttir1, Christer Janson2,
Inga Sif Ólafsdóttir1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Akademiska
sjukhuset, 3Lungnadeild Landspítala
Inngangur: Alls 18% sænskra karlmanna og 4%
sænskra kvennmanna nota snus að staðaldri. Niður­
stöður rannsókna á heilsufarsáhrifum snus notkunar
hafa ekki verið samróma þó flestar þeirra bendi til
minni heilsufarskvilla en af reykingum.
Efniviður og aðferðir: Þessi þversniðsrannókn
byggir á spurningalista sem sendur var út til 45,000
þátt takanda í Svíþjóð á aldrinum 16­75 ára en 26,697
(59.3%) einstaklingar svöruðu. Spurninga listinn
inni hélt spurn ingar um notkun snus, reyk ingar,
astma, astma einkenni, öndunarfæra einkenni, svefn ­
vandamál og lang varandi sjúk dóma. Línu leg
aðhvarfs greining var notuð til að skoða tengsl milli
snus not kunar og heilsufars einkenna eftir að leið rétt
hafði verið fyrir mögu legum blöndunar þáttum: kyni,
aldri, líkamsþyngdar stuðli, bú setu, menntunar stigi
og líkamsrækt.
Niðurstöður: Tengsl voru milli snus notkunar
og astma (OR [95% CI] = 1.51 [(1.28­1.77]) en
ekki astma og reykinga. Núverandi snus notendur
voru í aukinni áhættu að þjást af astmaeinkennum,
langvarandi berkjubólgu og ­kinnholubólgu. Hrotur
voru tengdar við bæði núverandi og fyrrum notkun
á snusi ((OR [95% CI] = 1.37 [(1.12­1.68]) og (OR
[95% CI] = 1.59 [(1.34­1.89], hver um sig)). Þegar
astma sjúklingar voru skoðaðir sér jókst áhættan
á hrotum (OR [95% CI] = 2.68 [(1.58­4.55]).
Núverandi snus notendur voru í aukinni hættu á að
eiga í erfiðleikum með að festa svefn en í minnkaðri
hættu á að eiga í erfiðleikum með að halda svefni
(OR [95% CI] = 0.72 [(0.60­0.85]). Hins vegar
voru fyrrum snus notendur í aukinni áhættu á að
eiga erfitt með að halda svefni (OR [95% CI] = 1.20
[(1.01­1.42]). Einnig sáust tengsl milli fyrrum snus
notkunar og þess að eiga í aukinni hættu á að vakna
snemma á morgnanna.
Ályktanir: Aukin áhætta á hrotum hjá fyrrum og
núverandi snus notendum bendir til óafturkræfra
áhrifa á takmarkað flæði lofts í efri loftvegum. Áhættan
á astma, astmaeinkennum, langvarandi berkjubólgu
og ­kinnholubólgu var einungis aukin hjá núverandi
snus notendum en ekki fyrrum notendum sem
gefur til kynna að snusið valdi afturkræfum bólgum
og slímsöfnun í neðri og efri loftvegum. Áhrifin
af snusi á svefnavandamál virðast vera blönduð.
Heilbrigðisstarfsfólk ætti að vera meðvitað um þessi
mögulegu heilsufarsáhrif við meðhöndlun sjúklinga
sem nota snus.
Skrið hjartavöðvafruma við
endurnýjun spendýrahjarta
Arnar Bragi Ingason1, Andrew B.
Goldstone2, Y. Joseph Woo2
1Læknadeild Háskóla Íslands
2Hjarta- og brjóstholsskurðdeild, Stanford
University School of Medicine
Inngangur: Þrátt fyrir að endurnýjun hjartans í ný­
fæddum músum hafi verið nýlega rannsakað er enn
óljóst hvernig skrið hjartavöðvafruma til blóðtappa­
svæðis fer fram eftir brottnám hjartabrodds. Sýnt
hefur verið að endurnýjun hjartans er háð bæði
ígöngu makrófaga og nýæðamyndunar. Enn fremur
hefur rannsókn á endurnýjun úttaugar sýnt að eftir að
settaug er klippt í tvennt berast makrófagar í bilið og
örva nýæðamyndun í bilinu. Schwann frumur skríða
svo eftir þessum æðum og brúa bilið milli klipptu
endanna. Við settum því fram þá tilgátu að skrið
hjartavöðvafruma fylgi svipuðu ferli eftir brottnám
hjartabrodds.
Efniviður og aðferðir: Eins dags gamlar mýs voru
annað hvort meðhöndlaðar með hjartabrodds­
brottnámi eða sham aðgerð. Mótefna litanir
voru síðan gerðar á mismunandi tímapunktum
til þess að skoða skrið æðaþels­ og hjartavöðva­
fruma til blóðtappasvæðis. Til þess að meta hvort
hjartavöðva frumur skríða eftir æðaþeli var svokölluð
transwell migration assay framkvæmd þar sem
hjartavöðvafrumur og mennskar naflastrengs­
bláæðaþelsfrumur voru ræktaðar saman og myndir
teknar á smásjá á tíu mínútna fresti yfir 12 klst
tímabil.
Niðurstöður: Niðurstöður sýndu að blóðæðar bárust
inn í blóðtappasvæði á undan hjartavöðvafrumum.
Meirihluti útskota skríðandi hjartavöðvafruma var
auk þess í nálægð við blóðæðar í blóðtappasvæði. Loks
lágu flestar hjartavöðvafrumur samhliða æðaþelsneti
þegar frumutegundirnar tvær voru ræktaðar saman.
Ályktanir: Nálægð skríðandi hjartavöðvafruma og
blóðæða in vivo og in vitro bendir til þess að sterkt
samband sé milli frumutegundanna tveggja. Frekari
rannsóknir þarf hins vegar til þess að meta hvort
æðaþelsfrumur séu nauðsynlegar og nægjanlegar til
þess að stýra skriði hjartavöðvafruma.
Astmi og ofnæmi: Frá fæðingu
til fullorðinsára
Arndís Rós Stefánsdóttir1, Ásgeir
Haraldsson1,2, Björn Árdal2, Björn Rúnar
Lúðvíksson1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Barnaspítali
Hringsins, Landspítala, 3Rannsóknarstofa í
ónæmisfræði, Landspítala
Inngangur: Ofnæmissjúkdómarnir exem, astmi og
ofnæmis kvef eru algeng heilsufarsvandamál. Algengi
þeirra hefur aukist mikið á síðustu áratugum og
breytileiki milli landa undirstrikar umhverfisáhrif
og erfðir. Í dag er talið að 30­40% fólks þjáist af
einum eða fleiri ofnæmissjúkdómum. Markmið
rannsóknarinnar var að meta breytingar og algengi
á einkennum exems, astma og ofnæmiskvefs hjá hópi
einstaklinga sem fylgt hefur verið eftir í tæp 30 ár.
Skoðuð voru tengsl ofnæmissjúkdómanna innbyrðis
og fjölskyldusaga, þar á meðal ofnæmiseinkenni hjá
börnum þátttakenda.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er ferilrannsókn
þar sem úrtakshópur 179 einstaklinga fædd árið 1987
hefur verið fylgt eftir í tæpa þrjá áratugi. Þau voru
skoðuð með tilliti til ofnæmissjúkdóma á aldrinum
tveggja, fjögurra, átta, 15 ára, 21 árs og nú 29 ára.
Sjúkdómarnir exem, astmi og ofnæmiskvef voru
greindir með stöðluðum spurningalistum, líkams­
skoðun og húðprófum. Einnig var upplýsingum aflað
um lyfjanotkun, ofnæmissjúkdóma í fjölskyldu og
umhverfisþætti.
Niðurstöður: Af 112 þátttakendum á aldrinum 29
ára voru 56 (50%) með einn eða fleiri ofnæmis­
sjúkdóma. Samkvæmt stigun höfðu flestir þátt­
takendur fremur vægan sjúkdóm. Algengi exems var
31% við tveggja ára aldur, lækkaði marktækt í 8%
við 21 árs aldur og var nú 14%. Algengi astma var
hæst 28% við fjögurra ára aldur en lækkaði í 13%
við átta ára aldur og breyttist lítið að 21 árs aldri.
Nú greindust 23% með astma, þar af helmingur
eingöngu með áreynsluastma. Ekkert barn greindist
með ofnæmiskvef við tveggja ára aldur en algengið
hækkaði í 33% við 21 árs aldur. Alls voru nú 30%
þátttakenda greind með ofnæmiskvef. Marktæk
tengsl voru milli ofnæmiskvefs og astma (p=0,006)
en ekki voru marktæk tengsl exems við ofnæmiskvef
(p=0,08) eða astma (p=0,5). Þátttakendur með
jákvæða fjölskyldusögu voru marktækt líklegri til að
vera með astma (p=0,03) eða ofnæmiskvef (p=0,02).
Þriðjungur var með jákvætt húðpróf, oftast fyrir grasi
(n=27) og köttum (n=23). Af þeim þátttakendum
sem áttu barn með ofnæmissjúkdóm var tæplega
helmingur með ofnæmissjúkdóm sjálfur.
Ályktanir: Niðurstöðurnar staðfesta að ofnæmis­
sjúkdómar eru algengir á Íslandi bæði hjá börnum
og fullorðnum sem er sambærilegt við nágrannalönd.
Algengi exems er hátt í barnæsku en lækkar með
aldri ólíkt ofnæmiskvefi þar sem algengi eykst með
aldrinum. Langtímarannsóknir á borð við þessa
eru mikilvægar til þess að auka þekkingu á þróun
ofnæmissjúkdóma en með þeim hefur meðferð og
horfur batnað verulega. Aukið algengi astma frá
21 árs aldri bendir enn frekar til mikilvægi þess að
fylgjast með þróun þessara sjúkdóma, bæði með tilliti
til aldurs og ytri umhverfisþátta.
Horfur sjúklinga með Juvenile
myoclonic epilepsy
Ágúst Ingi Guðnason1, Elías Ólafsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Taugalækningadeild Landspítala
Inngangur: JME eru alflog af erfðafræðilegum
upp runa og eru um 10% allra flogaveikra. Sjúk­
dómurinn kemur yfirleitt fram fyrir tvítugt en flestir
greinast milli 12­18 ára. Í meirihluta tilfella næst
viðeigandi stjórn floga undir meðferð. Aftur á móti
er JME talin lífstíðar greining og sjúklingar fá yfirleitt
bakslag þegar meðferð er hætt. Markmið þessarar
rannsóknar var að finna eins margar sjúklinga
á Íslandi með JME og hægt er, gefa greinagóða lýsingu
á einkennum og teiknum við greiningu, tegundum
floga og flogalyfjasögu. Ásamt því að skoða horfur
sjúkdómsins.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggð rannsókn sem
tók til sjúklinga með JME. Sjúklingar fengust úr
heila ritum frá árunum 1990­2010 eða greindust
á göngu deild taugalækninga á LSH á sama tímabilin.
Allar upplýsingar fengust úr sjúkraskrám sjúklinga og
umsögnum af heilaritum þeirra. Tölfræðileg úrvinnsla
fór fram í gegnum tölfræðiforritið R(útgáfa 3.1.2).
Niðurstöður: Rannsóknin tók til 41 einstaklinga þar
sem konur voru í meirihluta 26(63%). Meðalaldur
við greiningu var 13,7 ár (±3,43) og meðaleftrifylgd
25,8 ár (±9,9). Allir sjúklingarnir reyndust hafa fengið
GTCS og morgun kippi, en aðeins 5 höfðu fengið
störuflog(12,2%). Meðalfjöldi prófaðra flogalyfja var
2,59 (±1,72) og marktækur munur var á milli karla og
kvenna. Konur höfðu prófað að meðal tali 3 (±1,99)
en karlar 1,89 (±0,74(p<0,01)). Skil greind var floga­
laus útkoma ef flog hafði ekki átt sér stað innan við
5 ár fyrir eftirfylgd. Það reyndust 21 sjúklingur hafa
flogalausa útkomu og þar af voru 6 (28,6%) af þeim
án flogalyfja við eftirfylgd. Á eftirfylgdartímanum
hættu 15 sjúklingar á flogalyfjameðferð en 9(60%)
þeirra fengu aftur flog á tímabilinu.
Ályktanir: Niðurstöður styðja núverandi viðhorf um
að JME sé góðkynja sjúkdómur þegar litið er til stjórn
floga. Þrátt fyrir að vera talinn lífstíðarsjúkdómur
virðist í sumum tilfellum ekki þurfa á lyfjameðferð að
halda. Hins vegar eru miklar líkur á bakslagi ef reynt
er að stöðva lyfjameðferð.