Læknaneminn - 01.01.2017, Síða 67

Fr
óð
lei
ku
r
66
Reyna skal að greina á milli falskrar og sannrar
kraftminnkunar. Fölsk kraftminnkun getur
stafað af verkjum. Sjúklingur með subacromial
bursitis er oft með verki í öxlinni sem veldur
veikleika þegar öxlin er í fráfærslu.
Supraspinatus
Fráfærsla. Hægt er að prófa supraspinatus
vöðvann með því að hafa handlegg í 90° fremri
beygju (e. forward flexion) og 30° fráfærslu
með þumalfingur sem snúa að gólfi. Sjúklingur
reynir svo að lyfta handleggjum upp gegn
mótstöðu (mynd 3). Þetta próf er oft kallað
empty can test.
Infraspinatus
Útsnúningur. Til að athuga virkni infraspinatus
er handleggur hafður niður með síðu og
olnbogi í 90°. Síðan er sjúklingur beðinn um
að snúa handlegg út gegn mótstöðu (mynd
4). Teres minor hjálpar einnig til við þessa
hreyfingu en þó í minna mæli en infraspinatus.
Subscapularis
Innsnúningur. Til að prófa virkni subscapularis
er notað svokallað lift-off test (mynd 5). Þá
setur sjúklingur hendi fyrir aftan bak. Sjúk­
lingur er svo beðinn um að lyfta hendi frá baki
í afturábak stefnu. Ef sjúklingur getur ekki
gert þessa hreyfingu vaknar grunur um áverka
á subscapularis vöðvann. Ef sjúklingur kemst
ekki með hendi fyrir aftan bak má gera þetta
með því að sjúklingur setur hendi á kvið og
lyftir olnboga frá líkama meðan hendi hvílir
áfram á kvið. Það próf heitir Belly press.
Axlarklemma
Axlarklemma er algengasta ástæða verkja
í öxlum. Axlarklemma verður þegar mjúkvefir
klemm ast á milli axlarhyrnu og upphandleggjar
og orsakar verki við hreyfingu um axlarliðinn.
Dæmi um áhættuþætti fyrir axlarklemmu eru
endurteknar hreyfingar í axlarlið í meira en tvo
tíma á dag og einnig vinna fyrir ofan axlarhæð
í meira en einn tíma á dag. Algengasta kvörtun
sjúklinga er næturverkur.
Neer’s axlarklemmu próf
Prófið er jákvætt þegar rotator cuff sinar
klemmast undir coracoacromial boganum.
Hand leggur er settur í fulla ranghverfingu
(e. pronation) og síðan beygt um öxl. Verkur
við þetta próf gefur til kynna subacromial
impingement. Neer´s próf er gert með því að
sprauta staðdeyfingu undir axlarhyrnuna og
endurtaka svo prófið. Ef sárs aukinn hverfur
telst það jákvætt og merki um axlarklemmu.
Hawkins próf
Þetta próf er einnig notað til að meta axlar­
klemmu. Handlegg sjúklings er lyft upp
í 90° beygju um öxl og 90° beygju um olnboga
meðan honum er einnig þröng vað í innsnúning
(mynd 6). Verkur við þetta próf gefur til kynna
subacromial impinge ment eða rotator cuff
tendinitis. Hægt er að deyfa með staðdeyfingu
í subacromial bursu og gera prófið aftur eftir
það. Ef sjúklingur lýsir minnkuðum verkjum
styður það við greininguna. Rannsóknir
sýna að Hawkins próf er næmara próf fyrir
subacromial bursitis heldur en Neer´s.
Acromioclavicular liður
Slit í acromioclavicular liðnum er algengasta
ástæða verkja í liðnum sjálfum. Sjúklingur lýsir
staðbundnum verk yfir liðnum sem er oftast
aumur við þreifingu. Ef grunur er um slit er
tekin röntgenmynd til staðfestingar auk þess
sem hægt er að sprauta staðdeyfilyfi í liðinn.
Crossarm test
Þetta próf er notað til að prófa acromioclavicular
liðinn. Algengt er að verkjum í þessum lið sé
ruglað saman við axlarklemmuverki. Það sem
prófið gerir er að einangra liðinn til að hægt
sé að glöggva sig betur á hvaðan verkir eru að
koma. Handleggur er beygður um öxl í 90°
frambeygju. Handleggur er svo aðfærður þvert
fyrir líkamann en við það ýtist axlarhyrnan inn
í fjarhluta viðbeins. Verkir við þetta próf gefa
til kynna sjúklegt ástand í liðnum. Mikilvægt
er að muna að þreifa einnig yfir liðinn eins og
komið var inn á í kafla um þreifingu.
Óstöðug öxl
Af öllum stórum liðum í líkamanum er
algengast að axlarliðurinn fari úr lið. Þegar
öxlin fer úr lið á ungu fólki verða skemmdir
sem gera það að verkum að stór hluti mun fara
aftur úr lið innan árs frá atburði. Algengast er
að öxlin fari úr lið að framanverðu, eða í allt
að 95% tilvika. Óstöðugleiki er oft flokkaður
í liðhlaup með eða án áverka. Reynt er að greina
á milli fremri, aftari og neðri óstöðugleika.
Vegna þess að öxlin er undir venjulegum
kringumstæðum óstöðugasti liður líkamans
getur hún hreyfst töluvert og því er mikilvægt
Mynd 5. Lift-off test. Hönd færð frá baki og
sjúklingur beðinn um að halda hendinni frá án þess
að hún komi við bakið. Prófar styrk subscapularis.
Mynd 6. Hawkins axlarklemmupróf.